به گزارش خبرنگار ایمنا، کلیه‌ها دو اندامی هستند که در دو طرف ستون مهره‌های شما، در قسمت میانی پشت و دقیقاً در بالای کمر قرارگرفته اند. این اندام‌ها چندین وظیفه حیاتی را بر عهده دارند و خون را از مواد زائد و مایعات اضافی پاک می‌کنند؛ تعادل نمک و مواد معدنی را در خون حفظ کرده و به تنظیم فشارخون کمک می‌کند.
زمانی که کلیه‌ها دچار آسیب می‌شوند، مواد زائد و مایعات در بدن تجمع یافته که منجر به تورم مچ پا، استفراغ، ضعف، خواب نامناسب و کم عمق شدن تنفس می‌شود و نهایتاً در صورت عدم درمان، ممکن است فعالیت کلیه‌های بیمار کاملاً متوقف شود. عدم کارکرد کلیه‌ها یک وضعیت وخیم و کشنده است.
بیماری مزمن کلیه(CKD) اختلال طولانی مدتی است که طی آن کلیه‌ها کارکرد مناسبی ندارند. وظیفه کلیه‌ها دفع مواد زائد و کنترل حجم و ترکیب مایعات بدن است. علاوه بر این، کلیه‌ها اریتروپویتین و پروستوگلاندین نیز کرده و متابولیسم ویتامین D را نیز تنظیم می‌کنند.
نشانه‌های بیماری مزمن کلیه چیست؟
نارسایی کلیه ممکن است در ابتدا فاقد هرگونه علامتی باشد. زمانی که کارکرد کلیه‌ها کاهش می‌یابد، نشانه‌های بیماری مربوط به ناتوانی در تنظیم آب و الکترولیت‌ها، اختلال در دفع مواد زائد از بدن و کاهش تولید گلبول‌های قرمز بروز خواهند یافت.
اسیدوز متابولیک یا افزایش اسیدیته خون به دلیل ناتوانی در تولید بی کربنات رخ می‌دهد که با افزایش متابولیسم آنزیمی و اکسیژنی به نارسایی کلیه منجر خواهد شد. نخستین گام در درمان بیماری مزمن کلیه تشخیص بیماری در مراحل اولیه است. نشانه‌های بیماری‌های کلیه عبارتند از: حالت تهوع و استفراغ، کاهش حجم ادرار، تورم به خصوص در ناحیه مچ پا و پف کردگی اطراف، چشم‌ها، احساس طعم ناخوشایند در دهان و بویی شبیه ادرار در هنگام تنفس، خستگی مداوم و کاهش عمق تنفس، کاهش اشتها، افزایش فشارخون، انقباضات عضلانی به ویژه در پاها رنگ پریدگی پوست و خشکی شدید و خارش پوست است.
در کودکان خستگی بیش ازحد و خواب آلودگی، کاهش اشتها و اختلال در رشد بدن بروز پیدا می‌کند. درصورتی که یکی از نشانه‌های ذکرشده که می‌تواند علامت اخطاردهنده بیماری کلیه باشد را ملاحظه کردید با پزشک در خصوص کلیه مشورت کنید. متأسفانه در برخی از مبتلایان تا زمانی بخش عمده کارکرد کلیه از دست نرفته باشد، هیچ‌گونه علامتی مشاهده نمی‌شود، این امر نشان می‌دهد که چرا جلوگیری از پیشرفت بیماری از طریق رژیم غذایی، ورزش و دارو بسیار مشکل است.
علل ایجاد بیماری مزمن کلیه چیست؟
آسیب و کاهش کارکرد کلیه اگر بیش از سه ماه به طول انجامد بیماری مزمن کلیه (CKD) نامیده می‌شود، بیماری مزمن کلیه عارضه‌ای بسیار خطرناک است، زیرا ممکن است تا پیش از آنکه آسیب قابل توجه و جبران ناپذیری به کلیه وارد شود فاقد هرگونه نشانه‌ای باشد. دیابت (نوع ۱ و ۲) و فشار خون بالا متداول‌ترین علل بیماری مزمن کلیه است.
