به گزارش خبرنگار ایمنا، برخی از افراد در دنیا هستند که در فصل خاصی از سال حالات افسردگی، خلق پایین و ناراحتی را تجربه می‌کنند و منبع و منشأ این حالت را نمی‌دانند، گاهی عدم آگاهی از این حالات ناراحتی روحی، آنها خسته و کلافه می‌کند و به طور مستقیم روی زندگی آنها تأثیر می‌گذارد.
افسردگی فصلی نامی است که روی این بیماری گذاشته‌اند، بیماری‌ای که خیلی از افراد را درگیر خودش می‌کند و کیفیت زندگی آنها را در فصل‌های خاصی از سال تحت تأثیر قرار می‌دهد. بهار که می‌آید، خیلی‌ها خواب آلود و کسل می‌شود، شاید برای‌تان جالب باشد که بدانید گاهی همین حس به ظاهر ساده، زمینه ساز بروز نوعی افسردگی به نام افسردگی فصلی می‌شود و سلامت روانی افراد را به خطر می‌اندازد.
اختلال افسردگی عمده با الگوهای فصلی که با نام اختلال عاطفی فصلی شناخته می‌شود، نوعی اختلال افسردگی مرتبط با تغییر فصل است که افراد مبتلا هر سال در زمان خاصی از سال به آن مبتلا شده و با پایان آن زمان دوباره سلامت روان خود را باز می‌یابند. برخی افراد در ماه‌های آبان و آذر دچار افت خلق و کاهش انرژی می‌شوند اما در عوض در ماه‌های فروردین و اردیبهشت دوباره به حالت عادی بر می‌گردند، اما عده‌ای دیگر درست عکس این قضیه‌اند، یعنی در شروع فصل بهار دچار نوعی افسردگی می‌شوند.
افسردگی فصلی یا اختلال تاثیرپذیری فصلی
افسردگی فصلی یا اختلال عاطفی SAD نوعی اختلال خلقی و روحی است که شباهت زیادی به افسردگی اساسی دارد؛ با این تفاوت که افسردگی فصلی در فصول پاییز و زمستان رخ می‌دهد و سالی یک بار برای فرد اتفاق می‌افتد. در این دو فصل به دلیل ساعات کوتاه روز و کمتر بودن نور خورشید، این نوع افسردگی بروز می‌کند و باعث نوسانات خلقی شدیدی می‌شود که ممکن است تا بهار و تابستان ادامه یابد.
معمولاً به این نوع اختلال‌ها، افسردگی فصلی یا اختلال تاثیرپذیری فصلی می‌گویند؛ حالتی که هر ساله در یک زمان مشخص رخ می‌دهد، نوع نادر این اختلال هم وجود دارد که افسردگی تابستانی نام دارد و معمولاً از اواخر بهار شروع می‌شود و تا اوایل تابستان یا اواخر پاییز ادامه دارد.
بیدار شدن از خواب در تاریکی برای رفتن به محل کار و بازگشت دوباره به خانه در هوای تاریک می‌تواند نشاط و شادابی را از انسان سلب کند، اما در برخی افراد این تغییر روحیه شدید تر است. کسانی که از این اختلال رنج می‌برند بسیاری از علائم شایع افسردگی مانند غمگینی، اضطراب، بی قراری، انزواگرایی، بی علاقگی به فعالیت‌های روزانه و ناتوانی در تمرکز را دارا هستند.
این افراد اغلب نشانه‌هایی مانند خستگی مفرط و کمبود انرژی، نیاز شدید به خواب، به مواد قندی و نشاسته‌ای، افزایش اشتها و پرخوری و در نهایت اضافه وزن را تجربه می‌کنند از آنجا که نور خورشید در فصل‌های مختلف به روی فعالیت جانداران می‌تواند تأثیرات متفاوتی داشته باشد (مانند خواب زمستانی و دوره‌های باروری)، افسردگی فصلی هم ممکن است ناشی از تغییرات طول روز و شدت نور در فصول مختلف باشد.
