به گزارش خبرنگار ایمنا، دومین بیماری شایع گوارشی رفلاکس معده است، رفلاکس یا ریفلاکس به معنای بازگشت اسید از معدی به مری است که در میان مردم به نام ترش کردن شناخته می‌شود. یک پنجم ایرانی‌ها مبتلا به رفلاکس معده هستند، یعنی حداقل هفته‌ای یک یا دو بار ترش می‌کنند، رفلاکس معده معمولاً باعث سوزش سینه می‌شود، این احساس از معده به داخل قفسه سینه یا گلو می‌رود که معمولاً به عنوان سوزش سر دل شناخته شده است.
رفلاکس معده چگونه اتفاق می‌افتد؟
غذایی که می‌خوریم از طریق مری وارد معده می‌شود. هضم غذا در معده توسط اسید و شیره معده آغاز می‌شود. دیواره معده به دلیل پوشش مناسب، در مقابل تماس مداوم با اسید و شیره معده و اثرات مخرب آنها مقاوم است. بالعکس دیواره مری به دلیل نداشتن پوشش مناسب، دفاع مناسبی هم در برابر این عوامل ندارد. در حالت طبیعی دریچه‌ای به نام دریچه مری بین مری و معده قرار دارد که اجازه می‌دهد غذا از مری وارد معده شود. ولی از بازگشت غذا و شیره معده به مری جلوگیری می‌کند.
اگر دریچه مری وظیفه خود را به درستی انجام ندهد، یعنی به خوبی بسته نشود یا بی‌موقع باز شود، اسید و شیره معده به داخل مری بر می‌گردند. همان‌طور که قبلاً ذکر شد دیواره مری در برابر اسید و شیره معده آسیب‌پذیر است. بنابراین در شرایطی که دریچه مری کار خود را به درستی انجام ندهد؛ بازگشت اسید و شیره معده به داخل مری باعث آزردگی مری می‌شود.
رفلاکس معده می‌تواند خیلی آزار دهنده باشد و برای رفع آن باید با پزشک مشورت کنید. شما می‌توانید برای رفع این بیماری در سریع‌ترین زمان ممکن با پزشک از طریق تماس تلفنی با پزشک ارتباط برقرار کنید و مشکل را حل کنید.
علائم و نشانه‌های ریفلاکس
- احساس سوزش در قفسه سینه که اغلب در قسمت فوقانی شکم شروع شده و به گردن انتشار می‌یابد.
- بازگشت مواد ترش یا تلخ مزه به حلق و دهان، به ویژه در حالت درازکش
- احساس درد در قفسه سینه
- سرفه‌های طولانی
- خونریزی
- بلع دشوار
رفلاکس معده به چه علتی رخ می‌دهد؟
هنوز به درستی علت ایجاد رفلاکس مشخص نشده است. اما به خوبی می‌دانیم که برخی عوامل باعث بروز و تشدید رفلاکس می‌شوند. بیماری رفلاکس معده یا همان ترش کردن در افراد مختلف در تمام سنین، و گاهی به دلایل ناشناخته رخ می‌دهد.
علل مختلفی باعث ایجاد این ناراحتی می‌شود، مهمترین دلیل رخ دادن این حالت شل بودن برخی از عضلات مری (اسفنکتر تحتانی مری) یا زیاد بودن دفعات شل شدن این عضلات یا ضعف مکانیسم‌های دفاعی انتهای مری است. در واقع تغییرات دائمی یا ناپایدار در دریچه انتهای مری به معده موجب این بیماری می‌شود.
رفلاکس معده بیشتر در چه افرادی دیده می‌شود؟
- افرادی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند. به علت افزایش فشار بر شکم و دریچه ورودی مری به معده
- خانم‌های باردار؛ به دلیل افزایش فشار بر شکم
- مصرف داروهای خاص؛ از جمله برخی داروهای آسم، مسدودکننده‌های کانال کلسیم، آنتی‌هیستامین‌ها، آرام‌بخش و ضد افسردگی‌ها
- سیگار کشیدن.
- مصرف غذاهای خاص؛ به خصوص نوشیدنی‌های گازدار، قهوه و شکلات
علائم رفلاکس گوارشی در کودکان
متخصصان تاکید دارند غذایی که خورده می‌شود پس از عبور از مری وارد معده می‌شود و در انتهای مری در اثر انقباض عضلانی دریچه‌ای آناتومیک به وجود می‌آید که مانع برگشت آن به سمت بالا می‌شود، در حالت معمول این دریچه بسته می‌شود و به محض ورود غذا به مری این دریچه باز می‌شود.
هنگام خوابیدن یا خم شدن عملکرد این حلقه مانع از بازگشت اسید معده و همچنین غذای موجود در معده به مری می‌شود اگر این ماهیچه ضعیف یا به هر علتی دارای نقص در عملکرد باشد، اسید معده به مری بر گشته و سبب سوزش مری خواهد شد که این وضعیت با ورود بسیار شدیدی در نوزادان همراه است.