در مبتلایان به فشارخون بالا، کنترل فشارخون اهمیت ویژه ای در پیشگیری از ابتلاء به بیماری مزمن کلیه دارد. نژاد، جنسیت، سن و سابقه خانوادگی چهار عامل خطر برای ابتلاء به بیماری مزمن کلیه محسوب می‌شوند. سایر عوامل خطر شامل موارد زیر هستند:
اختلالات سیستم ایمنی مانند بیماری لوپوسوبیماری‌های مزمن ویروسی نظیر ایدز، هپاتیت B و C . عفونت‌های مجاری ادراری زمانی که کلیه‌ها را درگیر کند پیلونفریت نام می‌گیرد. پس از بهبودی، آثاری از جراحات را در کلیه باقی می‌گذارد که تکرار این عفونت‌ها به آسیب کلیوی منجر می‌شود. التهاب در فیلترهای ظریف گلومرولی کلیه که می‌تواند متعاقب عفونت‌های استرپتوکوکی و سایر عوامل ناشناخته رخ دهد. بیماری کلیه پلی کیستیک که به صورت کیست‌های مملو از مایع در کلیه‌ها مشاهده می‌شود، متداول‌ترین بیماری ارثی کلیه است.
نقایص مادرزادی کلیه که در زمان تولد رخ می‌دهند، غالباً درنتیجه انسداد مجاری ادراری یا بدشکلی هایی که کلیه را تحت تأثیر قرار می‌دهند ایجاد می‌شوند. یکی از متداول‌ترین این نقایص، ایجاد مکانیسم شبه دریچه‌ای میان مثانه و مجاری دفع ادرار است. گاهی اوقات این نقایص در دوران جنینی تشخیص داده می‌شود که غالباً با کمک جراحی توس اورولوژیست قابل اصلاح است. داروها و سموم در صورت استفاده طولانی مدت می‌توانند عامل خطر محسوب شوند؛ مانند استفاده بیش ازحد از داروهای ضدالتهاب مانند ایبوبروفن و ناپرکس و تزریق وریدی برخی از داروهای مخدر است.
عوارض نارسایی حاد کلیه
تجمع مایعات: نارسایی حاد کلیوی ممکن است منجر به تجمع مایعات در ریه‌ها شود که در نهایت می‌تواند منجر به تنگی نفس شود.
درد سینه: اگر پرده‌ای که قلب شما را می‌پوشاند (پریکارد) ملتاهب شود، ممکن است درد سینه را تجربه کنید.
ضعف عضلانی: زمانی که مایعات و الکترولیت - شیمی خون بدن شما از تعادل خارج شود، ضعف عضلانی رخ می‌دهد، به خصوص سطوح بالارفته پتاسیم در خون شما خطرناک است.
آسیب دائمی کلیه: گاهی اوقات، نارسایی حاد کلیوی باعث از دست رفتن دائمی عملکرد کلیه، یا بیماری کلیه مرحله نهایی می‌شود. افراد با بیماری کلیه مرحله نهایی برای زنده ماندن نیاز به دیالیز دائمی – یک فرآیند فیلتراسیون مکانیکی برای حذف سموم و مواد زائد از بدن- و یا پیوند کلیه دارند.
مرگ: نارسایی حاد کلیوی می‌تواند در نهایت منجر به از دست رفتن عملکرد کلیه، و در نهایت مرگ شود. خطر مرگ در افرادی که پیش از نارسایی حاد کلیوی دچار مشکلات کلیوی بوده‌اند بیشتر است.
درمان‌ها و داروها
درمان نارسایی حاد کلیوی به طور معمول به بستری شدن در بیمارستان نیاز دارد. بیشتر افراد با نارسایی حاد کلیوی از قبل در بییمارستان بستری شده‌اند. اینکه چه میزان در بیمارستان بستری باشید به دلایل نارسایی حاد کلیوی شما و اینکه کلیه‌های شما با چه سرعتی بهبود می‌یابند بستگی دارد. در برخی موارد، شما ممکن است در خانه نیز بهبود بیابید.
