به گزارش خبرگزاری ایمنا، خواب یکی از ارکان اصلی سلامت انسان به شمار میرود و نقش آن در حفظ تعادل جسم و روان، کمتر از تغذیه و فعالیت بدنی نیست. با این حال، تغییر سبک زندگی، افزایش استفاده از ابزارهای دیجیتال و فشارهای روانی روزمره موجب شده است اختلالات خواب به یکی از مشکلات شایع در میان گروههای مختلف سنی تبدیل شود. در این میان، آموزههای طبی ایرانی با نگاهی مبتنی بر تجربه، توصیههایی ارائه میدهد که همچنان میتواند راهگشای بسیاری از مشکلات مرتبط با استراحت شبانه باشد.
خواب حالتی طبیعی برای بازسازی قوای بدن و آرامسازی ذهن معرفی شده است. درواقع در زمان خواب، انرژی بدن به سمت اندامهای درونی هدایت میشود و این فرایند به تقویت مغز، بهبود هضم و تنظیم فعالیتهای حیاتی کمک میکند. از همین رو، بینظمی در خواب میتواند پیامدهایی فراتر از خستگی روزانه داشته باشد و زمینهساز ضعف تمرکز، تحریکپذیری، کاهش کارایی و حتی بروز بیماریهایی در شخص شود.
بهترین زمان برای خواب شبانه چه ساعتی است؟
یکی از اصول مهم در توصیههای طب ایرانی، توجه به زمان خواب است. از این دیدگاه، بهترین زمان برای به خواب رفتن، ساعات ابتدایی شب و زمانی است که فعالیتهای روزانه به پایان رسیده است و بدن آماده استراحت میشود. خوابیدن در ساعات پایانی شب، بهویژه پس از نیمهشب میتواند تعادل طبیعی بدن را برهم بزند و موجب احساس سنگینی، بیحوصلگی و کاهش شادابی در طول روز شود. در مقابل، خواب منظم شبانه به تنظیم عملکرد اندامها و بهبود کیفیت استراحت کمک میکند.
مدت خواب نیز بر اساس شرایط فردی تعریف میشود و نسخهای واحد برای همه افراد وجود ندارد. سن، نوع فعالیت روزانه، وضعیت جسمی و مزاج، همگی در میزان نیاز بدن به خواب نقش دارند. آنچه بیش از تعداد ساعت خواب اهمیت دارد، کیفیت آن است؛ خوابی که پیوسته، عمیق و بدون بیدار شدنهای مکرر باشد و فرد پس از بیداری احساس سبکی و آمادگی ذهنی داشته باشد. خواب بیش از حد، همانند کمخوابی، میتواند نشانه برهم خوردن تعادل طبیعی بدن باشد.
نقش مزاج در الگوی خواب
از منظر طب ایرانی، شناخت مزاج فردی نقش مهمی در تنظیم الگوی خواب دارد. برخی افراد به طور ذاتی خواب سبکتری دارند و دیرتر به خواب میروند، در حالی که گروهی دیگر به خواب طولانیتری نیاز دارند و زودتر احساس خستگی میکنند. نادیده گرفتن این تفاوتها ممکن است موجب نارضایتی از خواب حتی در صورت رعایت توصیههای عمومی شود. توجه به ویژگیهای فردی، یکی از نکات کلیدی برای دستیابی به استراحت شبانه مطلوب است.
شرایط محیطی نیز تأثیر مستقیمی بر کیفیت خواب دارد. فضای خواب باید آرام، کمنور و دارای هوای متعادل باشد. نور زیاد، سر و صدای مداوم یا دمای نامناسب میتواند خواب عمیق را مختل کند و باعث بیدار شدنهای مکرر شود. نظم محیط، تهویه مناسب و دوری از محرکهای مزاحم به آرامسازی سیستم عصبی کمک کرده و ذهن را برای استراحت آماده میکند.
