چطور دچار سنگ کلیه می‌شویم؟

به گزارش خبرنگار ایمنا، سنگ‌های کلیه رسوبات سختی هستند که اغلب به علت بالا رفتن غلظت املاح و نمک در ادرار به وجود می‌آیند، ایجاد این سنگ‌ها علل متنوعی دارد و ممکن است در هر جای دستگاه ادراری از کلیه تا مثانه دیده شوند.

سنگ کلیه می‌تواند به کوچکی یک دانه‌ی شن باشد و شما ممکن است بدون اینکه متوجه شوید، آن را از طریق ادرارتان دفع کنید؛ اما اگر سنگی در کلیه‌تان بزرگ‌تر باشد می‌تواند مسیر ادرار را مسدود کرده و درد و ناراحتی بسیار زیادی ایجاد کند.

اگرچه حرکت سنگ‌های کلیوی دردناک است، اما در صورت تشخیص به‌موقع، باعث آسیب دائمی به بدن نمی‌شود، اگر کسی در معرض خطر تولید سنگ‌های کلیوی باشد، پزشک متخصص اورولوژی می‌تواند راه‌هایی را برای پیشگیری از سنگ کلیه به او توصیه کند.

علائم سنگ کلیه

سنگ کلیه تا وقتی حرکت نمی‌کند و ثابت است، هیچ علامتی ندارد، مشکلات از زمانی آغاز می‌گردد که سنگ در کلیه جابه‌جا می‌شود یا به سمت میزنای (لوله‌ای که هر کلیه را به مثانه وصل می‌کند) به راه می‌افتد، در این حالت، برخی یا همه موارد دیده می‌شود که عبارتند از:

- درد شدید و متناوب در پهلو و پشت، پایین‌تر از سطح دنده‌ها که ممکن است به پایین شکم تیر بکشد.

- سوزش ادرار

- ادرار صورتی، قرمز یا قهوه‌ای

- ادرار بدبو یا تیره

- تهوع و استفراغ

- احساس نیاز مداوم به دفع ادرار

- افزایش تعداد نوبت‌های دفع ادرار بیش از حد عادی

- تب و لرز در صورت وجود عفونت

- کم شدن حجم ادرار

یادمان باشد درد سنگ کلیه تغییر می‌کند، با جابه‌جا شدن سنگ در مجاری ادرار، محل و شدت درد دگرگون می‌شود.

علل سنگ کلیه

سنگ کلیه معمولاً یک علت واحد و مشخص ندارد اما عواملی وجود دارند که احتمال بروز سنگ کلیه را بیشتر می‌کنند. به طور کلی، وقتی غلظت برخی مواد که می‌توانند بلور تشکیل دهند (مانند کلسیم، اسید اوریک و اُگزالات) در ادرار افزایش می‌یابد، سنگ کلیه تشکیل می‌شود.

در حالت عادی، موادی در ادرار وجود دارند که از چسبیدن مولکول‌ها به هم و تشکیل بلور جلوگیری می‌کنند. اگر این مواد در ادرار کم باشند روند تولید سنگ را تسریع می‌کنند.

انواع سنگ کلیه

اگر نوع یا جنس سنگ کلیه را بدانیم، علل تشکیل سنگ را بهتر درک می‌کنیم و پزشک متخصص اورولوژی بهتر می‌تواند برای پیشگیری از تشکیل دوباره آن ما را راهنمایی کند. بنابراین، در صورت امکان بهتر است سنگ را برای تعیین جنس به آزمایشگاه تحویل بدهیم، انواع سنگ کلیوی به لحاظ ترکیبات سنگ عبارتند از:

سنگ کلسیمی

بیشتر سنگ‌های کلیه از جنس کلسیم هستند و بیشتر از همه از جنس اُگزالات کلسیم. اگزالات یک ماده طبیعی است که هم در برخی غذاها وجود دارد و هم در کبد تولید می‌شود. برخی سبزیجات، میوه‌ها، مغزیجات و شکلات حاوی مقدار زیادی اگزالات هستند.

علاوه بر غذاهایی که می‌خوریم، خوردن دوز بالای ویتامین د و برخی جراحی‌های روده هم غلظت کلسیم و اگزالات را در ادرار زیاد می‌کند.

سنگ‌های کلیه ممکن است از جنس فسفات کلسیم هم باشند. برخی تغییرات در سوخت و ساز بدن، برخی سردردهای میگرنی و یک داروی ضدصرع به نام توپیرامات ممکن است موجب ایجاد این نوع سنگ کلیه شوند.

سنگ ستراویتی

این نوع سنگ کلیه در پاسخ به یک عفونت ایجاد می‌شود مانند عفونت دستگاه ادراری. این سنگ‌ها می‌توانند به سرعت بزرگ شوند و معمولاً اندازه بزرگی دارند؛ به همین دلیل حرکت نمی‌کنند و علامت زیادی ندارند.

