به گزارش خبرنگار ایمنا، فشار خون بالا یا پر فشاری خون زمانی روی می‌دهد که فشار خون تا سطح خطرناکی افزایش یابد، اندازه گیری فشار خون در واقع میزان خون عبوری از رگ‌های خونی و میزان مقاومت رگ‌ها در برابر خون در حین ضربان قلب را محاسبه می‌کند. شریان‌های باریک مقاومت را افزایش می‌دهد، هرچه شریان‌ها باریک‌تر باشد، فشار خون بیشتر می‌شود.
افزایش فشار در طولانی مدت می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در سلامتی از جمله بیماری‌های قلبی شود، پرفشاری خون بسیار شایع است، در واقع از آنجا که دستورالعمل‌ها به تازگی تغییر کرده‌اند، انتظار می‌رود که در حال حاضر حدود نیمی از بزرگسالان با این بیماری تشخیص داده شوند.
به طور معمول فشار خون بالا در طی چند سال ایجاد می‌شود و معمولاً بدون هیچ گونه علامتی است، اما حتی بدون علائم نیز می‌تواند به عروق خونی و اندام‌ها، به خصوص مغز، قلب، چشم‌ها و کلیه‌ها آسیب بزند.
تشخیص زودهنگام مهم است، خوانش منظم فشار خون می‌تواند به شما و پزشک در تشخیص زودهنگام تغییرات کمک کند. در صورت افزایش فشار خون، ممکن است پزشک برای ارزیابی اینکه آیا این مقدار بالا می‌ماند یا به سطح نرمال باز می‌گردد، تا چند هفته فشار خون را چک کند.
چه افرادی بیشتر در معرض پرفشاری خون هستند؟
افزایش فشار خون در بین افراد بالاتر از ۴۵ سال متداول است. در این بین سهم مردان بیش از زنان است، این آمار در افراد بالای ۶۵ سال به عکس است به نحوی که زنان بیشتر تحت تأثیر پرفشاری خون قرار می‌گیرند. داشتن سابقه خانوادگی از عوامل افزاینده ریسک ابتلاء به فشار خون بالا است.
همچنین نژاد نیز در افزایش ریسک ابتلاء به این بیماری مؤثر است، چنان که فشار خون بالا و عوارض ناشی از آن در سیاه پوستان بیشتر مشاهده شده است. همچنین حدود ۶۰ درصد از افراد دیابتیک شرایط پر فشاری خون را تجربه کرده‌اند. آمارها حاکی از آن است که از هرپنج فرد مبتلا به پر فشاری خون، یک نفر از ابتلاء به این بیماری آگاه نیست. که این مهم، از عمده ترین ریسک فاکتورهای حمله قلبی و سکته مغزی است. عدم درمان مناسب برای فشار خون بالا می‌تواند منجر به ایجاد آسیب‌های قلبی، مغزی، کلیوی، ریوی و اختلال در گردش خون بدون هیچ علامت خاصی شود.
علائم فشار خون بالا چیست؟
به طور کلی فشار خون بالا یک بیماری خاموش است، بسیاری از افراد هیچ گونه علامتی ندارند. ممکن است تا آشکار شدن علائم این بیماری، سال‌ها یا حتی ده‌ها سال طول بکشد. حتی در این صورت نیز ممکن است علائمی به دلایل دیگری نسبت داده شود، علائم فشار خون بالا عبارتند از:
- سردرد
- تنگی نفس
- خون دماغ
- گرگرفتگی
- سرگیجه
- درد قفسه سینه
- تغییرات دید
- وجود خون در ادرار
این علائم به مراقبت فوری پزشکی نیاز دارد، این علائم در همه افراد مبتلا به فشار خون بالا روی نمی‌دهد، اما انتظار برای بروز این علامت‌ها می‌تواند منجر به مرگ شود. بهترین راه برای آگاهی از ابتلاء به فشار خون بالا اندازه گیری منظم فشار خون است. بیشتر مطب‌ها در هر مراجعه فشارخون را اندازه گیری می‌کنند.
