به گزارش خبرنگار ایمنا، «از ماست که بر ماست»؛ این عنوان تئاتر برگزیده‌ای است که از استان اصفهان به جشنواره تئاتر فجر امسال راه‌یافته و قرار است در این دوره با هنرهای نمایشی سایر استان‌ها و مناطق رقابت کند.
تئاتر، هنری است که حامیان و هواداران خاص و عام خود را دارد؛ خاص از حیث جذابیت و سبک‌کار نمایش و عام از جهت توجه مردم به آثار به‌ویژه تولیدات اجتماعی و کمدی. حضور در جشنواره‌ها به‌ویژه جشنواره تئاتر فجر نقطه عطف هنرمندان و فعالان این عرصه است. عرصه‌ای که خلاقیت و جذابیت در آن حرف اول را می‌زند و همین به جلب دیدگاه و نظر مخاطب می‌انجامد.
هادی کیانی، کارگردان تئاتر از جمله هنرمندانی است که عمر خود را در عرصه هنرهای نمایشی و تئاتر ایران و اصفهان سپری کرده و حدود ۱۷ سال است که با «گروه نمایش آئینه» همکاری و همراهی می‌کند. مشروح گفت‌وگوی خبرنگار ایمنا با این کارگردان تئاتر را درباره اثر برگزیده وی در جشنواره امسال تئاتر فجر در ادامه می‌خوانید.
ایده تولید اثر نمایشی «از ماست که بر ماست» از کجا شکل گرفت؟
ایده اولیه این اثر به‌روز شده، برگرفته از شکل و شمایل قصه‌های کهن ایران‌زمین، ادبیات و فرهنگ عامه این سرزمین است.
قصه از این قرار است که سلطان یا همان پادشاه به درد کرونا مبتلا و پس از بهبودی و به دست آوردن سلامتی، دچار افسردگی پساکرونا شده است و نمی‌خندد. او به وزیر خود سه روز فرصت می‌دهد که او را بخنداند وگرنه وزیر را از دم تیغ سلطان می‌گذراند.
تکاپوی وزیر برای به خنده واداشتن سلطان و اتفاقاتی که در پرتو این قضیه رخ می‌دهد، بیشتر زمان این تئاتر را تشکیل می‌دهند و خنده را بر لب مخاطب می‌نشاند. فضای این نمایش کمدی است و بنا است که یک کار میان‌رشته‌ای بین گرافیک و نمایش‌های ایرانی باشد که امیدوارم نتیجه بدهد و با استقبال مردم روبه‌رو شود.
گروه نمایش آئینه شهرستان خمینی‌شهر سال‌های سال است در سبک کمدی فعالیت دارد و تولید و ترویج کارهای شادی‌آور را دنبال می‌کند. این گروه هنری در اصفهان، خمینی‌شهر، نجف‌آباد و سایر شهرها اجراهایی داشته است و هر بار جمعیت زیادی از کارها استقبال می‌کردند.
آخرین اجرای این گروه «روده‌درازی‌های یک‌مرده بی‌صاحب» بود که در تالار هنر اصفهان روی صحنه رفت و هر شب، همه صندلی‌ها تکمیل می‌شد. در سال‌های گذشته نیز در سالن‌های ۸۰۰ نفره، هزارنفره یا بیش از دوهزارنفره و روباز باغ نور اجرا داشتیم و شاهد استقبال خوب مردم بودیم.
چرا کمدی و عنوان «از ماست که بر ماست» را انتخاب کردید؟
نیاز مردم به طنز در قالب نوشتار و کمدی در قالب اجرا، نیاز اساسی جامعه ما شده است. دلیل این استقبال خوب، نیاز مردم به نوع نمایش است که در پرتو آن شاهد لبخند مخاطبان هستیم و خرسند می‌شویم. اما باید بدانیم کمدی و طنز بعد از حکمت تجلی دارد و کمدی‌پرداز باید اهل عرفان، شناخت و جهان‌بینی باشد تا بتواند روی افراد جامعه پیرامون خود تأثیر بگذارد.
عنوان «از ماست که بر ماست» بر اساس ضرب‌المثل‌های عامیانه شکل گرفته است و احتمال اینکه نام این نمایش تغییر کند وجود دارد. اما اکنون در حال رایزنی هستیم تا نام و نشان این اثر را عوض کنیم. هرچند نام جدید هنوز قطعی نشده اما قرار است عنوان «مضحکه بامبول‌بازی» جایگزین نام قبلی شود که باید اشاره کنم هنوز چیزی قطعی نشده است.
از گروه نمایش آئینه برای مخاطبان بگویید.
