به گزارش خبرنگار ایمنا، امروزه بیماری‌های قلبی‌وعروقی، پدیده نوسازی جوامع، پیشرفت فناوری، تراکم جمعیت در مناطق شهری، الگوی غذایی ناصحیح و بی‌تحرکی است و جامعه ما نیز از این امر مستثنی نمی‌شود.
بیماری‌های قلبی مهم‌ترین علت مرگ در سراسر دنیا هستند؛ به طوری که ادعا می‌شود سالانه ۱۷ میلیون نفر بر اثر این بیماری‌ها جان خود را از دست می‌دهند. رژیم غذایی نقش مهمی در زمینه‌سازی برای عوامل خطر این نوع بیماری‌ها ایفا می‌کند و مطالعات نیز شواهدی را در زمینه ارتباط الگوهای غذایی با بیماری‌های مزمن و خطر مرگ‌ومیر بیان کرده‌اند.
در طول تاریخ الگوهای غذایی بشر به طور مرتب تغییر کرده و اشکال پیچیده‌تری به خود گرفته که بیشتر این تغییرات انحرافی به سوی «تغذیه ناسالم» بوده است و به گفته کارشناسان، وضعیت تغذیه ایرانیان در حد مطلوبی نیست.
دسترسی به انرژی و کلیه اقلام غذایی در ایران افزایش یافته، غذاهای فرآوری شده، فست‌فودها و غذاهای آماده نسل جوان و نوجوان را مجذوب خود کرده است و با توجه به کاهش مصرف قندهای ساده، مصرف بالای انرژی و کاهش مصرف شیر، خطر بیماری‌های مزمن افزایش می‌یابد. کمبود وقت، تغییرات فرهنگی و ارزشی و عوامل اقتصادی و معیشتی خانواده‌ها از سایر دلایل تغییر الگوی غذایی است؛ همچنین قیمت‌های سرسام‌آور موجب حذف بسیاری از موادغذایی سالم از سبد تغذیه‌ای خانواده‌ها شده است.
تبعات روبه‌رشد تغییر الگوی غذایی نظیر افزایش بیماری‌های مزمن، کاهش سن بیماران قلبی‌عروقی، افزایش چاقی و سالمندی‌های سرشار از بیماری، همه جهان را برای بازگرداندن الگوی غذایی به شرایط سالم در تکاپو انداخته و به این منظور سازمان‌های بزرگ بهداشتی مانند WHO، متخصصان تغذیه و صاحبان نظران در راستای آگاه‌سازی افراد از تأثیرات مخرب الگوهای غذایی کنونی، اقدامات مهمی در پیش گرفتند که منجر به ایجاد آگاهی در خانواده‌های دارای فرزندان خردسال شود و نوعی «خودکنترلی» در مصرف بی‌رویه خوراکی‌ها و غذاهای فاقد ارزش در جامعه رواج یابد.
تعامل و تطبیق نداشتن فست‌فودها با بدن انسان
محمدمحسن انتظاری، متخصص تغذیه و مدیرگروه تغذیه بالینی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: زندگی صنعتی برخی امکانات را در اختیار افراد قرار می‌دهد و در مقابل برخی دردسرها را نیز به همراه دارد. به علت اینکه بیشتر افراد در دنیای کنونی مشغول کار هستند، فرزندان آن‌ها به سمت فست‌فودها سوق پیدا کرده‌اند.
وی با بیان اینکه فست‌فودها سریع آماده می‌شوند و ظاهر زیبایی دارند، می‌افزاید: طی میلیون‌ها سال بدن انسان خود را با غذاهای طبیعی و سالم تطبیق داده و تنظیم کرده است؛ به عنوان مثال هنگامی که یک فرد به خوردن میوه روی می‌آورد، پس از مدتی تمایل خود را به آن‌ها از دست می‌دهد، بنابراین میوه به قدری مصرف نمی‌کند که چاق شود.
این متخصص تغذیه با بیان اینکه زندگی افراد به سمت فست بودن پیش می‌رود، تصریح می‌کند: غذاهای جدید و صنعتی هنوز تعاملی با بدن انسان ایجاد نکرده‌اند و بدن انسان هنوز آن‌ها را به خوبی نمی‌شناسد؛ بنابراین افراد درگیر پرخوری و افزایش میزان کالری و نمک دریافتی، می‌شوند و درپی این موارد ابتلاء به بیماری‌هایی نظیر چربی و قند خون افزایش می‌یابد.
افزایش شدید چاقی در جهان
وی با بیان اینکه سبک الگوی غذایی کنونی به گونه‌ای دردسر ایجاد می‌کنند که حتی علم و صنعت را نیز به چالش می‌کشد، اضافه می‌کند: چاقی در جهان بیداد می‌کند و طی صد سال اخیر بیش از ۱۰ برابر شده است. ۵۰ تا ۶۰ سال قبل به قدری افراد چاق کم بودند که چاقی امتیازی مثبت تلقی می‌شد، اما اکنون به عنوان یک بیماری جامعه انسانی را تهدید می‌کند و قطعاً تاثیرپذیری اصلی آن از شیوه نادرست تغذیه است.