افسردگی در فصل پاییز و زمستان مربوط به ترشح هورمون ملاتونین از غده پینه آل در مغز است که هورمون وابسته به خواب نیز نام دارد و در تاریکی و هنگام خواب شبانه بیشترین میزان ترشح را دارد. بنابراین در پاییز و زمستان که طول روز کوتاه و طول شب بلند می‌شود، میزان ترشح این هورمون در بدن افزایش می‌یابد و در فرد ایجاد علائم افسردگی می‌کند.
نشانه‌های افسردگی بهاری
از کلی‌ترین علائم افسردگی در فصل بهار عبارتند از:
- بی‌حالی مداوم
- اجتماع گریزی ناگهانی با شروع بهار
- لذت نبردن از هوای زیبای بهاری و بهانه گیری‌های زیاد
- میل به تنهایی در خانه یا بیرون از منزل
- بی تفاوتی نسبت به اتفاقات اطراف و دیگران از علائم افسردگی در فصل بهار می‌باشد
- بی دلیل خواندن حس شور و اشتیاق مردم نسبت به بهار
تفاوت افسردگی فصلی با سایر اختلالات روانی
متخصصان روانپزشکی تاکید دارند تغییرات خلق به طور مستقیم به تغییرات فصلی مرتبط است. تابش نور خورشید و ساعت بیولوژیکی بدن که تنظیم کننده ترشح هورمون‌ها است می‌تواند خلق و خو و خواب را تحت تأثیر قرار دهد، افرادی که با تغییر فصل دچار افسردگی می‌شوند، به هر میزان نور بیشتری دریافت کند زودتر از افسردگی و تنگی خلق رهایی می‌یابند. تمامی افرادی که دچار افسردگی فصلی می‌شوند ضرورتاً مبتلا به اختلال افسردگی نیستند ممکن است درصد کمی از افرادی که به یک باره با تغییر فصل دچار اضطراب و افسردگی می‌شوند به درمان‌های مداخله‌ای نیاز داشته باشند.
احتمال بروز افسردگی با شروع فصل پاییز به مراتب بیشتر از بهار است، شیدایی یا مانیا حالتی از افسردگی است، در این مدل از اختلال خلق که همزمان با فصل بهار آغاز می‌شود انرژی فرد بسیار زیاد می‌شود به شکلی که این اختلال با تظاهراتی همانند نشاط زدگی، تحریک‌پذیری، فعالیت بیش از حد، خلق بالا به صورت شادی، خوش‌بینی افراطی، بی قراری حرکتی، اشکال در تمرکز و برنامه‌ریزی‌های بلندپروازانه دیده می‌شود. در مبتلایان به بیماری دوقطبی، علائم مانیا و شیدایی با شروع فصل بهار و اختلال افسردگی در فصل پاییز عود می‌کند.
متخصصان روانپزشکی اعلام می‌کنند علائم و نشانه‌های افسردگی فصلی با اختلال افسردگی دائم شباهت زیادی دارد، کاهش انرژی، تغییرات محسوس در میزان خواب، میل جنسی، توجه و تمرکز و تغییر در میزان اشتها از نشانه‌های افسردگی است. تنها فاکتوری که افسردگی فصلی را نسبت به سایر اختلالات روانی و افسردگی‌ها متفاوت می‌کند، زمان بروز افسردگی فصلی است که در بازه زمانی خاص در سال عود می‌کند.
احتمال بروز تمامی بیماری‌ها و اختلالات روان تقریباً یکسان است، به طور مثال بیشترین سن بروز افسردگی بین ۳۰ تا ۴۰ سال است و یا اختلال دوقطبی و یا بروز شیدایی در ۲۰ تا ۲۵ ساله‌ها بیشتر دیده می‌شود. به طور کلی انواع بیماری‌ها، که اختلالات روان هم از این قاعده مستثنی نیست تاریخ دقیق شروع و یا سن خاصی ندارد، حتی ممکن است فردی در سن بالای ۵۰ یا کمتر از ۲۰ سال دچار افسردگی یا افسردگی فصلی شود.
