به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، در دهه اخیر مفهوم مشارکت شهروندی در مدیریت شهری از یک شعار سیاسی به یک راهبرد عملیاتی تبدیل شده است. شهرهای بزرگ جهان با چالشهایی چون رشد جمعیت، فشار بر زیرساختها، نابرابری اجتماعی و بحرانهای زیستمحیطی روبهرو شدهاند و برای پاسخگویی مؤثر به این مسائل، نیازمند مدلهایی هستند که شهروندان را نهتنها بهعنوان دریافتکنندگان خدمات، بلکه بهعنوان تصمیمگیرندگان فعال در فرایندهای شهری درگیر کنند.
بارسلونا، هلسینکی، آمستردام و دهلی از جمله نمونههای برجسته شهرهایی هستند که با بهرهگیری از فناوریهای نوین و سازوکارهای محلی، توانستهاند مشارکت عمومی را در قلب سیاستگذاری و برنامهریزی شهری جای دهند و نتایج آماری در این شهرها شهر شامل افزایش رضایت عمومی، کاهش زمان اجرای سیاستها، بهبود خدمات شهری و ارتقای اعتماد میان شهروندان و مسئولان، نشاندهنده موفقیت این مدلهاست. این تجربهها نشان میدهند که مشارکت شهروندی، اگر با طراحی دقیق، پشتیبانی سازمانی و بهرهگیری از فناوری همراه باشد، میتواند به یکی از مؤثرترین ابزارهای مدیریت شهری تبدیل شود.
بارسلونا: دموکراسی دیجیتال در خدمت شهروندان
بارسلونا از سال ۲۰۱۶ با راهاندازی پلتفرم دسیدیم (Decidim) گام بلندی در جهت تحقق دموکراسی دیجیتال برداشته است. این پلتفرم که نام آن در زبان کاتالان به معنای «ما تصمیم میگیریم» است، در قالب برنامه اقدام شهری ۲۰۱۶–۲۰۱۹ طراحی شد و هدف آن تقویت ارتباط میان شهروندان و نهادهای شهری از طریق فضای دیجیتال مشترک بود. دسیدیم از دل جنبشهای سیاسی با محوریت شفافیت، عدالت اجتماعی و مبارزه با فساد شکل گرفت و بهتدریج با افزودن قابلیتهای جدید، دامنه مشارکت را گسترش داد. در سالهای ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵، این پلتفرم با ارتقای فنی و راهاندازی کمپینهای گسترده مشارکتی، به یکی از ابزارهای کلیدی در مدیریت شهری بارسلونا تبدیل شد.
زیرساخت فنی دسیدیم بر پایه فریمورک تحت وب «روبی آن ریلز ( Ruby on Rails)» توسعه یافته و بهصورت متنباز در گیتهاب در دسترس است. این پلتفرم مجموعهای از ابزارهای مشارکتی را در اختیار کاربران قرار میدهد که شامل ارسال پیشنهاد، ویرایش گروهی، انجمنهای بحث عمومی، رأیگیری با مدلهای مختلف و سازماندهی جلسات و رویدادها میشود.
برای ادغام بازخورد شهروندان در برنامهریزی و بودجهبندی شهری، دسیدیم به پایگاههای داده شهرداری متصل شده است و از رابط برنامهنویسی کاربردی ( API) برای انتقال اطلاعات استفاده میکند. رابط برنامهنویسی کاربردی به زبان ساده، مجموعهای از قوانین، پروتکلها و ابزارهاست که به برنامهها اجازه میدهد با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. این رابط همچون یک منوی رستوران عمل میکند: شما میدانید چه غذاهایی موجود است (عملکردها)، اما لازم نیست بدانید آشپزخانه چگونه آنها را آماده میکند (جزئیات داخلی). فقط کافی است سفارش بدهید و نتیجه را دریافت کنید.
فناوری بلاکچین بهصورت آزمایشی برای رأیگیری امن و شفاف به کار گرفته شده است. داشبوردهای لحظهای برای مدیران شهری طراحی شده است تا بتوانند وضعیت پیشنهادها و میزان مشارکت را در زمان واقعی رصد کنند. این پلتفرم از سه زبان کاتالان، اسپانیایی و انگلیسی پشتیبانی میکند و امکان مشارکت غیرهمزمان را نیز فراهم کرده است. برای رفع شکاف دیجیتال، نقاط پشتیبانی حضوری در تمام مناطق شهر ایجاد شدهاند تا شهروندانی که به ابزارهای دیجیتال دسترسی ندارند نیز بتوانند در برنامهها مشارکت کنند.