به چنین وضعیتی که موجب بازگشت محتویات معده به مری می‌شود رفلاکس گفته می‌شود، این عارضه از جمله بیماری‌های شایع در نوزادان است، رفلاکس شیرخوارگی نوعی از رفلاکس است که به صورت فیزیولوژیک و طبیعی در شیرخواران زیر دو سال مشاهده می‌شود.
متخصصان تاکید دارند از ماه اول تولد شروع و در چهار ماهگی به اوج می‌رسد و بیشتر تا پایان یک سالگی بهبود پیدا می‌کند، گاهی علت ارثی و ژنتیک دارد و در کل خیلی نگران کننده نیست، علائم رفلاکس گوارشی در اطفال جدی‌تر از دردهای معده معمولی یا دفع بزاق دهان است.
احتمال دارد که رفلاکس گوارشی به شکل بی‌اشتهایی کودک یا عدم وزن‌گیری، تجربه دشواری در تنفس، درد و سوزش در بخش‌های فوقانی، درد یا عدم راحتی در هنگام بلع در اطفال خود را نشان دهد، تماس طولانی مدت و مزمن پوشش داخلی مری با اسید معده فرد را به سمت شرایط پیش از سرطان سوق می‌دهد لذا این مسئله حتی در صورت عدم درمان و کنترل مؤثر باعث سرطان مری نیز می‌شود اگرچه این عارضه در اطفال نادر است.
تشخیص ریفلاکس معده در بزرگسالان چگونه انجام می‌شود؟
در بیشتر موارد، توصیف علائم همه آن چیزی است که پزشک برای تشخیص ریفلاکس به آن نیاز دارد. با وجود این، در صورت شدید بودن علائم و یا عدم پاسخ به درمان، ممکن است آزمایش‌هایی از قبیل عکس برداری با اشعه X از مری و معده پس از بلع باریم یا آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی ضرورت یابد. برای اندازه گیری میزان اسید در بخش فوقانی و تحتانی مری، از یک آزمایش سرپایی اسید (PH) استفاده می‌شود.
ریفلاکس معده چه خطری دارد؟
سوزش سردل گهگاهی، اگرچه آزاردهنده است اما معمولاً خطرناک نیست. با وجود این بیماری ریفلاکس وضعیتی جدید است و نیازمند درمان است. رها کردن آن بدون درمان می‌تواند منجر به یک یا چند عارضه می‌شود که عبارتند از:
- تنگی مری
- زخم
- مری بارت (تغییر بافت قسمت انتهایی مری)
- سایر عوارض رفلاکس عبارتند از: التهاب حنجره (لارنژیت)، برونشیت و التهاب ریه ناشی از ورود محتویات معده به ریه (پنومونی آسپیراسیون).
درمان رفلاکس معده
خوشبختانه امروزه داروهای بسیار مؤثری برای درمان رفلاکس وجود دارند، مهمترین داروهایی که به این منظور به کار می‌روند داروی امپرازول و هم خانواده‌هایش نظیر پانتوپرازول، رابیپرازول و لانسوپرازول هستند.
مهارکننده‌های پمپ پروتون یکی از گزینه‌های اصلی درمان دارویی برای افراد مبتلا به رفلاکس معده هستند. آنها مقدار اسید تولید شده توسط معده را کاهش می‌دهند.
گزینه‌های دارویی دیگر عبارت‌اند از:
مسدودکننده‌های H ۲: برای کمک به کاهش تولید اسید است
آنتی‌اسیدها: این داروها از طریق مواد شیمیایی قلیایی با اسید معده مقابله می‌کنند. اسهال و یبوست می‌تواند از عوارض جانبی مصرف آنها باشد.
اریترومایسین: یک نوع آنتی‌بیوتیک است که به خالی کردن معده کمک می‌کند.
تأثیر رژیم غذایی مناسب در کاهش رفلاکس معده
مواد غذایی زیادی وجود دارند که می‌توانید بدون دردسر و ایجاد مشکل رفلاکس اسیدی معده در وعده‌هایی غذایی خود میل کنید، برای این منظور توصیه می‌شود مواد غذایی زیر را در رژیم روزانه خود قرار دهید:
۱- غذاهای غنی از فیبر
فیبر می‌تواند اسید معده را جذب کرده و علائم رفلاکس اسید معده به مری را کاهش دهد. از طرفی دیگر، مصرف فیبر سبب می‌شود که غذا مدت بیشتری در معده بماند و در نتیجه احساس گرسنگی کمتر شود. در نتیجه مواد غذایی در معده وقت بیشتری برای هضم کامل را خواهند داشت. از مواد غذایی غنی از فیبر می‌توان به غلات سبوسدار مانند جو دوسر و برنج قهوه‌ای، سبزیجات ریشه‌ای مانند سیب زمینی شیرین، هویج و چغندر، سبزیجات سبز مانند مارچوبه، کلم بروکلی و لوبیای سبز، آجیل‌ها و مغزها و غذاهای قلیایی مانند موز، خربزه، گل کلم، رازیانه، آجیل و خشکبار، هندوانه اشاره کرد. مواد غذایی که دارای pH بالاتری هستند و کمتر اسیدی می‌باشند، می‌توانند اسید معده قوی را کاهش دهند. همچنین خوردن غذاهایی که حاوی آب زیادی هستند مانند کرفس، خیار، کاهو، هندوانه، دمنوش‌های گیاهی و انواع سوپ می‌توانند اسید معده را رقیق و تضعیف کنند.