گروه آئینه از دوران جنگ تحمیلی فعالیت داشته و من ۱۷ سال است با این گروه هنری به سرپرستی حسینعلی عمادی همکاری دارم. کارهای مشترک زیادی انجام داده‌ایم اما اینکه بگویم چند اثر نمایشی داشته‌ایم حضور ذهن ندارم. اما باید اشاره کنم که با این گروه در جشنواره‌هایی از جمله نمایش‌های آئینی سنتی در دوره‌های شانزدهم، هجدهم و نوزدهم حضور داشته‌ایم؛ همچنین در جشنواره‌های سی‌ونهم و چهلم فجر نیز فعال بودیم.
در این سال‌ها همواره از رسته کار کمدی خارج نشده‌ایم و مدام مطابق با باب طبع و میل مخاطب کار کرده‌ایم.
شرایط اقتصادی چه تأثیری روی تولید آثار نمایشی شما گذاشته است؟
اینکه وضعیت اقتصادی تأثیر خود را در هنر به‌ویژه تئاتر گذاشته است، بر کسی پوشیده نیست. با همین گروه در دوره سی‌ونهم جشنواره تئاتر فجر با اثر «واگویه‌های یک فشنگ جنون‌زده» که یک کار دفاع مقدسی و طنز بود حضور داشتیم و اجرا کردیم. همان دوره جایزه بزرگ فجر و تندیس نمایشگاه برگزیده را کسب کردیم.
سال گذشته هم تندیس‌های متعدد جشنواره در بخش‌های نویسندگی، کارگردانی، بازیگری و نمایش برگزیده را با نمایش «روده‌درازی‌های یک‌مرده بی‌صاحب» کسب کردیم. امسال از شرایط جشنواره فجر اطلاعی دقیقی ندارم اما افزایش هزینه‌ها یک موضوع جدی است و اگر مسئولان کمک نکنند، این موضوع بر کیفیت آثار تأثیر مستقیم می‌گذارد.
تئاتر امروز دچار چه آسیب‌ها و مشکلاتی است؟ جشنواره تئاتر چطور؟
ابتدا اینکه دبیر جشنواره تأثیر زیادی درروند برگزاری و نحوه اجرای برنامه‌ها دارد. کورش زارعی دبیر کنونی جشنواره تئاتر امسال، از کاربلدها و ارزشی‌های تئاتر است اما باید منتظر بود و تأثیر حضور وی را مشاهده کرد.
این دوره از جشنواره تفاوت‌هایی با دوره‌های قبل دارد از جمله اینکه امسال نخستین دوره‌ای است که داوران تا دوره بخش بازبینی آثار مشخص شده‌اند. همچنین این دوره تفاوت دیگری دارد که برای برخی ناخوشایند است؛ بخش محیطی جشنواره تئاتر فجر امسال حذف شده و این موضوع بحث‌برانگیز شده است. شرط محوری این دوره برای شرکت آثار نمایشی، این است که کارهای تولیدی اجرای قبلی نداشته باشد و اورجینال و اصلی باشد.
این موضوع چه تأثیری در روند کار هنرمندان تئاتر دارد؟
این مهم از جهتی مثبت است اما نکات منفی هم دارد. شماری از هنرمندان در طول سال تولیداتی داشته‌اند و ویترین تئاتر کشور را این جشنواره می‌دانند اما حالا از ارائه اثر خود منع شده‌اند. به نظر می‌رسد نگاه دبیر جشنواره تئاتر، شبیه به جشنواره فیلم بوده است تا کارهای دست‌اول در این رویداد حضور یابند.
آسیب‌های جشنواره تئاتر فجر از دیدگاه شما چیست؟
این جشنواره ملی و سراسری بیشتر از آن که نیازمند بودجه باشد، نیاز به سازوکار و سیاست‌گذاری دائمی دارد تا با توجه به تغییر دبیر، تغییراتی را که برشمردم و به بخشی از آن‌ها اشاره کردم، شاهد نباشیم.
اگر سیاست‌گذاری ثابتی در بحث کلان داشته باشیم، این ثبات تأثیر زیادی در کارها و تولیدات هنرمندان و همچنین برنامه‌ریزی بهتر برای فعالیت‌هایشان خواهد داشت. امیدواریم این روند در دولت جدید به یک سازوکار ثابت و دائمی برسد و هنرمندان دچار سردرگمی نباشند.
پیش از این آثار نمایشی دیگری هم داشته‌اید. کمی از تولیدات سابق خود بگویید.
اثر «روده‌درازی‌های یک‌مرده بی‌صاحب» نمایشی بود که در چهلمین دوره جشنواره تئاتر فجر حضور داشت. «واگویه‌های یک فشنگ جنون‌زده» در دوره سی‌ونهم حضور داشت و اثر هنری «پوتین» در سال‌های دورتر در این جشنواره به نمایش درآمد.
امسال هم در دوره آخر جشنواره کودک و نوجوان همدان با نمایش «آورده‌اند که…» حضور داشتیم و در دو بخش تقدیر شدیم. همچنین سال گذشته در جشنواره تئاتر مریوان، چتر زندگی یزد و جشنواره تئاتر مقاومت شرکت کردیم. در این دوره کرونا همه این فعالیت‌ها در رکود بود اما این گروه به کار خود هرچند با محدودیت‌هایی ادامه داد.