در صورتی که فقط چکاپ سالانه انجام می‌دهید، با پزشک خود در مورد خطرات ناشی از فشار خون بالا و سایر اقداماتی که ممکن است در اندازه گیری فشار خون به شما کمک کند، صحبت کنید.
به عنوان مثال، اگر سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی یا فاکتورهای خطر ایجاد این بیماری را دارید، ممکن است پزشک توصیه کند که فشار خون خود را دو بار در سال چک کنی، این کار به شما و پزشک تان کمک می‌کند قبل از بروز مشکل، در جریان وقوع آن باشید.
دلایل پرفشاری خون چیست؟
دلایل بسیاری برای افزایش فشار خون وجود دارد اما علت دقیق آن مشخص نیست.
دلایل محیطی: از جمله عوامل افزاینده فشار خون می‌توان به عادات غذایی و سبک زندگی اشاره کرد، برخی از این عوامل عبارتند از:
- سیگار کسیدن
- اضافه وزن و چاقی
- کمبود فعالیت فیزکی
- مصرف زیاد نمک و حساسیت به سدیم
- مصرف الکل
- استرس
- افزایش سن
- عوامل ژنتیکی
- اختلالات
- غده آدرنال و تیروئید
- اختلالات خواب
- بیماری‌های مزمن کلیوی
- کمبود ویتامین D
دلایل ژنتیکی فشار خون بالا:
در بسیاری از خانواده‌ها، فشار خون بالا یک بیماری ارثی است. نتایج بسیاری از تحقیقات نشان دهنده تأثیر برخی از ژن‌ها و جهش‌های ژنتیکی در ابتلاء به فشار خون بالا بوده است. البته موارد ابتلاء به فشار خون بالا بر اثرعوامل ژنتیکی تنها دو تا سه درصد از کل موارد ابتلاء به این بیماری را به خود اختصاص داده است.
دلایل بیولوژیکی فشار خون بالا:
۱) بر هم خوردن تعادل آب و نمک در بدن: در حالت عادی کلیه‌ها وظیفه‌ی متعادل کردن آب و نمک بدن را بر عهده دارد و این کار را با حفظ سدیم و آب و دفع پتاسیم انجام می‌دهد. در صورتی که این عملکرد کلیه دچار اختلال شود، حجم خون در بدن افزایش پیدا می‌کند که این موضوع باعث بالا رفتن فشار خون می‌شود.
۲) مشکلات سیستم رنین، آنژیوتاسیون، آلدوسترون: سیستم رنین-آنژیوتاسیون-آلدوسترون در بدن وظیفه تولید هورمون‌های آنژیوتاسیون و آلدسترون را بر عهده دارد. هورمون آنژیوتاسیون موجب تنگ شدن عروق بدن می‌شود، که این امر باعث بالا رفتن فشار خون در بدن می‌شود. هورمون آلدوسترون بر عملکرد کلیه در احتباس آب و نمک تأثیر می‌گذارد. افزایش هورمون آلدوسترون در بدن، بر نحوه عملکرد کلیه‌ها تأثیر گذار است و موجب افزایش حجم خون و در نتیجه افزایش فشار خون می‌شود.
۳) عملکرد سیستم عصبی سمپاتیک: عملکرد سیستم سمپاتیک بدن تأثیر مهمی بر تنظیم فشار خون در بدن دارد. این سیستم بر ریتم ضربان قلب، ریتم تنفس و فشار خون مؤثر است. محققان در حال بررسی نحوه تأثیر عدم تعادل سیستم سمپاتیک بر بالا رفتن فشار خون هستند.
۴) عملکرد و ساختار عروق بدن: تغییر در عملکرد و ساختار عروق کوچک یا بزرگ بدن، می‌تواند موجب بالارفتن فشار خون شود. هورمون آنژیوتاسیون و سیستم ایمنی بدن می‌تواند باعث تنگی و جمع شدن عروق بدن شود که این موضوع بر میزان فشار خون مؤثر است.
۵) سایر بیماری‌ها: سایر علل ابتلاء به فشار خون بالا شامل بیماری‌هایی مانند نارسایی مزمن کلیه، وقفه تنفسی در خواب، اختلالات تیروئید و ابتلاء به برخی تومورها است.