۲- مواد غذایی با خاصیت التهاب
مواد غذایی مانند زنجبیل دارای خاصیت ضد التهاب بوده و از این جهت می‌توانند علائم التهاب ناشی از رفلاکس اسید را کاهش دهد. همچنین زنجبیل به‌دلیل خواص دارویی فراوانش یکی از بهترین داروهای هضم کننده است. این ماده از نظر طبیعت قلیایی و ضد التهابی است و باعث کاهش سوزش در دستگاه گوارش می‌شود. وقتی احساس سوزش سر دل کردید، چای زنجبیل را امتحان کنید.
۳- شیر
تحقیقات نشان داده است که مصرف شیر می‌تواند سبب کاهش اسید معده شود. اما باید در نظر داشته باشید که هر نوع شیری این خاصیت را ندارد. شیر پر چرب می‌تواند رفلاکس اسید را تشدید کند. اما شیر بدون چربی می‌تواند به عنوان یک بافر موقت بین پوشش معده و محتوای اسید معده عمل کرده و تسکین فوری علائم سوزش سر دل را سبب شود. ماست کم چربی به همراه یک مقدار مناسب از پروبیوتیک ها (همان باکتری‌های خوبی که هضم غذا را تقویت می‌کند) همان ویژگی‌های تسکین دهنده را دارند.
۴- عسل
مخلوط آب گرم و عسل خاصیت قلیایی دارد که باعث خنثی کردن اسید معده می‌شود. همچنین عسل دارای آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی است که به سلامت سلول‌های معده کمک می‌کند.
شیوه زندگی و درمان‌های خانگی
تغییرات شیوه زندگی می‌تواند به کاهش تعداد دفعات سوزش سر معده کمک کند، مواردی را که باید در نظر بگیری عبارتند از:
- وزن سالم خود را حفظ کنید: اضافه کردن وزن بر روی شکم شما فشار وارد می‌کند، به معده شما به سمت بالا فشار وارد کرده و منجر به برگشت اسید به مری شما می‌شود. اگر وزن شما در حد نرمال است، برای حفظ آن تلاش کنید. اگر شما اضافه وزن دارید و یا چاق هستید برای کاهش تدریجی آن، تا ۱-۲ پوند (۰.۵-۱ کیلوگرم) در هفته، تلاش نمائید. از پزشک خود برای ایجاد یک استراتژی کاهش وزن که برایتان جوابگو باشد کمک بگیرید.
- از پوشیدن لباس‌های تنگ خودداری کنید: لباس‌هایی که کمر شما را محکم در برگیرد، باعث فشار به معده و اسفنکتر تحتانی مری می‌شود
- اجتناب از خوردن غذاها و نوشیدنی‌های عامل سوزش سر معده: هرکسی محرک خاصی دارد، محرک‌های شایع عبارتند از: غذاهای پرچرب و یا سرخ شده، سس گوجه فرنگی، الکل، شکلات، نعنا، سیر، پیاز و کافئین که ممکن است سوزش سر معده شما را بدتر کنند. از غذاهایی که می‌دانید موجب بدتر شدن سوزش سر معده در شما می‌شوند دوری کنید.
- میل کردن وعده‌های غذایی کم حجم تر: از پرخوری با خوردن وعده‌های غذایی پر حجم تر دوری کنید.
- دراز نکشیدن بعد از خوردن غذا: بین خوردن غذا و دراز کشیدن یا خوابیدن شما باید حداقل سه ساعت فاصله باشد.
- بالا بردن سر در تختخواب: اگر شما به طور مکرر تجربه سوزش معده را در شب و یا هنگام خواب دارید، از نیروی جاذبه برای کمک به خود بهره ببرید. بلوک‌های سیمانی و یا چوبی را زیر پایه تخت خود قرار دهید تا انتهای سر آن ۶-۹ اینچ بالا بیاید. اگر این کار امکانپذیر نیست، شما می‌توانید یک گره بین تشک خود و فنر آن قرار دهید تا بدن شما از کمر به بالا ارتفاع بگیرد.
- سیگار نکشیدن: سیگار کشیدن باعث کاهش توانایی عملکرد دریچه پایین مری می‌شود.
نظر شما