یک اثر نمایشی خوب چه شاخصه‌هایی دارد؟
نوآوری و خلاقیت در شکل اجرا و همچنین نوپایی و جدید بودن اثر تأثیر زیادی در اثر هنری مطلوب دارد. یک اثر خوب در واقع افزودن برگی جدید به تاریخ تئاتر ایران است و این موضوع در نگاه تماشاگر، داوران و دیگر عوامل جشنواره مؤثر است و دیده می‌شود.
از طرف دیگر نیازسنجی مخاطبان اهمیت زیادی دارد. اینکه اجرای نمایش در یک جشنواره آیا در بیرون از جشنواره هم با اقبال عموم مردم روبه‌رو می‌شود یا خیر؟ گاهی پیش آمده که اثری جایزه و عنوان هم گرفته اما در اجرای عمومی موفق نبوده است.
من در ابتدای تولید یک اثر به این می‌اندیشم که قرار است این کار را همه ببینند و بپسندند و در مرحله دوم به شرکت دادن اثر در جشنواره می‌اندیشم. متأسفانه با چالش «جشنواره‌زدگی» در کشور روبه‌رو هستیم و گاهی شاهد هستیم این جشنواره‌ها همپوشانی دارند و روزبه‌روز هم تعدادشان بیشتر شده است.
اینکه یک اثر تولیدشده نمایشی قابلیت اجرای عمومی دارد، از دید مردم خوشایند است و آن را در سبد فرهنگی خود قرار می‌دهند، به این برمی‌گردد که تولیدکننده و کارگردان اثر چقدر با نیاز جامعه و مردم آشنا است، مردم‌شناسی می‌داند و بر اساس آن اثری را تولید می‌سازد.
اگر این اتفاق رخ دهد، اقتصاد هنر و نمایش در این بخش رونق می‌گیرد و حتی می‌تواند روی پای خود بایستد، اگرچه تئاتر همواره به حمایت نیاز داشته است. این‌یک اتفاق خوب در مسیر تاریخی تئاتر خواهد بود.
در عرصه تئاتر اصفهان این وضعیت به چه شکل است؟
طنز و کمدی در زمان‌های گذشته جایگاه خاصی در اصفهان داشت و از شبکه‌های تلویزیونی با لهجه شیرین اصفهانی پخش می‌شد. آن زمان کمدی شادی‌آور لهجه‌ای داشتیم که مردم‌پسند بود و برای خانواده‌ها سرگرمی بانشاطی محسوب می‌شد. همان زمان اقتصاد هنر هم مطرح بود و وضعیت بهتری داشت.
امروزه متأسفانه تولیدکنندگان تئاتر کمتر به نیاز جامعه توجه دارند و بیشتر به دنبال کار دلی هستند که این یک آسیب در این عرصه هنری است. برخی از این تولیدکنندگان تئاتر هم هستند که انتظار بیشتری از جامعه دارند و گمان می‌کنند این نیاز جامعه است؛ درحالی‌که این‌گونه نیست و تصور آن‌ها اشتباه است.
«تئاتر برای همه» شعار جشنواره فجر سال گذشته بود. اگر همین شعار در عمل اتفاق بیفتد، به‌طور حتم تأثیر شگرفی در رونق بخشیدن به این هنر خواهد داشت. نکته مهم این جریان این است که تئاتری که از نگاه داور یک جشنواره جایزه می‌گیرد، از نگاه مردم نیز پسندیده خواهد شد و جایزه مردمی خواهد گرفت.
یکی از بدترین چالش‌های امروز دوران حاضر، نگاه جشنواره‌های متعدد داخلی به تولیدات آنی است. این جشنواره‌زدگی مفرط را که در صحبت‌های قبلی هم به آن اشاره کردم، از جانب تولیدکنندگان و هم برگزارکنندگان آثار نمایشی شاهد هستیم.
هنر جشنواره این است که آثاری را که تولید شده است، با حمایت همان جشنواره به اجرای عمومی برساند. متأسفانه بیشتر جشنواره‌ها این کار را نمی‌کنند و اتفاق خوبی نیز برایشان نمی‌افتد. فقط به دنبال این هستند که یک رویداد برگزار کنند و پس از آن هم اتفاق و جریان خاصی را شاهد نیستیم و این یک آسیب جدی در هنر تئاتر است.
مگر یک هنرمند یا کارگردان، چند اثر می‌تواند تولید کند که همه جشنواره‌ها خواستار اثر دست‌اول هستند. این سال‌ها جشنواره‌های زیادی در استان‌های متعدد شاهد هستیم و حتی قرار است در اصفهان هم شاهد رویدادی با عنوان «خندستان» باشیم؛ یک رویداد کمدی‌محور به‌عنوان خندستان که کاری جدید است و رویکرد متفاوتی در این عرصه دارد.
نظر شما