از سال ۲۰۲۰، دسیدیم مدیریت بودجهریزی مشارکتی بارسلونا را نیز بر عهده گرفته است. در این برنامه، حدود ۵ درصد از بودجه شهرداری، معادل ۷۵ میلیون یورو، بر اساس رأی شهروندان تخصیص پیدا میکند. شهروندان میتوانند پروژههایی را بدون محدودیت منطقهای پیشنهاد دهند و پس از ارزیابی فنی، ۲۰ پروژه برتر هر منطقه به مرحله توسعه میرسند. رأیگیری نهایی در دو منطقه انجام میشود: محل سکونت و یک منطقه اختیاری. پس از رأیگیری، کمیتههای اجرایی، انجام پروژهها را پیگیری میکنند. در سال ۲۰۲۱، بهدلیل همهگیری کرونا، بودجه به ۳۰ میلیون یورو کاهش پیدا کرد، اما روند مشارکت همچنان ادامه داشت.
در سال ۲۰۲۴، ۳۸ فرایند مشارکتی و ۶ ابتکار فعال شهروندی در دسیدیم ثبت شد. بیش از ۸۵ هزار کاربر فعال در کمپینهای مشارکتی حضور داشتند. حدود ۷۵ درصد از پیشنهادهای شهروندی در کمتر از یک سال به مرحله اجرا رسیدند. سرمایهگذاری در زیرساختهای سبز شهری نسبت به سال قبل ۳۰ درصد افزایش پیدا کرد که شامل افزایش کاشت درخت و پروژههای انرژی پاک محلی بود. بارسلونا شاهد افزایش ۷۸ درصدی در رضایت شهروندان از شفافیت و تأثیرگذاری در تصمیمگیری شهری شد. زمان اجرای سیاستها بهطور متوسط ۲۰ درصد کاهش پیدا کرده بود که این امر به مشارکت بهموقع ذینفعان نسبت داده میشود.
پروژههای موفق در بارسلونا شامل بازآفرینی پارک مونتژوئیک با مشارکت شهروندان در طراحی فضای سبز و دسترسی، طرح بازی در فضاهای عمومی با طراحی فراگیر برای کودکان دارای معلولیت، ارتقای امکانات مدارس با تمرکز بر نوسازی و فناوری دیجیتال و گسترش فضای سبز در منطقه سانتس-مونتژوئیک با حمایت بیش از ۱۰ هزار شهروند بودهاند.
پارک مونتژوئیک که پیشتر بخشی از فضای شهری کماستفاده و پراکنده بود، در قالب یک پروژه بازآفرینی شهری با مشارکت مستقیم شهروندان به یک فضای سبز چندمنظوره تبدیل شد. جلسات مشورتی حضوری و آنلاین از طریق پلتفرم دسیدیم برگزار شد و ساکنان محله، گروههای محیطزیستی و فعالان شهری پیشنهادهایی درباره طراحی مسیرهای پیادهروی، دسترسی برای افراد دارای معلولیت، نورپردازی شبانه، امکانات تفریحی و حفظ پوشش گیاهی ارائه دادند.
شهرداری با استفاده از دادههای جمعآوریشده، طرحی جامع برای تبدیل این پارک به یک فضای چندمنظوره با کاربریهای فرهنگی، ورزشی و آموزشی تهیه کرد. اجرای این پروژه منجر به افزایش ۲۵ درصدی در استفاده عمومی از پارک، کاهش رفتارهای آسیبزا در فضاهای متروکه، بهبود کیفیت محیطزیست محلی و ارتقای حس تعلق اجتماعی در این منطقه شد.
طرح بازی در فضاهای عمومی با هدف ایجاد محیطهای بازی فراگیر برای کودکان دارای معلولیت در چندین منطقه شهری بارسلونا اجرا شد. شهروندان، بهویژه والدین و مربیان، در طراحی تجهیزات بازی، مسیرهای دسترسی و نوع کفپوشها مشارکت داشتند. پلتفرم دسیدیم امکان بارگذاری تصاویر، پیشنهادات طراحی و رأیگیری درباره اولویتها را فراهم کرد. در مرحله اجرا، شهرداری با شرکتهای تخصصی طراحی شهری همکاری کرد تا فضاهایی با استانداردهای بینالمللی برای بازی ایمن و فراگیر ایجاد شود.