آیا افسردگی بهاری درمان می‌شود؟
تحقیقات نشان می‌دهد درمان انواع افسردگی‌ها حائز اهمیت است اگر چنانچه این بیماری به موقع تشخیص و درمان‌ها پیش از شدت گرفتن علائم آغاز شود، روند درمان تا حدود زیادی از بروز مشکلات بعدی جلوگیری خواهد کرد. استفاده از درمان‌های دارویی، غیر دارویی و یا مشاوره را از جمله روش‌های درمان افسردگی فصلی است.
درمان این اختلال به کمک نور درمانی، دارو و روش‌های روان پزشکی انجام می‌شود و اگر چنانچه فرد به اختلال دوقطبی مبتلا باشد باید به پزشک خود اطلاع دهد چرا که این موضوع برای زمان تجویز نور درمانی و دیگر داروهای ضد افسردگی بسیار اهمیت دارد. درمان با داروهای ضد افسردگی برای برخی از بیماران مبتلا به اختلال عاطفی فصلی، خصوصاً اگر علائم شدید باشد بسیار مؤثر خواهد بود.
راه‌های پیشگیری از افسردگی فصلی
به نظر بسیاری از روان‌شناسان بالینی برای پیشگیری از این اختلال‌های روانی می‌توان صبح‌ها زودتر از خواب بلند شد و به پیاده‌روی رفت. آنان توصیه می‌کنند هنگامی که هوا ابری است زمانی را در خارج از خانه بگذرانید. انجام فعالیت‌های ورزشی به ویژه پیاده‌روی در هوای آزاد و روشنایی روز نیز می‌تواند سهم به سزایی در کاهش افسردگی داشته باشد. هرگز خود را در اتاق تاریک و بسته حبس نکنید.
رژیم غذایی مناسبی داشته باشید که از مقادیر کافی ویتامین‌ها و مواد معدنی برخوردار باشد و از گرفتن رژیم‌های کاهش وزن غیرعلمی و غیرکارشناسی خودداری کنید، کمبود آهن، امگا سه و اسیدفولیک تأثیر مستقیمی با بروز علائم افسردگی دارد، پس هر چه بیشتر از گذشته به رژیم غذایی‌تان اهمیت دهید و برای رهایی از اختلالات خلق و خوی تا می‌توانید از سبزی و میوه استفاده کنید.
ویتامین گروه B را که در گوشت قرمز، جگر، تخم مرغ، غلات، دانه‌های خوراکی و ماهی یافت می‌شود، در رژیم غذایی‌تان بیفزایید، مصرف قهوه شکر را در روز کاهش دهید چرا که شکر از تأثیر ویتامین گروه B در بدن می‌کاهد و علائم افسردگی را شدت می‌بخشد. همچنین هفته‌ای سه بار و هر بار ۳۰ دقیقه ورزش کنید. خود را از فعالیت‌های اجتماعی دور نکنید و با دوستان و همفکران خود تبادل نظر کنید. حضور در اجتماع در مقابله با افسردگی فصلی نقش مؤثری دارد بنابراین از پیله تنهایی خود بیرون بیاید و با دوستان خود صحبت کنید.
برای تغییر حالت عمومی خود، بیشتر از روزهای گذشته در اجتماع حضور یابید و بالاخره اینکه با اتخاذ شیوه‌های سالم زندگی و روش‌های مناسب پیشگیرانه از هرگونه حالت کسالت بار و انزواگرایانه و با نگاه مثبت به زیبایی‌های بی‌نظیر فصول، زمانی را در لذت بردن از آنها سپری کنید و اگر با تمام پیشنهادی گفته شده تغییری در درون‌تان مشاهده نشد به روانپزشک مراجعه کنید.