تشخیص فشار خون بالا
تشخیص فشار خون بالا به سادگی با اندازه گرفتن فشار خون ممکن است. بیشتر مطب‌ها فشار خون را به عنوان بخشی از ویزیت معمول چک می‌کنند، اگر در مراجعه بعدی فشار خون شما اندازه گیری نشد، درخواست اندازه گیری آن را مطرح کنید، در صورتی که فشار خون شما بالا باشد، ممکن است پزشک بخواهد برای چند روز یا چند هفته، چندین بار آن را اندازه گیری کنید.
به ندرت اتفاق می‌افتد که دکتر پس از تنها یک خوانش تشخیص را بر فشار خون بالا بگذارد، پزشک نیازمند مشاهده شواهدی حاکی از یک مشکل پایدار است. فشار خون بالا در آن زمان می‌تواند ناشی از محیط باشد، مثلاً استرس حضور در مطب پزشک می‌تواند در افزایش فشار خون نقش داشته باشد، همچنین سطح فشار خون در طول روز تغییر می‌کند.
در صورت بالا بودن فشار خون، احتمالاً پزشک آزمایشات بیشتری را برای رد بیماری‌های زمینه‌ای انجام خواهد داد. این آزمایشات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
آزمایش ادرار
- غربالگری کلسترول و سایر آزمایش‌های خون
- تست فعالیت الکتریکی قلب با الکتروکاردیوگرام (EKG، که گاهی به آن ECG گفته می‌شود)
- سونوگرافی قلب یا کلیه‌ها
این آزمایشات می‌تواند به پزشک در تشخیص مشکلات ثانویه ناشی از فشار خون بالا کمک کند. علاوه بر این آنها می‌توانند اثرات ناشی از افزایش فشار خون بر اندام‌ها را بررسی کنند، در این مدت ممکن است پزشک درمان پرفشاری را شروع کند. درمان زودهنگام ممکن است خطر آسیب پایدار را کاهش دهد.
نحوه اندازه گیری فشار خون چگونه است؟
در اندازه گیری فشار خون دو عدد ثبت می‌شود:
فشار سیستولیک
این عدد، اولین عدد یا عدد بالایی است و نشان دهنده فشار شریان‌ها در زمان تپش قلب و پمپاژ خون است.
فشار دیاستولیک
این عدد، عدد دوم یا عدد پایینی است و میزان فشار شریان‌ها بین ضربان‌های قلب است.
پنج دسته خوانش فشار خون برای بزرگسالان تعریف می‌کنند که عبارتند از:
سالم
فشار خون سالم کمتر از ۸۰/۱۲۰ میلی متر جیوه (mm Hg) است.
افزایش یافته
مقدار سیستولیک بین ۱۲۰ تا ۱۲۹ میلی متر جیوه، و مقدار دیاستولیک کمتر از ۸۰ میلی متر جیوه است. پزشکان معمولاً فشار خون بالا را با دارو درمان نمی‌کنند، در عوض ممکن است تغییر سبک زندگی را برای کمک به کاهش فشار خون پیشنهاد کنند.
پرفشاری مرحله یک
مقدار سیستولیک بین ۱۳۰ تا ۱۳۹ میلی متر جیوه، یا مقدار دیاستولیک بین ۸۰ تا ۸۹ میلی متر جیوه است.
پرفشاری مرحله دوم
مقدار سیستولیک ۱۴۰ میلی متر جیوه یا بالاتر از آن است و یا میزان دیاستولیک ۹۰ میلی متر جیوه یا بیشتر از آن است.
پرفشاری بحرانی
مقدار سیستولیک بیش از ۱۸۰ میلی متر جیوه است و یا میزان دیاستولیک بیش از ۱۲۰ میلی متر جیوه است. فشار خون واقع در این محدوده نیازمند مراقبت فوری پزشکی است. در صورتی که در زمان بالا بودن فشار خون علائمی مانند درد قفسه سینه، سردرد، تنگی نفس یا تغییرات بینایی روی دهد، مراقبت‌های پزشکی اورژانسی لازم است.
