به گزارش خبرنگار ایمنا، یکی از بیماری‌های شایع در جهان بیماری کبد چرب است، کبد چرب از بیماری‌های قرن ۲۱ به شمار می‌آید که در اثر رسوب و تجمع بیش از حد چربی در بافت کبد ایجاد می‌شود. این تجمع چربی در کبد اختلالاتی در فعالیت طبیعی کبد به وجود می‌آورد که باعث نارسایی کبدی می‌شود. علائم کبد چرب برای همه افراد یکسان نیست، اما بعضی از نشانه‌های آن بین افراد مشترک است.
وجود چربی در کبد طبیعی است، اما اگر این میزان از چربی بیش از ۵ تا ۱۰ درصد وزن کل کبد شود، فرد به بیماری کبد چرب دچار شده است؛ یعنی حالتی که کبد در شکستن چربی‌ها دچار مشکل شده و در نتیجه، چربی در کبد رسوب می‌کند.
بیماری کبد چرب در دو حالت نمایان می‌شود که عبارتند از:
بیماری کبد چرب الکلی(AFLD) : بروز کبد چرب در شخصی که الکل زیاد مصرف می‌کند.
بیماری کبد چرب غیر الکلی(NAFLD) : این بیماری در کسی که الکل زیادی مصرف ندارد.
چهار گرید کبد چرب عبارتند از:
گرید یک کبد چرب: کبد چرب ساده (استئاتوسیس)
در این گرید چربی در سلول‌های کبدی انباشته می‌شود ولی ضرری ندارد. معمولاً نشانه‌ای هم از خود ندارد. تا زمانی که نتیجه آزمایش غیر عادی نباشد، متوجه این بیماری نمی‌شوید.
گرید دو کبد چرب: استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH)
افرادی که به کبد چرب ساده مبتلا هستند، ممکن است به گرید ۲ پیشرفت کنند. به این دلیل که بیماری کبدی غیر الکلی یک بیماری تهاجمی می‌باشد که باعث التهاب کبد می‌گردد. التهاب یک واکنش کبد برای ترمیم آسیب‌های وارده به کبد می‌باشد. فرد مبتلا به NASH ممکن است در بالا سمت راست شکم‌شان احساس درد کنند.
گرید سه کبد چرب: فیبروز
برخی افرادی که به NASH کبد چرب غیر الکلی مبتلا می‌شوند بیماری‌شان به فیبروز پیشرفت خواهد کرد، فیبروز یک التهاب مقاوم در کبد است که یک اسکار در اطراف سلول‌های کبد و رگ‌های خونی منتج می‌شود. این بافت اسکار یا فیبروز جایگزین بخشی از بافت سالم کبد می‌شود، ولی هنوز بافت سالم کافی برای تداوم عملکرد معمول کبد وجود دارد.
گرید چهار کبد چرب: سیروز
در این مرحله است که نوارهای بافت اسکار و توده‌های سلولی کبد گسترش می‌یابند. کبد کوچک و پر از توده می‌شود. این مرحله را سیروز می‌گویند. سیروز پس از سن ۵۰-۶۰ سالگی رخ می‌دهد، پس از سال‌ها التهاب کبد که به مراحل اولیه بیماری مرتبط است.
شیوع کبد چرب در دنیا و ایران
مطابق آخرین آمارها ۱۱۵ میلیون فرد بزرگسال (۱۲ درصد بزرگسالان) در سراسر دنیا تحت تأثیر بیماری کبد چرب قرار دارند، در آمریکا تقریباً ۳۰ میلیون نفر، مبتلا به این بیماری هستند و انتظار می‌رود که تا سال ۲۰۳۰ میزان شیوع آن ۶۳ درصد افزایش پیدا کند. در ایالات متحده، کبد چرب شایع‌ترین شکل بیماری کبدی است که در حدود یک چهارم مردم را درگیر می‌کند، بروز کبد چرب در فردی که الکل استفاده می‌کند به عنوان بیماری کبد چرب الکلی شناخته می‌شود، این بیماری در کسی که الکل زیاد مصرف نمی‌کند، به بیماری کبد چرب غیر الکلی معروف است.
آمارها حاکی از آن است در حال حاضر ۳۰ درصد ایرانی‌ها مبتلا به کبد چرب هستند و این بیماری در زنان بیشتر از مردان شایع است، نکته مهم آن است که عوارض جدی کبد چرب، فقط کبد را درگیر نمی‌کند، بلکه بیشتر افرادی که کبد چرب دارند، در حالی که ممکن است تا آخر عمر با مشکل کبدی جدی مواجه نشوند، اما می‌توانند مستعد ابتلاء به سکته‌های قلبی و مغزی شوند. به طوری که مهمترین علت مرگ مبتلایان کبد چرب، سکته‌های قلبی و مغزی است و بیماری کبد چرب سهم عمده‌ای در سکته‌های قلبی و مغزی و در نتیجه، مرگ‌های زودرس در کشور دارد.