سنگ اسید اوریکی

این نوع سنگ کلیه در شخصی ایجاد می‌شود که مایعات کمی می‌نوشد ولی بدنش آب زیادی از دست می‌دهد. کسانی که غذاهای سرشار از پروتیین می‌خورند یا اسید اوریک خون بالا (نقرس) دارند هم ممکن است به این نوع سنگ کلیه دچار شوند.

سنگ سیستینی

این نوع سنگ فقط در کسانی دیده می‌شود که به یک اختلال ارثی مبتلا هستند که در آن، ماده خاصی به نام سیستین را بیشتر از حد معمول در ادرار دفع می‌کنند.

استفاده از داروها برای پیشگیری از سنگ کلیه

داروها می‌توانند میزان مواد معدنی و اسید در ادرار را کنترل کرده و از ابتلاء به انواع خاصی از سنگ‌های کلیه پیشگیری، انواع داروهایی که می‌توان در این موارد استفاده کرد، بسته به نوع سنگ کلیه متفاوت است، برای مثال:

سنگ‌های کلسیمی. برای جلوگیری از تشکیل سنگ‌های کلسیمی، پزشک می‌تواند برای شما thiazide diuretic یا داروهای حاوی فسفات تجویز کند.

سنگ‌های اسیداوریکی. برای جلوگیری از تشکیل این نوع سنگ‌ها از داروی آلوپورینول (Zyloprim، Aloprim) برای کاهش سطح اسیداوریک در خون و در بعضی مواقع دارویی برای قلیایی کردن ادرار به‌همراه آلوپورینول استفاده می‌شوند.

سنگ‌های سیستینی. این نوع سنگ‌ها سخت‌تر از بقیه درمان می‌دو بجز مصرف زیاد آب، پزشک ممکن است داروهای دیگری برای کمک بشما در دفع سنگ‌ها استفاده کند.

فاکتورهای خطر

فاکتورهای افزایش دهنده خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی عبارتند از:

تاریخچه خانوادگی و یا سابقه شخصی ابتلاء به سنگ کلیه: چنانچه فردی از اعضای خانواده تان سنگ کلیه داشته باشد، شما نیز در معرض ابتلاء به آن قرار دارید. همچنین چنانچه خودتان قبلاً سنگ کلیه داشته‌اید مجدداً در معرض خطر تشکیل سنگی دیگر قرار دارید.

افزایش سن: اگرچه سنگ کلیه در هر سنی می‌تواند تشکیل شود ولیکن در سنین بالای ۴۰ سال معمول‌تر هستند.

مرد بودن: احتمال تشکیل سنگ‌های کلیوی در مردان بیشتر است.

دهیدراتاسیون: ننوشیدن مقادیر کافی آب روزانه ریسک ابتلاء به سنگ کلیه را افزایش می‌دهد. افرادی که در مناطق با آب و هوای گرم زندگی می‌کنند و یا تعریق زیادی دارند بایستی بیش از دیگران آب بنوشند.

برخی برنامه‌های غذایی خاص: رژیم‌های غذایی پر پروتئین، سدیم بالا و یا قند بالا ریسک ابتلاء به برخی سنگ‌های کلیوی را افزایش می‌دهند.

چاقی: نمایه توده بدن(BMI) بالا، دور کمر بالا، و اضافه وزن با ریسک افزایش یافته تشکیل سنگ‌های کلیوی مرتبط هستند.

جراحی و بیماری‌های گوارشی: جراحی بای پس معده، بیماری روده تحریک پذیر و یا اسهال مزمن منجر به تغییراتی در فرایندهای گوارشی شده و جذب کلسیم را تحت تأثیر قرار داده و سطوح مواد تشکیل دهنده سنگ را در شما افزایش می‌دهند.

دیگر شرایط پزشکی: دیگر بیماری‌ها و شرایطی که ریسک سنگ‌های کلیوی را افزایش می‌دهند عبارتند از اسیدوز توبولار کلیوی، سیستینوریا، هیپرپاراتیروئیدیسم و برخی عفونت‌های دستگاه ادراری

مراحل درمان سنگ کلیه

در مرحله اول درمان سنگ کلیه اگر بیمار مشکوک به سنگ کلیه باشد پزشک برای او آزمایش خون و آزمایش ادرار جهت تجویز می‌کند.

آزمایش خون

آزمایش‌های خون ممکن است بیانگر وجود مقادیر بیش از حد کلسیم یا اوریک اسید در خون باشند. نتایج آزمایش خون می‌تواند به پایش سلامت کلیه‌ها کمک کرده و همچنین پزشک را به سمت بررسی وجود دیگر بیماری‌ها هدایت کند.