درمان نارسایی حاد کلیوی شامل شناسایی بیماری‌ها و جراحت‌هایی که در ابتدا به کلیه شما آسیب زده‌اند می‌شود. راه‌های درمان شما به علت ایجاد نارسایی حاد کلیوی شما بستگی دارد.
متخصص گوارش شما همچنین برای جلوگیری از عوارض بیماری و دادن زمان کافی به کلیه‌های شما برای بهبودی نیز کار می‌کند. درمان‌هایی که برای پیشگیری از عوارض به کار می‌روند عبارتند از:
درمان برای به تعادل رساندن میزان مایعات در خون: اگر نارسایی حاد کلیوی باعث کمبود مایعات در خون شما شود، دکتر گوارش شما شما ممکن است تزریق وریدی (VI) مایعات را توصیه کند. در موارد دیگر، نارسایی حاد کلیوی باعث تجمع مایعات می‌شود، که باعث تورم در دست‌ها و پاهایتان می‌شود. در این موارد، متخصص گوارش شما ممکن است داروهایی (دیورتیک ها) را برای دفع مایعات اضافی توسط بدن را تجویز کند.
داروهایی برای کنترل پتاسیم خون: اگر کلیه‌های شما به درستی پتاسیم را از خون شما فیلتر نکند، پزشک متخصص گوارش شما ممکن است کلسیم، گلوکز، یا پلی استایرن سولفونات (کایکسالات، کایونکس) را برای جلوگیری از تجمع سطوح بالای پتاسیم در خون شما تجویز کند. پتاسیم بالای خون می‌تواند باعث ایجاد بیماری خطرناک ضربان نامنظم قلب (آریتمی) و ضعف عضلانی شود.
داروهایی برای بازگردانی سطح کلسیم خون: اگر سطح کلسیم خون شما افت زیادی پیدا کرد، دکتر شما ممکن است تزریق کلسیم را پیشنهاد دهد. دیالیز برای حذف سموم خون از بدن. اگر مواد سمی در خون شما تجمع پیدا کردند، شما ممکن است نیاز به همودیالیز موقت داشته باشید – اغلب برای سادگی به عنوان دیالیز بیان می‌شود – تا در حین بهبود کلیه‌هایتان به حذف مواد سمی و مایعات اضافی از بدن شما کمک کند. دیالیز همچنین می‌تواند به حذف پتاسیم اضافی از خونتان کمک کند. در طول دیالیز، یک ماشین خون را از بدن شما به سمت بیرون پمپ می‌کند و آن را از میان یک کلیه مصنوعی (دیالیز کننده) که مواد زائد را فیلتر می‌کند عبور می‌دهد. خون مجدداً به بدن شما بازگردانده می‌شود.
علائم هشدار بیماری کلیه در کودکان
آشنایی با علائم و نشانه‌های مشکلات کلیه و مجاری ادرار در کودکان می‌تواند از بروز عواقب وخیم کلیوی جلوگیری کند در نتیجه دانستن نکات زیر برای والدین می‌تواند مفید باشد که عبارتند از:
۱. توجه به نحوه ادرار کردن کودک
والدین باید حتماً به جریان ادراری کودکان و بخصوص شیرخواران توجه کنند. به همین دلیل توصیه می‌شود مادرانی که بچه شیرخوار دارند، گاهی پوشک بچه را باز بگذارند و جریان ادراری او را کنترل نمایند. جریان ادراری قطره قطره یا بسیار باریک نشانه وجود مشکلی در مجاری ادرار کودک است. هم چنین تخلیه ادرار نباید با تأخیر و زورزدن بوده یا قطع و وصل شود. علائم فوق می‌تواند نشانه مثانه عصبی، برگشت ادرار، عفونت ادراری یا انسداد و …باشد
۲. تغییر رنگ ادرار
رنگ ادرارطبیعی از زرد روشن تا زرد تیره متغیر است. البته تغییر رنگ ادرار می‌تواند ناشی از مصرف مواد غذایی خاصی مانند اسفناج و لبو یا مصرف برخی داروها مانند آهن باشد. اما تغییر رنگ ادرار به رنگ چای، معمولاً نشانه وجود خون در ادرار است و در این شرایط باید در اولین فرصت به پزشک مراجعه شود.
