به گزارش خبرنگار ایمنا، کم خونی فقر آهن به دلیل کمبود آهن در خوراک یا جذب نشدن آهن توسط بدن اتفاق می‌افتد، با وجود شیوع این بیماری، بیشتر افرادی که از فقر آهن یا کم‌خونی خفیف رنج می‌برند، تا زمانی که بیماری‌شان شدت نیافته، معمولاً متوجه علائم آن نمی‌شوند.
دختران نوجوان و خانم‌ها در سنین باروری به دلیل خونریزی ماهانه، بارداری، زایمان و شیردهی، بیشتر از آقایان در معرض کم‌خونی فقر آهن قرار دارند. تحقیقات نشان داده که تقریباً نیمی از خانم‌ها با ذخایر ناکافی آهن باردار می‌شوند که این امر می‌تواند مشکلات جدی برای مادر و جنین ایجاد کند.
کم‌خونی فقر آهن چیست؟
کم‌خونی یا «آنِمی» به کاهش گلبول‌های قرمز سالم خون یا کاهش هموگلوبین گفته می‌شود که وظیف‌ی اکسیژن‌رسانی به دستگاه‌های مختلف بدن را به عهده دارند. همین کاهش گلبول قرمز و اختلال در اکسیژن‌رسانی به سلول‌های بدن، باعث بروز مشکل در اعضای متعدد بدن و ظهور علائم بسیاری می‌شود. در حال حاضر شایع‌ترین کم‌خونی، کم‌خونی فقر آهن است. آهن مهم‌ترین ماده برای ساخت هموگلوبین است و هنگامی که جذب این ماده کافی نباشد یا نیاز بدن به آن به دلیلی (مثلاً بارداری یا خونریزی مانند خونریزی زیاد هنگام قاعدگی) افزایش یابد، بیمار دچار کم‌خونی فقر آهن خواهد شد.
لزوم شناخت علائم فقر آهن بزرگسالان
شناختن علائم فقر آهن اهمیت زیادی دارد که می‌تواند به درمان و پیشگیری به موقع از آن کمک کند. شایع‌ترین علائم کم خونی عبارتند از:
- رنگ‌پریدگی پوست، لب‌ها و ناخن‌ها
- احساس خستگی یا ضعف
- سرگیجه، سردرد
- تنگی نفس
- ضربان سریع قلب
- عدم تمرکز، خواب آلودگی و بی‌حوصلگی
- ریزش مو
اگر علائم فوق را در خودتان مشاهده کردید، حتماً به پزشک مراجعه کنید، کم‌خونی فقر آهن با یک آزمایش خون ساده قابل تشخیص بوده و معمولاً با تجویز مکمل آهن درمان می‌شود.
آهن مورد نیاز بدن چگونه تأمین می‌شود؟
آهن مورد نیاز بدن از غذاهای مختلف مانند زرده‌ی تخم مرغ، گوشت، ماهی، جگر، حبوبات تأمین می‌شود، از دلایل کم خونی فقر آهن می‌توان به مواردی همچون تغذیه‌ی نادرست، گیاهخواری و جذب ناکافی آهن از غذاهای خورده شده اشاره کرد. فرآیند جذب آهن نیاز به محیط اسیدی معده دارد. بنابراین مصرف همزمان آهن با داروهای ضد اسید معده، جذب آن را کاهش می‌دهد. همچنین مصرف همزمان آهن با شیر و لبنیات، مکمل کلسیم و منیزیم، چای و قهوه، غلات، توت‌فرنگی و طالبی توصیه نمی‌شود. از سوی دیگر مصرف همزمان آهن با ویتامین C، روند جذب آن را افزایش می‌دهد.
اقدامات ضروری برای درمان کم خونی چیست؟
اگر فکر می‌کنید کم خونی و فقر آهن دارید باید سریعاً اقدام کنید زیرا خطرات هموگلوبین پایین بسیار جدی است و باید توصیه‌هایی را در نظر بگیرید که عبارتند از:
با دکتر خون و آنکولوژی صحبت کنید
- اگر فکر می‌کنید نشانه‌ها یا علائم کمبود آهن را دارید باید برای مراجعه به پزشک اقدام کنید، آزمایش خون ساده تأیید می‌کند که آیا شما کم خونی فقر آهن دارید یا مشکلی ندارید.
