به گزارش خبرنگار ایمنا، زخم معده بیماری دردناکی است که لذت غذا خوردن را از شما می‌گیرد و وقت و بی‌وقت با دردهای شدید و خفیف آزارتان می‌ده، پزشکانی که در جستجوی عامل زخم معده بوده‌اند تا مدت‌ها تصور می‌کردند عواملی مثل مصرف غذاهای تند، استرس، سیگار کشیدن و عادت‌های تغذیه‌ای غلط و مصرف بعضی از داروها تنها دلایل زخم معده‌اند تا اینکه در سال ۱۹۸۲ دانشمندان نوعی باکتری را در مخاط معده کشف کردند و متوجه شدند که این باکتری در معده بسیاری از افراد وجود دارد. آنها این باکتری را «هلیکوباکتر پیلوری» نامیدند.
هرگاه تعادل بین اسید معده و سد دفاعی مخاط معده بر هم می‌خورد، زخم معده ایجاد می‌شود. یا به عبارت دیگر ترشح بیش از حد اسید معده به هر دلیلی می‌تواند منجر به ایجاد زخم گوارشی شود. تقریباً ده درصد افراد جامعه در طول عمر خود حداقل یک بار مبتلا به زخم معده یا اثنی عشر می‌شوند. زخم‌های گوارشی در هر سنی می‌توانند بروز کنند.
علت زخم معده
هلیکوباکتر پیلوری نوعی باکتری متحرک و مارپیچ است و امروزه مهم‌ترین علت زخم معده به شمار می‌آید. این باکتری اغلب در دوران کودکی و از طریق آب و غذا وارد بدن می‌شود و می‌تواند سال‌ها در دستگاه گوارش بماند. حدود دو سوم جمعیت جهان این باکتری را در بدن خود دارند بدون اینکه دچار زخم معده شوند. در بعضی موارد این باکتری به لایه پوششی دستگاه گوارش آسیب می‌زند، قسمت‌های آسیب‌دیده در معرض اسید معده قرار می‌گیرند و به زخم تبدیل می‌شوند. در شرایطی که این زخم‌ها دیر درمان شوند، خونریزی، عفونت و التهاب در پی خواهند داشت.
نشانه‌های زخم معده
زخم معده همیشه با دردهای شدیدی همراه است، این دردها موقتی‌اند و زمانی که معده خالی باشد شدیدتر می‌شوند، در نتیجه در بینِ وعده‌های غذایی یا در طول شب بیمار درد را بیشتر احساس می‌کند، دردها می‌توانند از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد، البته زخم معده غیر از درد، علائم دیگری هم مانند نفخ، تهوع، استفراغ، کاهش وزن بدون دلیل، مدفوع تیره و سیاه رنگ، سرگیجه، سختی تنفس، احساس خستگی بی دلیل، رنگ پریدگی پوست، استفراغ دارای ذرات خونی و دل درد شدید از علائم بروز زخم معده است و وقتی زخم معده شدید شود می‌تواند باعث خونریزی معده و روده شود، در چنین شرایطی باید به سرعت به پزشک مراجعه کنیم.
درمان زخم معده چگونه است؟
اگر زخم معده درست و به موقع درمان نشود ممکن است به سرطان معده منجر شود، به‌همین دلیل با دیدن نشانه‌ها باید فوریً به پزشک مراجعه کنیم تا داروی مناسب را برای درمان زخم معده تجویز کند، بهتر است در طول درمانِ زخم معده از غذاهایی که اسید معده را افزایش می‌دهند مانند ترشیجات حاوی سرکه پرهیز کنیم و خودسرانه از داروهای ضدالتهابی استفاده نکنیم؛ چون بعضی از همین داروها می‌توانند به مخاط معده آسیب بزنند، مهم‌تر از همه با ارتقای سطح بهداشت و دسترسی به آب سالم، می‌توانیم شاهد کاهش آلودگی به میکروب هلیکوباکتر پیلوری باشیم.