کبد چرب با چاقی مفرط، فشار خون بالا، دیابت و کلسترول بالا ارتباط مستقیم دارد، در کشورهای مختلف دنیا بیماری و علائم کبد چرب رایج است. احتمال وقوع علائم کبد چرب در دوران بارداری هم وجود دارد، کبد چرب که بیشتر به دلیل نوع نادرست تغذیه و شیوه نادرست زندگی به وجود می‌آید امروزه افراد بسیاری از جامعه را درگیر کرده است، این بیماری نه تنها کبد را در گیر می‌کند بلکه به دلیل نقشی که کبد در بدن دارد دیگر اعضای بدن را نیز با مشکل مواجه خواهد کرد و سلامت فرد را تحت تأثیر می‌گذارد.
عوامل متعددی خطر بروز کبد چرب را افزایش می‌دهد از ان جمله می‌توان بالا بودن کلسترول، کم کاری تیروئید، چاقی مخصوصاً چربی شکم، سندرم تخمدان پلی کیستیک، سندرم متابولیک، هیپوفیز غیر فعال و دیابت نوع دو را نام برد، در واقع افراد مبتلا به این گونه بیماری‌ها و هم چنین سنین بالا با خطر بروز NASH یا کبد چرب مواجه هستند و باید بیشتر مراقب نحوه صحیح زندگی و تغذیه خود باشند.
علائم و تست‌های تشخیصی بیماری
هر چند که این بیماری هیچ علامت مشهودی ندارد اما در اغلب بیماران علائمی همچون خستگی، احساس ضعف، تهوع، گیجی وعدم تمرکز، احساس درد در قسمت راست و بالای شکم، بزرگ شدن کبد، کاهش وزن و در صورت ابتلاء به سیروز کبدی علائمی مثل زردی پوست و چشم‌ها، نارسایی کبدی، خونریزی داخلی، کاهش وزن ماهیچه‌ها مشاهده می‌شود.
تست‌های تشخیصی این بیماری عبارتند از:
معاینات بدنی: بررسی وضعیت شکم، بررسی سابقه علائمی مانند خستگی، کاهش اشتها و کاهش وزن، و سایر علائم و زمینه‌های ابتلاء به کبد چرب.
تست‌های خونی: تست آنزیم‌های کبدی که همیشه اولین راه تشخیصی بیماری کبد چرب است
روش‌های عکس برداری: عکس برداری به روش سی تی اسکن.
علت بیماری کبد چرب
دلایل ایجاد کبد چرب بسیار متفاوت است اما اصلی ترین علت کبد چرب می‌تواند به تغذیه نامناسب و شیوه زندگی نادرست مربوط شود، کبد چرب امروزه افراد بسیاری از جامعه را درگیر کرده است، این بیماری نه تنها کبد را در گیر می‌کند بلکه به دلیل نقشی که کبد در بدن دارد دیگر اعضای بدن را نیز با مشکل مواجه خواهد کرد و سلامت فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
سیستم بدن بعضی از افراد به گونه‌ای است که باعث تجمع چربی را در کبد شده و در نهایت به سیروز کبدی پیش می‌روند اما طبق تحقیقات و تجربیات کسب شده بیشترین عواملی که منجر به بروز کبد چرب می‌شود، عبارتند از:
- چاقی یکی از عوامل بروز کبد چرب است در واقع اضافه وزن می‌تواند به تجمع چربی اضافه در کبد منجر شود.
- مقاومت بدن در برابر انسولین که در این حالت سلول‌های بدن در مقابل هورمون انسولین مقاومت کرده و قند مصرف نمی‌کنند.
- بالا بودن قند خون می‌تواند منجر به بروز کبد چرب شود که این قند می‌تواند به صورت پیش دیابت و یا دیابت نوع دو بروز کند.
- وجود مقادیر بالاتر از حد نرمال چربی یا تری گلیسیرید در خون می‌تواند فرد را با کبد چرب مواجه کند.
- مصرف مشروبات الکلی یکی از شایع‌ترین عوامل بروز بیماری کبد چرب به خصوص در جوامع غربی است.
- مصرف مواد غذایی چرب نیز یکی دیگر از عوامل ایجاد کبد چرب است.
- عدم داشتن تحرک و فعالیت سالم و کافی و عدم ورزش در زندگی
- سوءتغذیه و رژیم غذایی ناسالم.
- بارداری نیز می‌تواند منجر به کبد چرب شود.
- استفاده زیاد از داروهایی مانند آسپرین، تتراسایکلین و آستامینوفن
درمان دارویی و گیاهی کبد چرب
به صورت کلی کبد چرب می‌تواند در مجموعه بزرگ‌تری چون سندرم متابولیک قرار گیرد، سندرم متابولیک مجموعه بیماری‌ها از جمله بیماری کبد چرب، دیابت، فشار خون، چربی خون، تری گلیسیرید خون است. که موجب بیماری‌های دیگری از قبیل بیماری‌های عروق کرونری قلب و سکته‌های مغزی می‌شود.