آزمایش ادرار

آزمایش جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته ممکن است بیانگر دفع بیش از حد مواد معدنی تشکیل دهنده سنگ یا وجود بسیار اندک مواد پیشگیری کننده از سنگ‌ها باشد. در این آزمایش، پزشک می‌تواند جمع آوری دو نمونه ادرار ۲۴ ساعته را در دو روز متوالی درخواست دهد.

سونوگرافی

مرحله دوم درمان سنگ کلیه تصویر برداری یا سونوگرافی می‌باشد. در این قسمت آزمایش‌های تصویر برداری می‌توانند سنگ‌های کلیوی را در مجاری ادراری نشان دهند. انواع تصویر برداری‌ها متفاوت بوده و از عکس‌های ساده اشعه ایکس شکمی تا سی تی اسکن‌ها پر سرعت یا با انرژی دو گانه را در بر می‌گیرند. عکس‌های ساده شکمی ممکن است سنگ‌های کلیوی کوچک را نشان ندهند اما سی تی اسکن‌ها حتی سنگ‌های کوچک را نیز نشان می‌دهد.

دیگر روش‌های تصویربرداری شامل سونوگرافی (آزمایشی غیر تهاجمی) و اوروگرافی درون رگی می‌شوند که در آن یک ماده رنگی به درون یک ورید بازو تزریق شده و همزمان با حرکت رنگ درون کلیه‌ها و مثانه از آن تصاویر اشعه ایکس (پیلوگرام درون رگی) یا سی تی (سی تی اوروگرام) گرفته می‌شود.

آزمایش سنگ‌های دفع شده

امکان دارد جهت به دست آوردن سنگ‌هایی که فرد دفع می‌کند، از او خواسته شود تا بر روی یک صافی ادرار کند. تست آزمایشگاهی مواد تشکیل دهنده سنگ‌های کلیوی را مشخص می‌کند. پزشک از این اطلاعات استفاده می‌کند تا علت تشکیل سنگ‌های کلیوی را تعیین کرده و برای پیشگیری از سنگ‌های کلیوی بیشتر برنامه‌ای تهیه کند...

رژیم غذایی که باعث تشکیل سنگ کلیه می‌شود

رژیم غذایی هم در تشکیل سنگ کلیه نقش دارد و رژیم‌های غذایی حاوی نمک زیاد باعث بروز سنگ کلیه می‌شوند، داشتن رژیم غذایی سرشار از پروتئین حیوانی مانند مرغ، گوشت گاو و ماهی نیز می‌توانند احتمال ابتلاء به سنگ کلیه را افزایش دهند.

درمان‌های سنتی سنگ کلیه

درمان‌های سنتی (مانند ماساژ، داروهای گیاهی) نمی‌توانند سنگ کلیه را درمان کنند ولی زمانی که در ترکیب با توصیه‌های پزشک مورد استفاده قرار گیرند در کاهش ریسک ابتلاء به سنگ‌های کلیوی کمک کننده خواهند بود. برخی منابع درمان‌های سنتی را پیشنهاد کرده‌اند که عبارتند از:

چای: نوشیدن روزانه یک فنجان چای سبز یا سیاه ریسک ابتلاء به سنگ کلیه را کاهش می‌دهد، در یک مطالعه زنانی که بیشترین میزان چای سیاه را می‌نوشیدند ریسک سنگ‌های کلیوی در آنها کمتر بود. این مطالعه از دقت بالایی برخوردار نبود و تنها زنان را مورد بررسی قرار داده بود بنابراین مدارک و دلایل محکمی دال بر اثربخشی چای در کاهش ابتلاء به سنگ کلیه در اختیارمان قرار نمی‌دهد. به هر جهت چای حاوی مقادیر بالایی اگزالات می‌باشد بنابراین چنانچه ادرار شما حاوی مقادیر بالایی اگزالات باشد پزشک تان شما را از نوشیدن چای منع خواهد کرد.

آب لیمو و آب پرتقال: از لحاظ تئوری، نوشیدن آب لیمو یا آب پرتقال می‌تواند ریسک سنگ‌های کلیوی را کاهش دهد. سطوح اسید سیتریک موجود در آب لیمو و آب پرتقال می‌تواند سطوح کلسیم موجود در ادرار را کاهش داده و منتهی به تشکیل کمتر سنگ‌های کلسیمی شود، ولی هیچ مطالعه‌ای این فرضیه را ثابت نکرده است.

چنانچه از نوشیدن آب طعم دار شده با لیمو و یا آب پرتقال لذت می‌برید، خواهید دید که با مصرف این مواد ریسک تشکیل سنگ‌های کلسیمی را در کلیه خود کاهش می‌دهید.