به گزارش خبرنگار ایمنا، تئاتر اصفهان که پیشینه آن به قولی به عصر تیموریان و به قول دقیق‌تر به عهد صفویان برمی‌گردد، در حال حاضر مدیون فرد برجسته‌ای است که نمی‌توان پس از سال‌ها تأثیر وی در کل تاریخ تئاتر این شهر را نادیده گرفت یا کمرنگ شمرد؛ هنرمند بزرگی که به قول استاد علی نصیریان دارای جوهره خلاقه بازیگری و عشق به مردم است.
استاد رضا ارحام صدر که به‌عنوان چهره‌ای محبوب در تئاتر ایران معروف است، در اوایل دهه سی و چهل با کمدی‌های انتقادی خود با استقبال فراوان مردم روبه‌رو شد و همچنان پیش رفت که اصفهان را به‌عنوان مکتب طنز تئاتر کشور ثبت و معرفی کرد.
حال پس از سال‌ها فراز و نشیب، شهر اصفهان به دنبال این است که این مکتب را در دل خود زنده نگه دارد و همچنان به‌عنوان خاستگاه طنز کشور شناخته شود، به همین دلیل دفتر تخصصی هنرهای نمایشی شهرداری اصفهان با برگزاری رویداد جشنواره ملی تئاتر کمدی «خندستان» به دنبال این است که جایگاه تئاتر طنز اصفهان را در کشور احیا کند، اما پرسشی که در این دوره از جشنواره مطرح است ورود و مشارکت دبیرخانه فرهنگی زاینده‌رود به این جشنواره با رویکرد طنز است و در ذهن مخاطب این پرسش را مطرح می‌کند که خشکی زاینده‌رود و مسئله ورود مجدد آب به این رودخانه که مسئله جدی و مهم است چگونه قرار است در جشنواره‌ای که رویکرد کمدی و طنز دارد، ارائه شود؟
خبرنگار ایمنا با سعید امامی، معاون اجتماعی سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان در رابطه با علت و نحوه مشارکت دبیرخانه فرهنگی زاینده‌رود در پنجمین جشنواره ملی تئاتر کمدی «خندستان» که قرار است در اسفندماه برگزار شود، گفت‌وگو کرده است که مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
رویکرد و فعالیت دبیرخانه زاینده‌رود هیچ ارتباطی با طنز ندارد، چه ضرورتی در این دبیرخانه حس شد که در جشنواره کمدی خندستان مشارکت داشته باشد؟
قالب نمایش مبتنی بر قصه است؛ بنابراین تئاتر از بهترین قالب‌های هنری برای انتقال مفهوم و پیام است. قصه، زبان مشترکی است که بین همه اقشار مردم با هر سلیقه و گرایشی می‌تواند اثرگذار باشد.
قصه گفتن از فن‌هایی بوده است که ادیان الهی هم برای تأثیرگذاری در بین مردم یا تغییر باورها از ابزار قصه بهره می‌گرفته‌اند. در کتاب نورانی قرآن نیز خداوند متعال، قصه‌های انبیا و تاریخ را نقل و روایت می‌کند.
تئاتر به‌عنوان یکی از قالب‌های مهمی که مبتنی بر قصه است، از مهم‌ترین ابزارهایی است که برای انتقال پیام در هر حوزه می‌تواند مؤثر واقع شود.
دبیرخانه فرهنگی زاینده‌رود مسائل و کلیدواژه‌های اصلی خود را دارد. افزایش حس تعلق به زاینده‌رود به‌عنوان شاهرگ حیاتی در فلات مرکزی ایران، ارتقای سوادآبی و آگاهی‌بخشی به مردم برای جریان زاینده‌رود، ایجاد هم‌گرایی بین نخبگان برای رسیدن به حل مسئله و نسخه واحد و افزایش مطالبه عموم مردم از محورهای مهم و کلیدی این دبیرخانه است.
این مهم در همه جای ایران باید نهادینه شود. تا وقتی زاینده‌رود مسئله‌ای ملی نباشد و جایگاهش را در میان مسائل مهم کشور پیدا نکند، شاید تمام تلاش‌هایی که مدیریت استان و همه تلاشگران این عرصه دارند، آن‌گونه که باید به نتیجه برسد، نرسد.