- اگر پزشک تأیید کرد که فقر آهن دارید، احتمالاً با افزایش دریافت آهن از رژیم غذایی یا با مکمل‌های آهن، می‌توانید آن را به راحتی درمان کنید.
- هدف اصلی درمان، بازگرداندن سطح هموگلوبین به حالت عادی و رفع کم خونی و پر کردن ذخایر آهن است.
- در حد امکان اطمینان حاصل کنید که به مقدار کافی آهن از طریق رژیم غذایی دریافت می‌کنید. فقط در صورت توصیه پزشک، مکمل‌ها را مصرف کنید.
غذاهای غنی از آهن بخورید
اگر نظر پزشک این است که کمبود آهن شما به دلیل کمبود آهن در رژیم غذایی است، غذاهای غنی از آهن که به تقویت جذب آهن کمک می‌کند، بخورید، مانند:
- گوشت قرمز و مرغ
- سبزیجات تیره، برگدار مانند اسفناج و کلم
- میوه‌های خشک مانند کشمش و زردآلو
- نخود فرنگی، لوبیا و سایر حبوبات
- غذای دریایی
- غذاهای غنی از آهن
- دانه‌ها و مغزها
نکته مهم: خوردن ویتامین C به بدن کمک می‌کند تا آهن را بهتر جذب کند، اطمینان حاصل کنید که به اندازه کافی غذاهای سرشار از ویتامین C، مانند میوه و سبزیجات را در برنامه غذایی خود دارید، همچنین اجتناب از خوردن غذاهای خاصی که مصرف زیاد آنها مانع از جذب آهن می‌شوند، می‌تواند مفید باشد. از جمله چای، قهوه و غذاهای پر کلسیم مانند لبنیات و غلات سبوس‌دار.
در صورت توصیه پزشک از مکمل‌های آهن استفاده کنید
به طور کلی، شما فقط باید یک مکمل آهن و آن هم به عنوان آخرین راه حل و در صورت توصیه پزشک مصرف کنید. اگر نتوانید سطح آهن خود را تنها از طریق رژیم غذایی بازیابی کنید، این راه حل مناسبی برای رفع کم خونی است، اگر مکمل آهن مصرف می‌کنید، همراه آن آب پرتقال بنوشید تا جذب آهن را تقویت کند.
شناخت علت‌های بروز فقر آهن در کودکان
تغذیه مناسب از دوران جنینی بسیار مهم و حیاتی است تا انسان تا بزرگسالی با بیماری و مشکلات کمتری مواجه شود، یکی از مواردی که در سلامت جنین و نوزاد بسیار حائز اهمیت است، مصرف آهن است چرا که به گفته پزشکان، کودکان مبتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن به دلیل ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن، بیشتر در معرض ابتلاء به بیمارهای عفونی هستند.
عواملی که زمینه ساز فقر آهن در کودکان است عبارتند از:
رژیم غذایی فاقد آهن کافی: آهن مورد نیاز برای بدن از طریق رژیم غذایی حاوی آهن تأمین می‌شود. اما تنها مقدار کمی از آن می‌تواند توسط کودکان جذب شود. نوزادان تازه متولد شده، آهن مورد نیاز خود را از بدن مادر و در سه ماه پایانی دوره بارداری دریافت می‌کنند و به همین دلیل نوزادانی که زودتر از زمان تعیین شده متولد می‌شوند، دچار مشکلات ناشی از کمبود آهن هستند. بنا بر توصیه متخصصان، در شش ماه ابتدایی تولد، کودک باید فقط از شیر مادر تغذیه کند که آهن کافی و مورد نیاز برای نوزاد را تأمین می‌کند. در چنین مواقعی لازم است با مشورت پزشک، از مکمل‌های مخصوص استفاده کرد.
تغییرات جسمانی: بدن نوزادان، کودکان و نوجوانان با پشت سر گذاشتن هر یک از دوره‌ها و مراحل رشد، نیاز به مقدار زیادی آهن پیدا می‌کند که باید توسط رژیم غذایی مفید و یا مکمل‌های غذایی آهن دار تأمین شود.