این پروژه موجب افزایش ۴۰ درصدی در استفاده کودکان دارای معلولیت از فضاهای عمومی، کاهش انزوای اجتماعی و افزایش تعامل میان کودکان با تواناییهای متفاوت شد. طرح بازی در فضاهای عمومی با تأکید بر طراحی بدون مانع و استفاده از رنگها و فرمهای مناسب برای کودکان با نیازهای خاص، توانست الگوی جدیدی از عدالت فضایی در فضاهای عمومی ارائه دهد و میزان استفاده از این فضاها را در میان خانوادههای دارای کودک معلول بهمیزان قابلتوجهی افزایش دهد.
پروژه ارتقای امکانات مدارس با تمرکز بر نوسازی فیزیکی و تجهیز به فناوریهای دیجیتال، یکی از پرطرفدارترین ابتکارات شهروندی بود که بیش از ۱۲ هزار نفر از طریق دسیدیم از این طرح حمایت کردند. پیشنهادها شامل بهبود نورپردازی کلاسها، نصب تجهیزات هوشمند همچون تختههای دیجیتال، ایجاد فضاهای مطالعه، بازسازی سرویسهای بهداشتی و افزایش امنیت مدارس بود.
پس از ارزیابی فنی توسط کارشناسان شهرداری، بخش قابلتوجهی از این پیشنهادها از جمله نصب سیستم تهویه مطبوع، اینترنت پرسرعت و نرمافزارهای آموزشی، بهبود نورپردازی کلاسها و ایجاد فضاهای چندکاربری به مرحله اجرا رسید و موجب بهبود محیط یادگیری، افزایش رضایت دانشآموزان و معلمان، کاهش غیبت دانشآموزان و پیشرفت سطح آموزشی مدارس شد. مشارکت والدین در طراحی و نظارت بر پروژهها، حس تعلق و مسئولیتپذیری را در جامعه آموزشی تقویت کرد.
در منطقه سانتس-مونتژوئیک، پروژه گسترش فضای سبز، با هدف افزایش پوشش گیاهی و بهبود کیفیت هوای منطقه اجرا شد. بیش از ۱۰ هزار شهروند از طریق دسیدیم در مراحل مختلف این پروژه مشارکت داشتند. پیشنهادهای ارائهشده شامل کاشت درختان بومی مقاوم به خشکسالی ، ایجاد باغهای محلی با مشارکت مدارس و انجمنهای محلی ، نصب نیمکتهای خورشیدی، طراحی و اجرای مسیرهای پیادهروی سایهدار بود. شهرداری با استفاده از دادههای GIS و بازخوردهای شهروندان، نقاط بحرانی از نظر آلودگی و کمبود فضای سبز را شناسایی کرد و اقدامات هدفمند را انجام داد.
این پروژه نهتنها کیفیت هوای منطقه را بهبود بخشید، بلکه به کاهش دمای محلی در فصل تابستان، افزایش تعامل اجتماعی در فضاهای باز و بهبود سلامت روانی ساکنان کمک کرد. مشارکت گسترده شهروندان در مراحل طراحی و اجرا، موجب شد تا حس مالکیت و مراقبت از فضاهای سبز در میان جامعه محلی تقویت شود.
بارسلونا با تکیه بر فناوریهای پیشرفته، پلتفرمهای دیجیتال و تحلیل دادهها، توانسته است مشارکت عمومی را در سطح کلان و با رویکردی بر پایه فناوری نهادینه کند. دسیدیم نهتنها بستری برای مشارکت فنی و اجرایی فراهم کرده، بلکه بهعنوان یک فضای فرهنگی و اجتماعی نیز عمل کرده است. این پلتفرم با ایجاد امکان گفتوگو، تبادل نظر و همفکری، به تقویت انسجام اجتماعی و افزایش حس تعلق شهروندان به شهر کمک میکند. مدل ترکیبی مشارکت آنلاین و حضوری، بهویژه برای گروههای آسیبپذیر، امکان حضور فعال در فرایندهای شهری را فراهم کرده است. افزون بر این، بازخوردهای فنی و اجتماعی بهصورت مستمر در بهروزرسانی پلتفرم لحاظ میشوند تا تجربه کاربری بهبود پیدا کند.
نتایج آماری در بارسلونا از جمله افزایش رضایت عمومی، کاهش زمان اجرای سیاستها، بهبود خدمات شهری و افزایش اعتماد میان شهروندان و مسئولان، نشاندهنده موفقیت این مدل است. این مسیر، آیندهای پایدار، تابآور و دموکراتیک را برای شهرهای جهان ترسیم میکند.
نظر شما