اولین ادرار کودک هنگام صبح باید زرد تیره باشد، ادراری که همیشه به رنگ زرد روشن باشد و حتی در مواقع کم‌آبی نیز تیره نشود، نشانه بیماری کلیوی و عدم توانایی کلیه برای تغلیظ ادرار است.
۳. بوی تند ادرار
بوی تند ادرار ممکن است ناشی از مصرف برخی غذاها یا داروهایی خاص باشد، اما در صورت وجود بوی تند ادرار لازم است برای رد عفونت ادراری، آزمایش‌های لازم انجام شود. از علل دیگر بوی تند ادرار بیماری‌ها متابولیک ارثی است.
۴. تکرر ادرار
تکرر ادرار یکی از علائم شایع عفونت ادراری است و لازم است در این شرایط کشت ادرار انجام شود. علاوه بر این، تکرر ادرار می‌تواند به علل دیگر ازجمله استرس، وجود سنگ یا مثانه عصبی یا دیابت نیز ایجاد شود.
۵. حجم زیاد ادرار:
حجم زیاد ادرار همیشه نشانه کارکرد خوب کلیه‌ها نیست. در بسیاری از بیماری‌های جدی کلیه به علت عدم قدرت تغلیظ ادرار، حجم ادرار بالا می‌رود ولی کلیه دچار نارسایی است در صورتی که کودک دچار پرنوشی و پر ادراری شده است، ابتدا باید وجود دیابت قندی رد شود. ولی علاوه بر آن، دیابت بی‌مزه که به علت بیماری‌های کلیه یا بیماری‌های مغزی ایجاد می‌شود نیز می‌تواند باعث بروز پرنوشی و پر ادراری شود. در نتیجه در صورتی که حجم ادرار کودک زیاد است و بخصوص در شرایطی که هیچ وقت رنگ ادرار به رنگ زرد تیره در نمی‌آید، باید در اولین فرصت به پزشک مراجعه کرد.
۶. نگه داشتن ادرار
مقاومت کودک در برابر دفع ادرار، بخصوص زمانی که کمتر از ۳ بار در ۲۴ ساعت باشد، غیرطبیعی است و می‌تواند منجر به عفونت ادراری یا مثانه عصبی شود. بنابراین به والدین توصیه می‌شود کودکان در طی بیداری هر ۲ تا ۳ ساعت دفع ادرار داشته باشند.
۷. عدم کنترل ادرار:
عدم توانایی کودک برای جلوکیری از ریزش ادرار تا رسیدن به دستشویی و خیس بودن مداوم لباس زیر کودک از نشانه‌های عفونت ادراری یا مثانه عصبی است.
۸. شب ادراری
اگر چه شب‌ادراری اغلب اولیه بوده و با گذر زمان بهبود می‌یابد، اما اگر شب‌ادراری ثانویه باشد یعنی پس از چند ماه خشک بودن ایجاد شود، یا در صورت تداوم شب ادراری تا سنین بالاتر، همراهی شب ادراری با سایر علائم ذکر شده در بالا نیاز به بررسی بیشتر را می‌طلبد.
رژیم غذایی مفید برای عملکرد کلیه
در حالی که چنین رژیم‌هایی می‌توانند مؤثر باشند، اما نگرانی‌هایی وجود دارد که رعایت آنها برای مدت طولانی می‌تواند باعث آسیب به کلیه‌ها در برخی از گروه‌های در معرض خطر مانند افراد مبتلا به دیابت نوع دو شود، زیرا بدن در دفع حجم زیادی از زباله‌های پروتئینی دچار مشکل می‌شود.
