هر آنچه که باید از افسردگی فصلی بدانید

به گزارش خبرنگار ایمنا، افسردگی فصلی یا اختلال عاطفی فصلی (SAD)Seasonal affective disorder یک اصطلاح قدیمی‌تر برای اختلال افسردگی اساسی (MDD) نوعی افسردگی است که با تغییر فصول خود را نشان می‌دهد.

اگر شما نیز به این اختلال مبتلا باشید، علائم آن مانند کمبود انرژی، خستگی و بدخلقی را از پاییز در خود حس می‌کنید که تا ماه‌های زمستان ادامه می‌یابد و به طور معمول افسردگی فصلی کمتر باعث بروز افسردگی در بهار یا اوایل تابستان می‌شود و از روش‌های درمانی آن می‌توان به نور درمانی (فتوتراپی)، تجویز داروها و روان درمانی اشاره کرد.

افسردگی فصلی بیشتر در نوجوانان و افراد جوان به‌خصوص زنان رخ می‌دهد و در بیشتر افراد، علائم اختلال افسردگی فصلی در اواخر پاییز یا اوایل زمستان ظاهر می‌شوند و در روزهای آفتابی بهار و تابستان از بین می‌روند؛ البته در برخی افراد این علائم از بهار یا تابستان شروع می‌شوند.

علائم به‌صورت خفیف شروع و با پیشرفت فصل شدیدتر می‌شوند و علائم و نشانه‌های افسردگی فصلی شامل مواردی از جمله کمبود انرژی، مشکل در خواب، تغییراتی در اشتها یا وزن، احساس سستی یا آشفتگی، مشکل در تمرکز کردن، احساس ناامیدی، بی‌ارزشی یا گناه و داشتن افکار مکرر درباره مرگ یا خودکشی است.

خلق ۱۱ درصد از عموم مردم با شروع فصل پاییز و سرد شدن هوا کاهش پیدا می‌کند

جمال شمس، متخصص روان‌پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با بیان اینکه در بعضی از فصول سال به دلایل نامعلوم ممکن است خلق برخی از افراد دستخوش تغییراتی شود، اظهار کرد: افسردگی فصلی اختلالی است که به طور معمول با تغییر فصل به بالاترین میزان خود می‌رسد.

وی افزود: به طور کلی افسردگی فصلی نوعی اختلال است که در آن فرد در دیگر زمان‌های سال شرایطی عادی دارد، اما در فصلی خاص احساس اضطراب و افسردگی می‌کند.

متخصص روان‌پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اینکه تابش نور خورشید و ساعت بیولوژیکی بدن که تنظیم کننده ترشح هورمون‌ها است، می‌تواند خلق‌وخو و خواب را تحت تأثیر قرار دهد، تصریح کرد: افرادی که با تغییر فصل دچار افسردگی می‌شوند، به هر میزان نور بیشتری دریافت کنند زودتر از افسردگی و تنگی خلق رهایی می‌یابند.

وی ادامه داد: خلق ۱۱ درصد از عموم مردم با شروع فصل پاییز و سرد شدن هوا کاهش پیدا می‌کند و تمام افرادی که دچار افسردگی فصلی می‌شوند، مبتلا به اختلال افسردگی نیستند. ممکن است درصد کمی از افرادی که با تغییر فصل دچار اضطراب و افسردگی می‌شوند به درمان‌های مداخله‌ای نیاز داشته باشند.

شمس با بیان اینکه اختلال عاطفی یا افسردگی فصلی افراد را به شکل‌های متفاوتی تحت تأثیر قرار می‌دهد، گفت: احتمال تغییر خلق در فصل بهار نیز وجود دارد و احتمال بروز افسردگی با شروع فصل پاییز به مراتب بیشتر از بهار است.

وی اضافه کرد: شیدایی یا مانیا حالتی از افسردگی است و در این مدل از اختلال خلق که همزمان با فصل بهار آغاز می‌شود، انرژی فرد بسیار زیاد می‌شود؛ به شکلی که این اختلال با تظاهراتی همانند نشاط زدگی، تحریک‌پذیری، فعالیت بیش از حد، خلق بالا به صورت شادی، خوش‌بینی افراطی، بی‌قراری حرکتی، اشکال در تمرکز و برنامه‌ریزی‌های بلندپروازانه دیده می‌شود.

عود کردن علائم مانیا و شیدایی در بیماران دوقطبی

متخصص روان‌پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اظهار کرد: در مبتلایان به بیماری دوقطبی، علائم مانیا و شیدایی با شروع فصل بهار و اختلال افسردگی در فصل پاییز عود می‌کند. علائم و نشانه‌های افسردگی فصلی با اختلال افسردگی دائم شباهت زیادی دارد و کاهش انرژی، تغییرات محسوس در میزان خواب، میل جنسی، توجه و تمرکز و تغییر در میزان اشتها از نشانه‌های افسردگی است.