وقتی مسئله‌ای مثل خشکی دریاچه ارومیه به مطالبه عمومی تبدیل می‌شود، تمام دولتمردان و همه مسئولان به تکاپو می‌افتند که این موضوع را حل کنند. اعتقاد ما این است که زاینده‌رود اصفهان به یک مسئله ملی تبدیل نشده است و باید به مسئله‌ای ملی تبدیل شود. زاینده‌رود یک میراث بشری متعلق به همه مردم است. ما به‌عنوان اصفهانی‌هایی که در کنار این شاهرگ طبیعی زندگی می‌کنیم، وظیفه بیشتری داریم تا قصه این رودخانه را به مسئله‌ای ملی تبدیل کنیم.
دبیرخانه فرهنگی زاینده‌رود وظیفه دارد قصه این شاهرگ حیاتی فلات ایران را همگانی و در سراسر ایران به گوش مردم برساند و در بین همه اقشار آن را به مطالبه‌ای جدی تبدیل کند؛ این همان ایجاد احساس تعلق در بین مردم است.
هرچند شاید مردم اصفهان تعلق‌خاطر به زاینده‌رود داشته باشند اما این حس تعلق خفته است و حساسیت آن برای همه مردم ایران واکاوی نشده است، از همین‌رو مطالبه جدی حتی در اصفهان در رابطه با احیای این رودخانه، نمی‌بینیم.
البته مردم این شهر زاینده‌رود را دوست دارند اما عمق فاجعه و خطری که یک تمدن را تهدید می‌کند، درک نکرده‌اند. بنابراین اندیشه ما، در این رویکرد، ملی است.
خندستان جشنواره‌ای با رویکرد طنز و کمدی است و نکته اول درباره این رویداد، ملی بودن آن است بنابراین اهالی تئاتر می‌توانند به‌عنوان سفیران ما در سراسر کشور باشند. در حقیقت با برگزاری چنین جشنواره‌هایی، صدای مظلومیت زاینده‌رود را به گوش مردم ایران می‌رسانیم و با تدابیری که در ادامه فراخوان این جشنواره اندیشیده‌ایم آن را دنبال خواهیم کرد.
مشارکت این دبیرخانه در جشنواره خندستان در کدام حوزه است و چه رویکردی را در این جشنواره ملی دنبال می‌کند؟
اجرای یک جشنواره هنری یک امر تخصصی است که از سوی دفتر تخصصی هنرهای نمایشی، منطبق با استاندارهای هنری و اقتضائات یک جشنواره استاندارد ملی اتفاق می‌افتد.
دبیرخانه در اجرای خندستان مشارکتی ندارد اما بخشی را با محوریت زاینده‌رود اضافه کرده‌ایم. تئاترهای صحنه‌ای و تئاترهای بیرونی دوگونه این رویداد هستند. این دو بخش‌های اصلی خندستان هستند. اما ما بخش سوم را در بخش تئاتر بیرونی ایجاد کرده‌ایم و تمام اقتضائات مالی، اجرایی و عملیاتی برای پیاده‌سازی این بخش را خودمان طراحی کرده‌ایم.
منظور از فراهم کردن شرایط چیست؟
منظور اقتضائات اجرایی است. از تشکیل دبیرخانه، انتخاب دبیر، هیئت‌داوران و ارتباط‌گیری با هنرمندان در سراسر کشور در بخش زاینده‌رود را حمایت می‌کنیم و توسط گروه‌هایی متخصص آن را انجام می‌دهیم. درواقع هر چیزی را که لازمه اجرای یک رویداد هنری باشد را تقبل کرده‌ایم.
دلیل ورود دبیرخانه فقط به حوزه تئاتر خیابانی چیست؟ چرا از ظرفیت تئاتر صحنه‌ای استفاده نکرده‌اید؟
درحوزه صحنه‌ای تشخیص شورای سیاست‌گذاری جشنواره این بود که ارائه آثار مطلوبی در مدت‌زمان فراخوان تا اجرا وجود ندارد. نکته دیگر این است که تصمیم داریم مسئله زاینده‌رود را به سطح شهر ببریم و بین مخاطبان به نمایش بگذاریم؛ در فضاهایی که مردم حضور دارند و تجمعی شکل داده‌اند، ما قرار است میان مخاطبان برویم؛ قرار نیست در سالنی بنشینیم و منتظر مخاطب بمانیم.