توصیه‌هایی برای بهبودی افسردگی فصل بهار
استفاده از نور خورشید
تغییر سطح نور خورشید می‌تواند نقش مهمی در تغییر حالات داشته باشد، ساعت بدن در ماه‌های زمستانی به دلیل عدم وجود مداوم نور خورشید می‌تواند از حالت طبیعی خارج شود که این امر خلق و خوی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کمبود نور خورشید همچنین باعث تولید سروتونین و دوپامین در بدن می‌شود. این مواد شیمیایی به طور مستقیم احساسات شادی و رفاه افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
با آغاز فصل بهار و تابش بیشتر نور خورشید، افراد تمایل بیشتری برای قرار گرفتن در معرض آفتاب و گذراندن وقت خود در فضای بیرونی پیدا می‌کنند، افرادی که در زمستان دچار کاهش انرژی و نشانه‌های افسردگی می‌شوند با آغاز فصل بهار به دلیل تابش بیشتر آفتاب و افزایش سطح تولید سروتونین و دوپامین در بدن، احساسات بهتری داشته و دچار بهبود خلق و خو می‌شوند. طبق توصیه پزشکان استفاده از نور خورشید از بهترین راهکارها برای بهبود خلق و خوی افراد است و افراد نباید تغییرات ساده‌ای هم‌چون نشستن در نیمکتی در معرض نور خورشید و یا حتی باز کردن پرده‌های خانه برای بهره‌بردن بیشتر از نور خورشید را برای بهبود سلامت روان خود دست‌کم بگیرند.
جنب و جوش بیشتر
مطالعات به طور مداوم نشان می‌دهند ورزش منظم به طور قابل توجهی نشانه‌های افسردگی را بهبود می‌دهد، همچنین با افزایش درجه حرارت و تغییرات آب و هوایی در فصل بهار، ورزش می‌تواند مزایای بیشتری نیز برای فرد به همراه بیاورد. از زمان‌های کوتاه مانند زمان استراحت پس از ناهار خود در محل کار برای پیاده‌روی کوتاه در ساختمان اطراف محل کار و یا از صبح‌ها برای پیاده‌روی و دویدن در پارک‌ها استفاده کنید. همچنین در روزهای بارانی بهاری نیز حتماً برنامه‌های دیگری برای ورزش در فضاهای داخلی داشته باشید.
ایجاد خاطرات جدید
خلق و خوی افراد به شدت تحت تأثیر نشانه‌های جسمی، عاطفی و اجتماعی مختلف قرار دارد. بسیاری از این نشانه‌ها می‌تواند از خاطرات نشأت بگیرند. بسیاری از افراد فصل‌ها را با نشانه‌های خاصی از جمله یک نشانه مثبت مانند تعطیلاتی خاص یا یک نشانه منفی مانند مرگ یک عزیز به یاد بیاورند. در صورت امکان زمان‌های خاصی را با خانواده و دوستان خود بگذرانید. همچنین بسیاری از رویدادها و مراسم‌های خاص در فصل‌های مختلف در شهرها برگزار می‌شوند که مشارکت در آنها می‌تواند برای سلامت روان فرد مفید واقع شده و از اختلال عاطفی فصلی جلوگیری کنند.
خوردن غذاهای سالم
پیروی از یک رژیم غذایی سالم علاوه بر افزایش سلامت جسمی موجب افزایش سطوح احساس رفاه و رضایت افراد می‌شود، مطالعات همبستگی مثبتی بین رژیم‌های غذایی سالم و نتایج بهتر سلامت روان را نشان داده‌اند. بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات تازه در فصل بهار به بازار می‌آیند که افزودن آنها به رژیم غذایی مفید است، در زمان افسردگی ولع افراد برای خوردن غذاهای شیرین و مضر بیشتر می‌شود که جایگزین کردن آنها با سبزیجات و میوه‌های تازه فصل توصیه می‌شود.
نظر شما