وی تنها فاکتوری که افسردگی فصلی را نسبت به سایر اختلالات روانی و افسردگی‌ها متفاوت می‌کند، زمان بروز افسردگی فصلی دانست و افزود: افسردگی فصلی در بازه زمانی خاص در سال عود می‌کند. احتمال بروز تمام بیماری‌ها و اختلالات روان یکسان است؛ به طور مثال بیشترین سن بروز افسردگی بین ۳۰ تا ۴۰ سال است یا اختلال دوقطبی و یا بروز شیدایی در ۲۰ تا ۲۵ ساله‌ها بیشتر دیده می‌شود.

شمس با اشاره به اینکه به طور کلی انواع بیماری‌ها که اختلالات روان هم از این قاعده مستثنی نیست، تاریخ دقیق شروع و یا سن خاصی ندارند، تصریح کرد: حتی ممکن است فردی در سن بالای ۵۰ یا کمتر از ۲۰ سال دچار افسردگی یا افسردگی فصلی شود.

وی با اشاره به اهمیت درمان انواع افسردگی‌ها ادامه داد: چنانچه این بیماری به موقع تشخیص و درمان‌ها پیش از شدت گرفتن علائم آغاز شود، روند درمان تا حدود زیادی از بروز مشکلات بعدی جلوگیری خواهد کرد.

متخصص روان‌پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی استفاده از درمان‌های دارویی، غیردارویی یا مشاوره را از جمله روش‌های درمان افسردگی فصلی دانست و گفت: درمان این اختلال به کمک نور درمانی، دارو و روش‌های روان‌پزشکی انجام می‌شود و اگر چنانچه فرد به اختلال دوقطبی مبتلا باشد باید به پزشک خود اطلاع دهد؛ چراکه این موضوع برای زمان تجویز نور درمانی و دیگر داروهای ضدافسردگی بسیار اهمیت دارد.

وی خاطرنشان کرد: درمان با داروهای ضدافسردگی برای برخی از بیماران مبتلا به اختلال عاطفی فصلی، به خصوص اگر علائم شدید باشد بسیار مؤثر خواهد بود.

علائم افسردگی فصلی

سودابه یوسفی، روانشناس درباره افتراق بین افسردگی معمولی و افسردگی فصلی اظهار کرد: در بعضی از فصول مثل پاییز به دلیل شرایط جوی برخی اختلالات خلقی در افراد به وجود می‌آید، اما اینکه هر کسی که در فصل پاییز و زمستان دچار اختلال خلقی باشد نمی‌توان گفت که به افسردگی فصلی مبتلا شده است.

وی افزود: یکی از مهم‌ترین شرایط افسردگی فصلی این است که فرد در دیگر فصول سال این حالات را تجربه نمی‌کند و فرد باید حداقل دو سال متوالی بین پاییز و زمستان در یک برهه زمانی خاص دچار افسردگی شود که مدت زمان این اختلال در هر فرد بستگی به شدت و حالات قبلی و معاینه بالینی فرد دارد، برخی افراد در کل زمان فصول پاییز و زمستان افسرده هستند، اما برخی دیگر در برهه‌ای خاص در این فصول، افسردگی را تجربه می‌کنند.

این روانشناس درباره دلایل ابتلاء به این اختلال گفت: از نظر علمی دلایل مشخصی برای ایجاد این نوع افسردگی وجود ندارد، اما برخی مطرح کرده‌اند که در فصول پاییز و زمستان، ترشح آنزیم‌هایی که برای خواب نیاز داریم افزایش پیدا می‌کند، به دلیل اینکه این آنزیم با تاریکی در ارتباط است و در پاییز و زمستان هوا زودتر تاریک می‌شود و فرد را خواب آلود می‌کند، این خواب آلودگی، خود باعث بروز افسردگی فصلی در فرد می‌شود.

وی افزود: نکته قابل ذکر این است که افسردگی فصلی در فصل تابستان و بهار هم وجود دارد، اما در پاییز و زمستان بخاطر بلند بودن شب‌ها و وجود نور کمتر این نوع افسردگی بیشتر است.

یوسفی تصریح کرد: اولین قدم در درمان افسردگی خودآگاهی و احساس نیاز به روان شناس است، باید حال خود را خوب نگه داریم، به عنوان مثال هرگاه در بدن احساس خستگی و کِرِختی و… داشتیم می‌توانیم با ورزش کردن بر آن غلبه کنیم، همچنین باید در کارهای خود برنامه‌ریزی داشته باشیم.

وی ایجاد انگیزه برای آرام کردن و تمرکز ذهن و رایحه درمانی را از دیگر راهکارهای جلوگیری و بهبود افسردگی دانست.

افسردگی فصلی ارثی است؟

به طور کلی اختلال عاطفی فصلی در زنان بیشتر از مردان دیده می‌شود و به نظر می‌رسد این اختلال در افراد جوان بیش از دیگران ایجاد شود. افراد مبتلا به این عارضه ممکن است در خانواده خود نیز با این اختلال یا نوع دیگری از افسردگی مواجه باشند.

علائم افسردگی در افرادی که به یکی از این دو بیماری روانی مبتلا هستند ممکن است در بعضی فصول سال از جمله پاییز تشدید یابد و به نظر می‌رسد این اختلال در میان افرادی که در شمال یا جنوب خط استوا زندگی می‌کنند بیشتر شایع است.