اشاره کردید به علت ملی بودن جشنواره و اینکه مطالبه دبیرخانه فرهنگی زاینده‌رود به گوش همه مردم کشور برسد در این جشنواره مشارکت کردید، اما بر اساس صحبت‌های شما متوجه شدیم که این دبیرخانه فقط در اجرای تئاتر خیابانی که آن‌هم فقط برای مردم اصفهان اجرا می‌شود، مشارکت دارد، چگونه می‌خواهید با اجرای تئاتر خیابانی آن‌هم فقط در یک شهر این مطالبه ملی را ایجاد کنید؟
گروه‌هایی که در جشنواره کمدی خندستان حضور می‌یابند از جای‌جای ایران هستند و پس از اجرای رویداد، سفیران ما در شهرهای خودشان محسوب می‌شوند. همچنین در فراخوان جشنواره اعلام کردیم، برگزیدگان بخش بیرونی را تحت قالب وپرتوآر نمایشی در اصفهان و در سایر شهرهای ایران در نظر می‌گیریم.
آیا موضوعات مشخص شده است؟
این موارد در صفحات اینستاگرام زاینده‌رود و خندستان بارگذاری شده است. حدود ۲۰ تا ۳۰ اسلاید مطلب گذاشته شده که شامل سوژه‌ها و نکاتی است که می‌تواند به گروه‌های نمایشی ایده بدهد.
شاید برای گروه‌های نمایشی در اصفهان مسئله زاینده‌رود مهم باشد و بخواهند در اجرای نمایش خیابانی خود به این موضوع بپردازند، اما فکر می‌کنید گروه‌های نمایشی سایر شهرهای کشور که به گفته شما زاینده‌رود برای آنان تبدیل به مسئله نشده است، موضوع اجرای خود را زاینده‌رود انتخاب می‌کنند؟ و مهم‌تر از همه چه سازوکاری در نظر گرفته‌اید که گروه‌های نمایشی سایر شهرهای کشور به مسئله زاینده‌رود بپردازند؟
تلاش کرده‌ایم در قالب اسلایدهایی که اشاره کردم زوایا و اهمیت موضوع را طرح کنیم تا این حس ایجاد شود. مسیر سختی وجود دارد تا این مسئله، ملی شود. به این آسانی نیست که با یک جشنواره این جریان فراگیر شود و باید در جشنواره‌ها و رویدادهای مختلف هنری و فرهنگی در سطح ملی و بین‌المللی بیان شود و جای خود را باز کند تا فراگیر شود.
امکان دارد از این بخش استقبال نشود؟
حدسمان این است که از طرف هنرمندان اصفهانی استقبال شود، اما اینکه در سطح ملی چقدر مورد استقبال واقع شود، بستگی دارد که دبیرخانه بتواند حساسیت ایجاد کند و به هنرمندان انگیزه کار هنری بدهد یا خیر.
مسئله خشکی زاینده‌رود یک موضوع اجتماعی و جدی است. به چه شیوه قرار است این مطالبه مهم در قالب طنز ارائه شود؟
کمدی، نمایش ژانر نقد است. اگر بخواهم در یک جمله به این پرسش پاسخ بدهم متأسفانه باید اعلام کنم که عمده مشکل خشکی زاینده‌رود اصفهان و نبود جریان دائمی آن مشکلات مدیریتی در دوره‌های مختلف بوده و بهترین روش نقد این روش‌های مدیریتی زبان طنز و کمدی است.
بانیان جشنواره هدف از برگزاری این رویداد را بازگرداندن جایگاه شکوه طنز به اصفهان اعلام کردند. بخش مطالبه احیای زاینده‌رود به کارکردهای اصلی آن خللی وارد نمی‌کند؟
اگر کمدی و طنز نخواهد کارکرد خودش را داشته باشد و فقط برای سرگرمی مردم باشد، اهمیت ندارد. اصفهان در طنز و طنازی پیشینه دارد و ادعا می‌کند که باید قطب جریان کمدی در سطح کشور باشد، کما اینکه می‌بینیم ریشه تمام طنزپردازان و کمدین‌ها از وقتی تئاتر واردکشور ما شد در اصفهان بوده است، کارکرد طنز و کمدی همواره نقد اجتماعی بوده و به‌طور صرف برای شادی مردم و تلطیف فضا نبوده است. در عین اینکه مردم با یک فضای منبسط، شاد و بانشاط روبه‌رو می‌شوند. عمیق‌ترین نقدهای اجتماعی در همین قالب‌ها کارکرد خود را دنبال می‌کرده و مسائل مختلف اجتماعی، سیاسی، مدیریتی با همین رویکرد پیش می‌رفته است.
نظر شما