پیگیری درمان زخم معده به چه شکل است؟
درمان زخم معده به‌طورمعمول در ترمیم زخم موفق عمل می‌کند. اما اگر علائم شدید هستند یا با وجود به کار بستن درمان هنوز علائم بهبود نیافته‌اند، ممکن است بیماری‌های دیگری مطرح باشند و بهتر است دوباره به پزشک معالج مراجعه کنیم. گاهی حتی ممکن است پزشک برای بار دوم انجام آزمایش و آندوسکوپی معده را درخواست کند یا انجام دهد. اگر علائم بیماری خوب شده است، برخی از پزشکان دوباره از آندوسکوپی استفاده می‌کنند تا از ترمیم زخم معده مطمئن شوند. یادمان باشد زخم معده بیماری بسیار عودکننده‌ای است و در صورت تکرار علائم باید به پزشک مراجعه کنیم. پزشک پس از بررسی مجدد، یا همان درمان را تجدید می‌نماید یا بر اساس تغییرات موجود درمان تازه‌ای را تجویز می‌کند.
مسکن‌ها به معده آسیب می‌زنند
امروزه به دلیل زیاده‌روی در مصرف مسکن‌ها ازجمله دیکلوفناک، بروفن، ایندوسیت، آسپرین شیوع زخم معده رو به افزایش گذاشته است. از طرف دیگر هر چه سن بالاتر باشد عوارض ناشی از مسکن‌ها در بدن بیشتر می‌شود. موضوع به این قرار است که در جدار معده یک سد مخاطی یا لایه‌ای ژلاتینی از بی‌کربنات وجود دارد. به همین دلیل «Ph» آن قلیایی است و می‌تواند از نفوذ اسید جلوگیری کند. داروهای مسکن سنتز پروستاگلاندین را مهار می‌کنند. پروستاگلاندین از لایه ژلاتینی معده محافظت می‌کند و خونرسانی و ترمیم سلول‌ها را افزایش می‌دهد.
بنابراین زمانی که از این داروها استفاده می‌کنید، با مهار شدن سنتز پروستاگلاندین، لایه دفاعی معده ضعیف شده و جریان خونرسانی به آن کاهش پیدا می‌کند. در نتیجه اسید به داخل مخاط معده نفوذ کرده و زخم ایجاد می‌کند. زخم ناشی از مصرف مسکن اغلب بدون علامت و بدون درد است و تظاهرات اولیه آن ممکن است به صورت خونریزی دیده شود. بارها دیده‌ایم که افراد به دنبال مصرف حتی یک عدد مسکن دچار خونریزی شده‌اند و به اورژانس مراجعه کرده‌اند، بدون اینکه حتی دردی داشته باشند.
داروهای ممنوعه برای زخم معده
گاهی اوقات سوال می‌شود که آیا مصرف داروهای مسکن وسط غذا یا استفاده از مسکن‌هایی که در روده باز می‌شود، می‌تواند از ایجاد زخم جلوگیری کند؟ پاسخ منفی است. اگرچه مسکن‌ها به صورت موضعی در معده عارضه ایجاد می‌کنند اما بعد از جذب نیز باعث بالا رفتن گاسترین سرم خون می‌شوند و از این طریق در قسمت‌های مختلف بدن عارضه ایجاد می‌کنند. حتی نوع تزریقی این داروها نیز همین عوارض را دارد و می‌تواند باعث زخم معده شود یا برای مثال شیاف دیکلوفناک هم می‌تواند باعث زخم ناحیه رکتوم شود. بنابراین کسانی که زخم معده یا اثنی عشر دارند باید حتماً این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارند تا این داروها برای‌شان تجویز نشود.
رژیم غذایی مفید برای درمان زخم معده
ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی می‌تواند از بروز زخم معده جلوگیری کند که عبارتند از:
میوه‌ها و سبزیجات
خوردن انواع میوه‌ها و سبزیجات، عامل اصلی تقویت پوشش مخاطی در دستگاه گوارش است، این غذاها سرشار از آنتی اکسیدان هستند، از ترشح اسید جلوگیری می‌کنند و دارای ویژگی محافظت از سلول و ضد التهاب هستند.
فیبر
رژیم‌های غذایی حاوی فیبرهای محلول، خطر ابتلاء به زخم معده را کاهش می‌دهند.