اندازه گیری فشارخون بوسیله دستگاه (بازوبند) فشارسنج صورت می‌گیرد، درست بستن بازوبند برای خوانش دقیق بسیار حائز اهمیت است. قرارگیری نامناسب بازوبند ممکن است به اندازه گیری نادرست منجر شود.
اندازه گیری فشار خون در کودکان و نوجوانان متفاوت است. اگر می‌خواهید فشار خون آنها را بررسی کنید، از پزشک بخواهید از بازوبندهای مناسب برای کودک شما استفاده کند.
عوارض پرفشاری خون چیست؟
ابتلاء به پرفشاری خون می‌تواند سبب ایجاد آسیب‌های بافتی و در نهایت ایجاد مشکلاتی شود که عبارتند از:
- حمله قلبی و سکته مغزی: فشار خون بالا می‌تواند با سختی عروق و تصلب شراین همراه باشد از این رو ریسک ابتلاء به حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
- نارسایی قلبی: با افزایش فشار خون، ماهیچه به قدرت بیشتری جهت پمپاژ خون نیازمند است از این رو ماهیچه‌های قلبی ضخیم‌تر می‌شود. ضخیم شدن این ماهیچه‌ها با ایجاد نارسایی‌های قلبی همراه است.
- سندروم‌های متابولیک: این سندروم مجموعه‌ای از اختلالات متابولیسم است که با افزایش تری‌گلیسیرید، کاهش HDL (کلسترول خوب)، فشار خون بالا و ازدیاد انسولین همراه است.
- مشکلات حافظه و یادگیری: فشار خون بالای کنترل شده می‌تواند بر روی قدرت تفکر، حافظه و یادگیری تأثیر گذار باشد. این اختلال در بسیاری از افراد دارای پرفشاری خون مشاهد می‌شود.
- ضخیم، تنگ یا پاره شدن عروق چشم: این موارد که ممکن است در نتیجه‌ی پر فشاری خون ایجاد شود، باعث تاری دید می‌شود.
- تضعیف و تنگ شدن عروق خونی کلیوی
- افزایش خطر ابتلاء به آنوریسم
راه‌های درمان و پایین آوردن فشار خون
فشار خون بالا بر اثر عوامل مختلفی ایجاد می‌شود و بنابراین راه‌های درمان و پایین آوردن سریع فشار خون نیز مختلف هستند. هدف از درمان فشار خون بالا، پایین نگه داشتن میزان فشار خون بیمار کمتر از عدد ۱۴۰/۹۰۰ است. اقدامات درمانی برای فشار خون بالا عبارتند از:
- بهبود عادات زندگی
- ترک سیگار
- کاهش وزن
- ورزش کردن
- عدم مصرف الکل
- خوردن غذاهای کم نمک و کم چرب
دارودرمانی: انواع دارو برای فشار خون بالا وجود دارد و پزشک شما سعی می‌کند، دارویی تجویز کند که مناسب شرایط شما است.
۱۷ توصیه متخصصان تغذیه به فشارخونی‌ها
- مصرف غذاهای شور (گوشت نمک سود شده، کنسروی، همبرگری، سوسیس و کالباس، سبزی‌های کنسرو شده، کراکرها، چیپس، پفک، خیار شور، ماهی‌های شورو دودی، سوپ‌های آماده، ترشی؛ آجیل شور و نظایر آن) کاهش یابد.
- با توجه به نقش پتاسیم در پیشگیری و درمان پرفشاری خون در برنامه غذایی روزانه از میوه‌ها، سبزی‌ها، حبوبات و غلات استفاده شود. زردآلو، گوجه فرنگی، هندوانه، موز، سیب زمینی، آب پرتقال و گریپ فروت منبع خوبی از پتاسیم است.
- دریافت مقادیر مناسبی منیزیم (به عنوان گشاد کننده عروق) از طریق منابع غذایی مانند انواع سبزی با برگ سبز تیره، مغزها، حبوبات، نان و غلات سبوس دار توصیه می‌شود.