با این حال، تحقیقات جدید نشان می‌دهد که رژیم کم کربوهیدرات حاوی پروتئین بالا ممکن است در برخی موارد عملکرد کلیه را بهبود دهد، ایده این رژیم‌ها این است که پروتئین (مانند گوشت، ماهی و تخم مرغ) و چربی‌ها متابولیسم را افزایش داده و احساس سیری بیشتری ایجاد می‌کنند، در نتیجه کالری کمتری مصرف می‌شود.
در سال ۲۰۱۹، پروفسور «دنیس فوکه»، رئیس سابق کارگروه تغذیه کلیه در اروپا، که تحقیقات خود را در مورد تأثیر شیوه زندگی و رژیم غذایی بر سلامت کلیه‌ها انجام می‌دهد، هشدار داد که رژیم غذایی با پروتئین بالا می‌تواند بیماری کلیوی مزمن با درجه پایین را که در افراد مبتلا به دیابت شایع است افزایش دهد.
اما به تازگی مطالعات نشان داده‌اند که رژیم غذایی کم کربوهیدرات (کمتر از ۱۳۰ گرم در روز) و با پروتئین زیاد می‌تواند برای افراد مبتلا به دیابت نوع دو
مفید باشد.
بررسی‌ها نشان داد وقتی بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ به مدت ۲۳ ماه رژیم کم کربوهیدرات را دنبال کردند، در ۴۶ درصد آنها، وضعیت معکوس شد و دیگر نیازی به مصرف دارو نداشتند، نتایج مطالعه فعلی نشان می‌دهد که نگرانی‌های قبلی در مورد تأثیر رژیم‌های غذایی با پروتئین بالا در آسیب به کلیه، بی اساس است.
سبک زندگی و مراقبت‌های خانگی
در طول بهبودی نارسایی حاد کلیوی، پزشک متخصص گوارش شما ممکن است وعده‌های غذایی خاصی برای کمک به پشتیبانی از کلیه‌هایتان و محدود کردن کار آنها تجویز کند. دکتر شما ممکن است شما را به یک متخصص تغذیه که می‌تواند وعده‌های غذایی فعلی شما را تجزیه و تحلیل کرده و راه‌هایی برای تهیه وعده‌های غذایی که کمتر به کلیه‌های شما فشار وارد می‌کنند پیشنهاد دهد، ارجاع دهد، موارد تغذیه‌ای که پیشنهاد داده می‌شود عبارتند از:
غذاهایی با میزان پتاسیم کمتر را انتخاب کنید: متخصص تغذیه شما ممکن است به شما پیشنهاد دهد که غذاهای با میزان پتاسیم کمتر را انتخاب کنید. غذاهای با میزان پتاسیم بالا شامل موز، پرتقال، سیب زمینی، اسفناج، و گوجه فرنگی است. نمونه‌هایی از غذای کم پتاسیم شامل سیب، کلم، لوبیا سبز، انگور و توت فرنگی است.
از محصولات با نمک اضافه اجتناب کنید: میزان کمتری از سدیم را با اجتناب از مصرف محصولات با نمک اضافه در هر روز دریافت کنید. این مواد غذایی شامل بسیاری از غذاهای آماده، مانند غذاهای فریز شده، سوپ کنسرو شده و فست فودها است. دیگر غذاها با نمک افزوده شامل مبان وعده‌های نمکی، سبزیجات کنسروشده، و گوشت‌ها و پنیرهای فرآوری شده است.
مصرف فسفر را محدود کنید: فسفر یک ماده معدنی است که در غذاهایی مانند شیر، پنیر، دانه‌های خشک، آجیل و روغن بادام زمینی یافت می‌شود. میزان فسفر زیاد در خون می‌تواند باعث تضعیف استخوان و خارش پوست شود. متخصص تغذیه می‌تواند به شما راه کارهایی درباره چگونگی محدود کردن فسفر در شرایط خاصتان به شما بدهد. با بهبود کلیه‌هایتان، ممکن است دیگر نیازی به پیروی از یک ماده غذایی خاص نداشته باشید، اگرچه تغذیه سالم همچنان مهم است.
نظر شما