کبد چرب، درمان دارویی بدان معنا که با مصرف یک یا چنددارو، درمان حاصل شود، ندارد، بیشتر روش‌هایی که امروزه برای درمان کبدچرب استفاده می‌شوند، بر پایه از بین بردن عوامل زمینه‌ساز این بیماری هستند، داروهای مختلفی از جمله متفورمین برای درمان این بیماری وجود دارند اما نمی‌توان با قاطعیت گفت که این دارو کبد چرب را از بین می‌برد.
اما بیماران مبتلا به کبد چرب با نظر پزشک متخصص، تحت درمان با قرص ترکیبی پلی پیل (برای پیشگیری از سکته‌های قلبی و مغزی افراد بالای ۴۰ سال) و یا قرص‌های کاهش دهنده چربی خون و روزانه یک عدد آسپرین (۸۰ میلی گرم) قرار می‌گیرند. کاهش تدریجی وزن در افراد چاق (کاهش ناگهانی وزن، این اختلال را تشدید می‌کند)، مصرف مرتب میوه و سبزیجات تازه، مصرف ویتامین E با دوز ۴۰۰ میلی‌گرم در روز (مصرف ویتامین E چون با خطر افزایش بیماری‌های قلبی همراه است، در دراز مدت توصیه نمی‌شود) از دیگر اقدامات برای کنترل بیماری کبد چرب است.
استفاده از گیاهان دارویی روشی کم‌هزینه و بی‌خطر برای درمان انواع بیماری‌ها به شمار می‌رود و عوارض جانبی هم ندارد، طبق پژوهش‌های صورت گرفته به وسیله دانشمندان و محققان ریشه گیاه باباآدم، گیاه خار مریم، چای سبز، گل بنفشه، دارچینگل گاوزبان، تخم گشنیز، عرق شاطره، رزماری، زعفران، ترنجبین، خارخاسک، کاسنی، زنجبیل، زردچوبه و زنبق ۱۵ نوع گیاه دارویی برای پاکسازی و درمان به عنوان داروی کبد چرب ارائه شده است.
رژیم غذایی مناسب برای بیماران کبد چرب
بیشتر روش‌هایی که امروزه برای درمان کبد چرب استفاده می‌شوند، بر پایه از بین بردن عوامل زمینه‌ساز این بیماری هستند، یکی از عوامل رفع این بیماری شامل داشتن یک رژیم غذایی سالم است، مصرف میوه و سبزیجات در بهبود و درمان این بیماری مؤثر است و یک رژیم غذایی سالم برای درمان کبد چرب عبارتند از:
- نوشیدن ۸ لیوان آب در طول روز
- پرهیز از مصرف غذاهای فست فودی
- افزایش مصرف سبزی و میوه و غذاهای فیبردار
- کاهش مصرف مواد نشاسته‌ای و کربوهیدرات‌ها
- استفاده از محصولات سویا مثل شیر و بنیر سویا
- عدم مصرف لبنیات چرب مثل خامه، ماست، بستنی، شیر، پنیر
- استفاده از منابع ویتامین C و سلنیوم
- پرهیز از مصرف نوشابه
- استفاده از آب سبزیجات
علاوه بر دستورالعمل‌های اساسی و رژیم‌های غذایی، غذاهای خاصی نیز وجود دارد که ممکن است برای افراد مبتلا به بیماری کبدی چرب مفید باشد، افراد می‌توانند با گنجاندن مواد غذایی مثل سیر، کلم بروکلی، چای سبز، بادام زمینی، گردو، اسیدهای چرب امگا سه، آووکادو، پروتئین سویا و قهوه در سبد غذایی خود، از رژیم غذایی درمان کبد چرب پیروی کنند.
غذاهای ممنوعه در رژیم غذایی درمان کبد چرب
شکر و قند، دانه‌های تصفیه شده، غذاهای سرخ شده یا شور، الکل و گوشت غذاهای ممنوعه در رژیم غذایی درمان کبد چرب است، قند و شکر می‌تواند به افزایش قند خون و افزایش چربی در کبد کمک کند، الکل یک عامل خطر مهم برای افرادی است که بیماری کبدی چرب دارند، دانه‌های پردازش شده و تصفیه شده در نان سفید، ماکارونی و برنج سفید وجود دارد. این دانه‌های بسیار پردازش شده‌اند فیبر خود را از دست داده‌اند که می‌تواند قند خون را به سرعت افزایش دهند...
غذاهای سرخ شده یا شور ممکن است کالری بدن را افزایش داده و خطر افزایش وزن را در پی داشته باشند. گوشت قرمز، حاوی چربی‌های اشباع بالا است که باید افرادی بیماری کبد چرب دارند، سعی کنند از آن اجتناب کنند. گوشت سفید، ماهی، مرغ جایگزین خوبی برای گوشت قرمز است، اما گوشت ماهی ممکن است بهترین انتخاب باشد.
نظر شما