پروبیوتیک‌ها
به باکتری‌های مفید پروبیوتیک گفته می‌شود. غذایی که حاوی محتوای باکتریایی فعال است، مانند ماست پروبیوتیک، می‌توانند به کاهش عفونت هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) کمک کنند. تحقیقات نشان داده‌اند که پروبیوتیک‌ها علائم سو هاضمه و عوارض جانبی آنتی بیوتیک‌ها را کمی بهبود می‌دهد.
ویتامین C
این آنتی اکسیدان قوی، ممکن است در کمک به ریشه کن سازی هلیکوباکتر پیلوری مؤثر باشد، به خصوص هنگامی که در مقادیر کم و برای مدت طولانی مصرف شود. میوه‌ها، حبوبات و سبزیجاتی مانند پرتقال و گوجه فرنگی حاوی مقادیر زیادی ویتامین C هستند.
روی (زینک)
این ریز مغذی برای تقویت سیستم ایمنی و بهبود زخم‌ها مهم است. صدف، اسفناج و گوشت گاو حاوی مقادیر زیادی روی هستند.
سلنیوم
سلنیوم ممکن است خطر عوارض عفونت را کاهش دهد و همچنین باعث بهبودی زخم شود.
پرهیز از الکل و کافئین
پرهیز از الکل و کافئین نیز می‌تواند به کاهش خطر ابتلاء به زخم‌های گوارشی کمک کند. زیرا هر دو باعث افزایش تولید اسید معده می‌شوند که این موضوع می‌تواند منجر به زخم معده شود.
درمان‌های خانگی زخم معده کدامند؟
۱۰ درمان خانگی برای زخم معده عبارتند از:
۱) پروبیوتیک‌ها: پروبیوتیک‌ها موجودات زنده‌ای هستند که به ترمیم توازن باکتری‌های دستگاه گوارش کمک می‌کنند. همچنین با کمک به سلامت مطلوب روده می‌توانند به درمان زخم معده کمک کنند. طبق بررسی‌های انجام شده، پروبیوتیک‌ها نمی‌توانند هلیکوباکتر پیلوری را نابود کنند اما می‌تواند تعداد فعلیِ این باکتری‌ها را کاهش داده، سرعت روند بهبودی را افزایش داده و برخی علائم را نیز بهبود بخشد. در صورتی که از پروبیوتیک‌ها در کنار سایر روش‌ها استفاده شود می‌تواند به از بین بردن باکتری‌های مضر کمک کند.
می‌توان پروبیوتیک‌ها را در منابعی مانند ماست، مواد غذایی تخمیری و مکمل‌های پروبیوتیک پیدا کرد اما غلظت پروبیوتیک‌ها در مکمل‌های آن به نسبت سایر منابع بیشتر است.
۲) زنجبیل: بسیاری از مردم بر این باورند که زنجبیل اثرات حفاظتی بر دستگاه گوارش دارد و از آن برای درمان بیماری‌های معده و گوارشی مانند یبوست، نفخ و التهاب معده (گاستریت) استفاده می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که زنجبیل می‌تواند به درمان زخم‌های معده ناشی از هلیکوباکترپیلوری کمک کرده و از ایجاد زخم‌های ناشی از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی جلوگیری کند. با این حال بسیاری از این نتایج حاصل مطالعات روی حیوانات بوده و اثرات آن روی انسان‌ها هنوز به طور دقیق مشخص نیست.
۳) میوه‌های رنگارنگ: بسیاری از میوه‌ها حاوی ترکیباتی به نام فلاونوئیدها در دسته پلی فنول‌ها هستند. فلاونوئیدها به رنگ‌های غنی در برخی میوه‌ها منجر می‌شوند. بررسی‌ها حاکی از آن است که پلی فنول‌ها می‌توانند به درمان زخم معده و طیف وسیعی از مشکلات گوارشی همچون اسپاسم‌ها و اسهال کمک کنند. فلاونوئیدها دارای خواص آنتی اکسیدانی بوده و همچنین با افزایش مخاط معده که مانع رشد هیلکو باکتر پیلوری می‌شود از پوشش معده در برابر ایجاد زخم‌ها محافظت می‌کند. فلاونوئیدها در میوه‌هایی همچون سیب، بلوبری، گیلاس، لیمو، پرتغال و آجیل‌ها یافت می‌شود.