- عنصر کلسیم نیز در کاهش فشار خون نقش دارد؛ بنابراین دریافت کافی کلسیم از طریق مصرف منابع غذایی آن به ویژه شیرو فرآورده‌های لبنی کم چرب توصیه می‌شود.
- به دلیل نقش ویتامین C در کاهش فشار خون مصرف سبزی‌ها و میو ه ها در غذای اصلی و میان وعده‌ها توصیه می‌شود. همچنین می‌توان از میوه‌ها به عنوان میان وعده در محل کار یا در مدرسه استفاده کرد.
- با توجه به نقش کاهش مصرف چربی در کاهش وزن بدن یک رژیم غذایی با چربی محدود برای پیشگیری و کنترل پرفشاری خون مناسب است. بنابراین روغن‌هایی با منبع حیوانی مانند پی و کره باید کمتر مصرف شوند و به جای آنها روغن‌های گیاهی مانند ذرت و آفتابگردان استفاده شوند.
- مصرف مواد غذایی حاوی اسید چرب اشباع و کلسترول (گوشت قرمز، لبنیات پر چرب، زرده تخم مرغ، چربی‌های حیوانی، مارگارین، روغن‌های جامد، کره) در برنامه غذایی روزانه کاهش یابد.
- محدود کردن سدیم همراه با کاهش وزن در کنترل فشارخون بسیار مؤثر است. بنابراین استفاده از نمک برای پخت غذا و همچنین برای سفره غذا باید محدود شود و از نمکدان هنگام صرف غذا و سر سفره استفاده نشود.
- به جای مصرف چیپس از مغزها، ماست کم چرب، ذرت بدون نمک و کره و انواع سبزی خام استفاده شود.
- از غلات، نان و ماکارونی تهیه شده از گندم کامل به دلیل داشتن فیبر، ویتامین و املاح از جمله پتاسیم استفاده شود.
- ماهی‌هایی مانند قزل آل، ساردین، خال مخالی، شاه ماهی منبع غنی امگا سه، کلسیم و منیزیم هستند که باید در برنامه غذایی منظور شوند.
- مصرف بعضی از سبزی‌های حاوی مقادیر زیاد سدیم مانند اسفناج، کرفس، ریواس و شلغم به ویژه در افراد مبتلا به فشارخون بالا کاهش یابد.
- به جای نمک از چاشنی‌هایی مانند سبزی‌های معطر تازه یا خشک مانند (نعناع، مرزه، ترخون، ریحان) یا سیر، لیموترش تازه و آب نارنج برای بهبود طعم غذا و کاهش مصرف نمک استفاده شود.
- در هنگام خرید مواد غذایی آماده مانند انواع کنسروها، بسیاری از سس‌ها، انواع شورها، ترشی‌ها و تنقلات بسته بندی یا بوداده مانند چیپس، پفک و … به میزان سدیم آن توجه شود.
- تا حد امکان از مصرف غذا در رستوران‌ها پرهیز شود زیرا در این قبیل اماکن برای بهبود طعم غذا از نمک و روغن فراوان استفاده می‌شود.
- پیاده روی در کاهش فشارخون و همچنین پیشگیری از ابتلاء به آن بسیار مؤثر است.
- رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری و کنترل فشار خون عبارت است از:
مصرف روزانه هفت تا هشت واحد از گروه نان و غلات به دلیل داشتن کربوهیدرات و فیبر
مصرف روزانه چهار تا پنج واحد از گروه سبزی‌ها (منابع غنی از منیزیم، پتاسیم و فیبر)
مصرف روزانه چهار تا پنج واحد از گروه میوه‌ها (منابع غنی از منیزیم، پتاسیم و فیبر)
مصرف روزانه دو تا سه واحد از گروه شیر و لبنیات کم چرب (منابع خوب کلسیم، پروتئین، پتاسیم و منیزیم)
مصرف روزانه دو و احد گوشت قرمز یا سفید (منبع خوب پروتئین و منیزیم)
مصرف هفتگی چهار تا پنج واحد ازحبوبات، دانه‌ها و مغزها (منابع خوب پروتئین، منیزیم، پتاسیم و فیبر)
نظر شما