مشکلات سیستم گوارشی بدن: در برخی از افراد دارای سابقه بیماری‌های گوارشی، جذب آهن بسیار ضعیف صورت می‌گیرد و سبب می‌شود بیشتر آهن موجود در غذا، توسط روده جذب شود و فقر آهن و به دنبال آن، کم خونی فرد را به دنبال داشته باشد.
کم خونی: از دست دادن خون در طی خونریزی‌های گوارشی، قاعدگی و یا خونریزی به دنبال آسیب دیدگی‌های جسمی می‌تواند منابع آهن در خون را کاهش دهد.
کدام دسته از کودکان در معرض فقر آهن هستند؟
- نوزادانی که زودرس به دنیا می‌آیند یا کمبود وزن دارند.
- کودکانی که پیش از یک سالگی شیر گاو یا بز می‌نوشند.
- نوزادانی که پس از شش ماهگی مکمل‌های دارای آهن مصرف نمی‌کنند.
- کودکانی که دارای شرایط خاص مانند عفونت‌های مزمن هستند.
- کودکانی که دارای اضافه وزن هستند.
- دختران نوجوان که دوران قاعدگی را پشت سر می‌گذارند.
اقدامات مهم برای پیشگیری از بروز فقر آهن در کودکان
برای پیشگیری از بروز فقر آهن در کودکان می‌توان اقداماتی را انجام داد که عبارتند از:
- نوزادان شیرخوار باید در کنار تغذیه از شیر مادر از مکمل‌های غذایی سرشار از آهن استفاده کنند.
- نوزادان و کودکان نوپا در سنین ۱ تا ۳ سال، باید از غذاهای سرشار از آهن شامل غلات، گوشت قرمز و سبزیجات تغذیه کنند. هم چنین میوه‌هایی مانند طالبی، توت فرنگی و مرکبات که دارای منابع ویتامین C هستند، به جذب آهن کمک می‌کنند.
کودک در طی سنین یک تا پنج سال، بیشتر از ۷۰۰ میلی لیتر در روز نباید شیر مصرف کند.
- در صورت پیروی از رژیم غذایی گیاهخواری، برای اطمینان از دریافت مقدار کافی آهن باید مراقبت زیادی انجام شود.
آشنایی با درمان فقر آهن در کودکان
مکمل‌های آهن: برای افزایش سطح آهن در خون، می‌توان از مکمل‌های دارای آهن که به صورت قرص یا قطره عرضه می‌شود، استفاده کرد. مکمل‌های آهن با تحریک معده و روده به جذب آهن کمک می‌کنند و بهتر است با معده خالی یا همراه با آب پرتقال مصرف شوند. این مکمل‌ها بسیار بیشتر از رژیم‌های غذایی به جذب آهن کمک می‌کنند. هم چنین ضروری است که این مکمل‌ها دور از دسترس کودکان نگه داری شود چرا که مصرف بیش از حد این مواد توسط نوزادان و کودکان، می‌تواند بسیار خطرناک و کشنده باشد.
رژیم غذایی غنی از آهن: رژیم غذایی کودک با غذاهای سرشار از آهن می‌تواند به درمان فقر آهن و افزایش جذب آن در بدن کمک کند. منابع مغذی دارای آهن عبارتند از:
- غلات، ماکارونی، برنج، نان سبوس دار
- گوشت گاو و طیور
- ماهی و جگر
- سبزیجات
- حبوبات
تزریق خون: در موارد بسیار نادر که سطح هموگلوبین کودک بسیار پایین باشد، ممکن است نیاز به درمان تزریق خون یا آهن باشد.
درمان فقر آهن در بزرگسالان به چه شکل انجام می‌شود؟
همان طور که اشاره کردیم درمان فقر آهن با مصرف مکمل آهن برطرف می‌شود. از نکات بسیار مهم در انتخاب مکمل آهن، مقدار آهن موجود در آن، وضعیت جذب و تحمل گوارشی آن است. بسیاری از مکمل‌های موجود در بازار به مقدار کافی آهنِ قابل جذب ندارند و باید به دفعات در روز مصرف شوند. از سوی دیگر بعضی از مکمل‌های آهن باعث بروز عوارضی شدیدی مانند تهوع، یبوست، دل‌درد، اسهال و تغییر رنگ مدفوع می‌شوند. بنابراین باید در انتخاب مکمل آهن در درمان فقر آهن دقت کنیم.
نظر شما