۴) موز سبز: تحقیقات نشان می‌دهد که موز سبز یا نارس می‌تواند تأثیری مثبت بر زخم‌های گوارشی داشته باشد. موز نارس حاوی فلاونوئیدی به نام لوکوسیانیدین است که مقدار مخاط معده را افزایش می‌دهد. همچنین این میوه میزان اسیدی بودن معده را کاهش می‌دهد که به جلوگیری و از بین بردن علائم زخم کمک می‌کند.
۵) عسل: عسل یک شیرین کننده طبیعی رایج است که از طیف وسیعی از مزایا برای سلامتی برخوردار است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که عسل " مانوکا" دارای اثرات ضد میکروبی علیه هلیکوباکترپیلوری بوده و برای درمان زخم معده مفید است. همچنین بسیاری از افراد از عسل برای تسریع بهبود زخم‌ها از جمله زخم‌های پوستی، سوختگی و جراحت‌ها استفاده می‌کنند.
۶) زردچوبه: زردچوبه که ادویه‌ای زردرنگ و رایج در هند و سایر نقاط جنوب آسیا محسوب می‌شود، مانند فلفلی چیلی حاوی ترکیبی مفید به نام کورکومین است. نتایج مطالعات نشان می‌دهد که کورکومین فعالیت‌های ضد التهابی و آنتی اکسیدانی داشته و به جلوگیری از زخم معده کمک می‌کند. اگرچه در مورد خواص زردچوبه در درمان زخم‌ها به بررسی‌های بیشتری نیاز است اما نتایج اولیه نشان می‌دهد این ادویه می‌تواند به کاهش علائم زخم و درمان آن کمک کند.
۷) بابونه: برخی افراد از گل بابونه و چای بابونه برای درمان اضطراب‌های خفیف، اسپاسم‌های روده و التهاب استفاده می‌کنند. مطالعات نشان می‌دهد که عصاره بابونه خواص ضد زخم داشته و ممکن است بتواند زخم معده را مهار کرده و زمان بهبودی آن را کاهش دهد. با این حال بیشتر این مطالعات روی حیوانات صورت گرفته و به مطالعات بیشتری روی انسان‌ها در این زمینه نیاز است.
۸) سیر: سیر در بسیاری از نقاط جهان یک افزودنی محبوب برای طعم دهی غذاها به شمار می‌رود. سیر خواص ضد میکروبی و ضد باکتریایی دارد که برای مبارزه با عفونت‌ها مفید است. برخی مطالعات نشان می‌دهد که سیر به جلوگیری از توسعه زخم‌ها و تسریع روند بهبودی آنها کمک می‌کند. همچنین می‌تواند به جلوگیری از رشد هلیکوباکتر پیلوری بیانجامد. یک مطالعه نیز نشان می‌دهد که خوردن دو حبه سیر با هر وعده غذایی و دو بار در روز می‌تواند علیه هیلکوباکترپیلوری اثرات ضد باکتریایی داشته باشد.
۹) شیرین بیان: شیرین بیان ادویه‌ای بومی منطقه مدیترانه و آسیاست. صدها سال است که مردم از شیرین بیان در داروهای سنتی استفاده می‌کنند. برخی معتقدند که خوردن ریشه خشک شیرین بیان می‌تواند به درمان و جلوگیری از زخم معده کمک کند. اما تحقیقات بر استفاده از مکمل‌های شیرین بیان به جای گیاه آن تاکید دارند. یک مطالعه نشان می‌دهد مصرف مکمل‌های شیرین بیان می‌تواند به مبارزه با عفونت‌های هلیکوباکترپیلوری و جلوگیری از رشد آن کمک کند.
۱۰) آلوئه ورا: آلوئه ورا یک روغن گیاهی رایج در بسیاری از لوسیون‌های موضعی، مواد آرایشی و مواد غذایی است. برخی مطالعات از چگونگی تأثیر آلوئه ورا بر زخم‌های معده، نتایج مطلوب به دست آورده‌اند. به عنوان مثال یک مطالعه روی موش‌های صحرایی نشان داد اثرات درمانی آلوئه ورا روی زخم‌ها مشابه داروهای ضد زخم معروف است. اما برای مشخص شدن تأثیرات آن بر انسان‌ها به مطالعات بیشتری نیاز است.
نظر شما