نحوه قرارگیری بدن در هنگام خواب از دیگر نکاتی است که مورد تاکید قرار گرفته است؛ خوابیدن به پهلوی راست در ابتدای شب به عملکرد بهتر دستگاه گوارش کمک میکند و تغییر وضعیت در طول خواب امری طبیعی تلقی میشود. باقی ماندن طولانیمدت در وضعیتهای نامناسب میتواند موجب ناراحتی جسمی و اختلال در خواب شود.
تغذیه مناسب پیش از خواب / خواب خوب؛ رمز نظم طبیعی زندگی
تغذیه شبانه یکی از عوامل تعیینکننده در آرام یا ناآرام بودن خواب است. مصرف غذاهای سنگین، چرب یا دیرهضم در ساعات پایانی شب میتواند موجب نفخ، بیقراری و قطع شدن خواب شود. در مقابل، خوردن غذای سبک و ایجاد فاصله مناسب بین شام و زمان خواب، به آرام شدن بدن کمک میکند. محدود کردن مصرف نوشیدنیهای محرک در ساعات عصرگاهی نیز نقش مهمی در پیشگیری از بیخوابی دارد.
آرامش ذهنی از دیدگاه طب ایرانی شرط اساسی خواب عمیق و پیوسته است. نگرانیهای روزمره، تنشهای روانی و اشتغال ذهنی مداوم از عوامل مهم اختلال خواب محسوب میشود؛ به علاوه ایجاد یک روال ثابت پیش از خواب، کاهش استفاده از تلفن همراه و پرهیز از فعالیتهای ذهنی شدید در ساعات پایانی شب، میتواند ذهن را برای استراحت آماده کند.
در مورد خواب روزانه نیز بر رعایت تعادل تأکید شده است. چرت کوتاه در صورت انجام در زمان مناسب میتواند به بازیابی انرژی کمک کند، اما خواب طولانی در طول روز، بهویژه نزدیک غروب، ممکن است نظم خواب شبانه را برهم بزند و احساس کسالت ایجاد کند.
در مجموع، توصیههای طب ایرانی برای خواب خوب بر بازگشت به نظم طبیعی زندگی و رعایت اعتدال در عادات روزانه تأکید دارد. این آموزهها با تمرکز بر زمانبندی مناسب، شرایط محیطی، تغذیه و آرامش روان، مجموعهای از راهکارهای ساده اما مؤثر را ارائه میدهد که میتواند بدون وابستگی به دارو، کیفیت خواب و در نتیجه سلامت عمومی را بهبود ببخشد.
قبل از خواب چه کارهایی انجام دهیم تا خواب راحتی داشته باشیم؟
باید مدتی قبل از خواب مغز را در آرامش نگه داشت و برای این کار ۵ روش پیشنهاد میشود:
- پاها را گرمتر از سر نگاه دارید.
- رختخواب یا تشک را طوری قرار دهید که سرتان کمی بالاتر از پاهایتان قرار گیرد.
- وسایلی که موجب تحریک فعالیت مغزی میشود همچون سر و صدا و نور شدید را برطرف کنید.
- شنیدن صداهای دلنشین و پیوسته طبیعی مانند صدای آب یا برگ درختان و خواندن کتاب به ویژه در وضعیت نشسته بدون تکیه گاه به رفع بعضی از بیخوابیها کمک میکند.
- ماساژ ملایم قبل از خواب به آرامش خواب کمک میکند.
هنگام خواب باید حداکثر فاصله را از وسایل سرمایشی یا گرمایشی منزل رعایت کرد و خوابیدن زیر سرمای مستقیم کولر یا حرارت مستقیم بخاری و شوفاژ توصیه نمیشود، همچنین شخص بعد از بیدار شدن از خواب باید مراقب باشد که بلافاصله در معرض هوای سرد قرار نگیرد؛ به علاوه لحاف نباید آنقدر سنگین باشد که موجب عرق کردن زیاد شود. کشیدن لحاف بر سر و تنفس در زیر لحاف بسیار مضر است.
نظر شما