انتظاری با بیان اینکه عوامل دیگری نظیر کم‌تحرکی و غذاهای صنعتی و پرخوری عوامل اصلی چاقی محسوب می‌شوند، می‌گوید: غذاهای سالم می‌توانند عواقب غذاهای ناسالم را کم کنند و غذاهای ناسالم نیز می‌توانند تأثیرات مثبت غذاهای سالم را کاهش دهند یا خنثی سازند.
وی ادامه می‌دهد: تأثیر غذاها در زندگی علاوه بر ذات آن‌ها به میزان مصرف نیز بستگی دارد، متأسفانه درپی عادات نادرست غذایی و تغییر سبک زندگی، بیماری‌های غیرعفونی و مزمن نظیر بیماری‌های قلبی، دیابت و سرطان‌ها به مرور زمان افزایش یافته است؛ البته افزایش قدرت تشخیص نیز به عنوان یکی از دلایل افزایش این بیماری‌ها، شناخته می‌شود.
کنترل بیماری‌های مزمن؛ اولویت حوزه پزشکی
مدیرگروه تغذیه بالینی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با بیان اینکه درحال‌حاضر بیشتر فشار دانشگاه‌های علوم پزشکی، مراکز بهداشتی و وزارت بهداشت بر کنترل بیماری‌های مزمن است، اظهار می‌کند: حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد بیماری‌های مزمن به تغذیه افراد وابسته است. بسیاری از محصولات غذایی ممکن است بیش از حد سم‌پاشی یا با آب غیربهداشتی آبیاری شوند و یا از کودها و ترکیبات نیتراته بیشتری برای رشد آن‌ها استفاده شود؛ حال آنکه در گذشته کمتر از سموم و کودها استفاده می‌شد.
وی می‌افزاید: قطعاً افرادی که تغذیه سالمی دارند، دارای سیستم ایمنی قوی‌تری نیز هستند و توان مقابله بیشتری با بیماری‌های عفونی نظیر کرونا دارند؛ به عنوان مثال نیمی از سیستم ایمنی بدن انسان صرف مبارزه با غذاهای ناسالم می‌شود و در واقع نیمی از سیستم ایمنی بدن از وظیفه اصلی خود که مبارزه با بیماری است، منحرف می‌شود.
تغذیه سالم؛ بازدارنده و درمان کننده بیماری‌ها
انتظاری با تاکید بر اینکه تغذیه سالم نه تنها در درگیری با بیماری‌های غیرعفونی تأثیرگذار است بلکه در مبارزه بدن با بیماری‌های عفونی نیز مؤثر است، تصریح می‌کند: قطعاً تغذیه سالم و کافی برای همه موجودات زنده لازم است، نقش بازدارنده و حتی درمان‌کننده دارد و در صورت وجود دو فاکتور بیان شده، ابتلاء به بیماری‌ها کاهش می‌یابد.
وی با بیان اینکه نمی‌توان نقش صددرصدی برای تغذیه در پیشگیری درمان بیماری‌ها درنظر گرفت، اضافه می‌کند: باید درنظر داشته باشیم که زور تغذیه به تنهایی به بیماری نمی‌رسد و بهترین مثال آن بیماری کرونا است؛ در صورتی که می‌خواستیم بیماری کرونا را تنها با تغذیه درمان کنیم شاید تعداد مرگ‌ومیر به ۵۰ تا ۶۰ برابر میزان کنونی می‌رسید.
پیچیده بودن راهکارهای بهبود الگوی غذایی کنونی
این متخصص تغذیه درخصوص راهکارهای بهبود الگوی غذایی کنونی جامعه، می‌گوید: بهبود الگوی غذایی کنونی جامعه، مبحثی پیچیده است و مباحث بسیاری نظیر شرایط اقتصادی در آن دخالت دارد؛ به عنوان مثال با افزایش قیمت میوه‌ها، بسیاری از افراد از مصرف آن‌ها دست می‌کشند. در مقابل مباحث آموزشی نیز مطرح است؛ گاهی نیز افراد دارای شرایط معیشتی خوبی برای تهیه میوه‌ها هستند اما تغذیه ناسالم را در برنامه زندگی خود می‌گنجانند.
وی با توصیه افراد به مصرف میوه‌جات و اشاره به اینکه ارزش غذایی میوه‌ها و مواد غذایی به قیمت آن‌ها وابسته نیست، ادامه می‌دهد: پیشنهاد می‌شود یارانه اختصاص یافته برای افراد جامعه به عنوان مواد غذایی اصلی و سالم پرداخت شود که گرچه دردسرهای خاص خود را دارد اما هزینه داده شده به سرپرست خانواده ممکن است در جهات دیگری که نه تنها دارای فایده نیست بلکه استفاده نادرست است، هزینه شود.
تغییر ذائقه از تبعات شهرنشینی و توسعه است
رضا روزبهانی، متخصص پزشکی اجتماعی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: ذائقه غذایی مردم ایران از ذائقه غذایی سایر کشورهای جهان جدا نیست و همه کشورها در راه توسعه نظیر اقتصادی، اجتماعی، سلامتی و بهداشتی از مراحلی می‌گذرند؛ به عنوان مثال سبک زندگی افراد جامعه سبکی تقریباً روستایی بود اما اکنون شباهتی به قبل ندارد و کشورهای آمریکای شمالی یا اروپایی زودتر از ایران این مرحله گذار را پشت سر گذاشته‌اند و برخی کشورها نیز دیرتر از ایران درحال گذراندن این مرحله هستند.
وی با بیان اینکه جامعه ما یک مرحله گذار درخصوص الگوهای تغذیه‌ای داشته است، می‌افزاید: در گذشته غذاهای مورد استفاده، غذاهایی حجیم بودند که مقدار انرژی کمتری به نسبت حجم داشتند و به این ترتیب افراد مقدار غذای زیادی می‌خوردند اما انرژی زیادی دریافت نمی‌کردند و بیشتر غذاها نیز گیاهی بود.
این متخصص پزشکی اجتماعی با بیان اینکه هرچه بیشتر پیش می‌رویم با توجه به تبعات شهرنشینی و توسعه ذائقه همه افراد تغییر می‌کند، تصریح می‌کند: با توجه به شرایط بسیاری شاغل هستند و فرصتی برای آماده کردن مقدمات فراوانی برای غذا ندارند، مجبور به استفاده از غذاهای آماده یا کنسروی هستند. در این‌گونه غذاها حجم کاهش یافته است اما انرژی دریافتی میزان بالایی دارد.
تاثیرپذیری بیشتر قشر نوجوانان و جوانان، از تغییرات الگوی غذایی
وی با بیان اینکه قندهای پیچیده کاهش و قندهای ساده افزایش یافته است، اضافه می‌کند: قندهای پیچیده برای شکسته شدن انرژی بیشتری طلب می‌کردند اما قندهای خالصی که اکنون استفاده می‌شوند مستقیم روی کبد می‌نشیند. درپی تغییر میزان حجم مواد غذایی و کالری دریافتی، بدن افراد میزان انرژی بالایی دریافت می‌کند اما در عین حال فعالیت فیزیکی کاهش یافته است.
روزبهانی با تاکید بر اینکه تغییر ذائقه غدایی افراد جامعه به علت بودن در مرحله گذار، فرم زندگی شهری و میزان دسترسی است، می‌گوید: در گذشته افراد به انواع و اقسام غذاها دسترسی نداشتند اما اکنون دسترسی به همه غذاها تسهیل و زیاد شده است. فرم زندگی افراد در الگوی غذایی آن‌ها ایجاد تغییر کرده و اعضای خانواده کاهش یافته است و برخی فکر می‌کنند درپی کم شدن تعداد اعضای خانواده، پخت غذای سنتی ارزشی ندارد.
وی با بیان اینکه قطعاً در در همه دوران‌ها گروه سنی نوجوان و جوان متوجه تغییرات بیشتری خواهند بود، ادامه می‌دهد: تغییرات الگوی غذایی در زندگی همه افراد تأثیرگذار بوده اما در زندگی قشر نوجوان و جوان جامعه تأثیر بیشتری داشته است؛ به عنوان مثال تنقلات این قشر در گذشته شامل آجیل و مغزیجات بود اما اکنون به بستنی یا تنقلات ناسالم تبدیل شده است.
تغییر ذائقه غذایی ایرانیان طی ۴۵ سال گذشته
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با بیان اینکه هرچه غذا چرب‌تر، خوش‌نمک‌تر یا شیرین‌تر باشد خوشمزه‌تر است و به همین علت افراد به غذاهای ناسالم تمایل پیدا کرده‌اند، اظهار می‌کند: ذائقه غذایی ایرانیان طی ۴۵ سال گذشته تغییر کرده است و مصرف شیر و لبنیات در کشور کاهش یافته است. فست‌فودها عمدتاً روی سیستم استخوانی و عروقی تأثیر مخربی دارند و قطعاً در آینده با افزایش مشکلات موجود مواجه خواهیم بود.
وی با بیان اینکه وضعیت الگوی غذایی جامعه به شرایط اقتصادی و اجتماعی وابستگی بسیاری دارد و قطعاً روند کنونی تغذیه بر آینده سلامت افراد تأثیرات بسیاری خواهد داشت، خاطرنشان می‌کند: مبحثی تحت عنوان «امنیت غذایی» در جهان مطرح و توصیه همه افراد بر مصرف غذاهای مدیترانه‌ای است که شامل غذاهای آب‌پز و مصرف بیشتر میوه و سبزیجات است.
نظر شما