به گزارش خبرگزاری ایمنا، یک سال از برگزاری نخستین حراج سکه طلا در مرکز مبادله ایران می‌گذرد و تاکنون در ۸۰ جلسه حراج بیش از ۹۲۱ هزار قطعه انواع سکه به متقاضیان فروخته شده است.
اسفند ۱۴۰۱ بود که مرکز مبادله ارز و طلای ایران به عنوان محلی برای انجام معاملات قراردادهایی با سررسید کمتر از یک سال و همچنین نظارت بر دارایی پایه آنها از جمله طلا و ارز راه‌اندازی شد. یک سال بعد و در روزهای پایانی ۱۴۰۲ سامانه معاملات سکه طلا مرکز مبادله راه‌اندازی شد تا قیمت سکه در حراج‌ها به صورت شفاف و بر اساس عرضه و تقاضا تعیین شود که از قیمت سکه در بازار آزاد کمتر است و این روند به تثبیت قیمت‌ها در بازار کمک و از نوسانات شدید قیمتی جلوگیری می‌کند.
برگزاری حراج سکه از طریق سامانه معاملات سکه طلا مرکز مبادله بستری فراهم کرده که تمام متقاضیان قصد شرکت در حراج سکه و خرید سکه طلا، بتوانند در هر نقطه جغرافیایی کشور در حراج شرکت کنند و نزدیک به یک هزار شعبه بانک ملی در سراسر کشور نیز سکه‌های خریداری شده از طریق حراج سکه را به برندگان حراج تحویل می‌دهند.
بر این اساس از ۱۳ اسفند پارسال تا ۱۳ اسفند سال ۱۴۰۳ در مجموع ۸۰ جلسه حراج سکه طلا توسط مرکز مبادله ارز و طلای ایران برگزار شده و در یک سالگی حراج‌های سکه طلا در مرکز مبادله در مجموع ۹۲۱ هزار و ۱۷۰ قطعه انواع سکه طلا به متقاضیان فروخته شده که سهم ربع سکه از این حجم تخصیص ۴۴۸ هزار و ۱۹۵ قطعه، نیم سکه ۱۱۶ هزار و ۷۱۷ قطعه و تمام سکه ۳۵۶ هزار و ۲۵۸ قطعه بوده و قرار است از سال آینده نیز عرضه سکه طلا ضرب ۱۴۰۴ آغاز شود.
یک بام و دو هوای سیاست فروش سکه
فروش سکه برای تخلیه حباب سکه و جمع‌آوری نقدینگی از سطح جامعه سیاستی است که در سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۸ با حجم‌های بسیار بالا (بیش از ۱۵ میلیون قطعه سکه) انجام شد اما این سیاست بانک مرکزی با انتقادهای زیادی روبه‌رو بوده است زیرا مخالفان این اقدام را موجب هدررفتن ذخایر بانک مرکزی، بیشتر شدن تقاضای خرید سکه و نبود چشم‌انداز مثبت در بلندمدت می‌دانند و بر این باورند که این اقدام بانک مرکزی در کوتاه‌مدت می‌تواند حباب سکه را تخلیه کند، اما درباره اثرات بلندمدت آن، تردید جدی وجود دارد.
مجتبی یوسفی؛ عضو هیئت رئیسه مجلس حراج سکه از سوی بانک مرکزی را تدبیر مناسبی برای کنترل نوسانات قیمتی در بازار طلا و سکه می‌داند و اظهار می‌کند: بانک مرکزی هر هفته اقدام به حراج شمش طلا و سکه می‌کند و با همین اقدام از نوسان شدید قیمت جلوگیری کرده است.
وی با تاکید بر اینکه نوسانات و افزایش قیمت ایجاد شده در بازار طلا و سکه به علت افزایش تقاضا نیست، می‌افزاید: این یک تلاطمی مصنوعی است که با حراج سکه توسط بانک مرکزی از بین خواهد رفت و آرامش به خریداران سکه منتقل خواهد شد؛ زیرا در صورت نیاز، سکه در بازار وجود دارد.
محمدجانی، کارشناس بازار طلا و سرمایه نیز پیش‌فروش سکه و به‌دنبال آن انتشار گواهی سکه را ابزارهایی برای کنترل نوسانات قیمت و کاهش حباب سکه در بازار طلا می‌داند و می‌گوید: حراج سکه در مرکز مبادله می‌تواند به‌طور مؤثر، قیمت سکه را کنترل کند و نقدینگی را نیز از بازار جمع کند، ضرب سکه با شمش‌های طلای مورد معامله در مرکز مبادله هیچ ارتباطی به ذخایر طلای بانک مرکزی ندارد و قیمت سکه‌ها نیز در این حراج به‌روش هلندی و متناسب با تقاضا است.
وی می‌افزاید: انتشار گواهی سکه و همچنین حراج سکه متناسب با تقاضای بازار برای کنترل قیمت طلا و سکه در بازار نیاز است تا بتوان از این طریق برای این دوره به بهبود وضعیت اقتصادی کشور کمک کند.
آرام‌بخش مقطعی و کاهش ذخایر طلا
از سوی دیگر کامران ندری؛ کارشناس اقتصادی حراج سکه توسط بانک مرکزی را عاملی برای جلوگیری از رشد پایه پولی و تورم می‌داند و اظهار می‌کند: اثرات ضد تورمی این حراجی، نوعی مُسکن مقطعی است، ضرب این سکه‌ها روی ذخایر طلای بانک مرکزی اثر می‌گذارد زیرا برای ضرب و فروش این سکه‌ها از ذخایر بانک مرکزی استفاده می‌شود.
وی خاطرنشان می‌کند: بانک مرکزی اگر بخواهد سیاست انقباضی در پیش بگیرد و تصمیم داشته باشد پول حاکمیتی و پرقدرتی که کرده را کاهش دهد، باید بخشی ازدارایی‌های خود را بفروشد که این دارایی می‌تواند ارز یا طلا باشد.
این کارشناس اقتصادی منابع تزریق بانک مرکزی به بازار ارز را مانند فروش طلا بیان می‌کند و می‌گوید: هدف از این فروش، فراهم کردن زمینه کاهش رشد پول پرقدرت واردشده به چرخه اقتصاد است اما از آنجا که در عمل امکان کاهش رشد پول پرقدرت وجود ندارد، اقداماتی از این دست فقط نرخ رشد پایه پولی را کمتر می‌کند.
وی چنین سیاست‌هایی را در شرایط کنونی کشور گریزناپذیر می‌خواند و ادامه می‌دهد: بانک مرکزی برای کاهش پایه پول باید بخشی از دارایی‌های خود را حراج کند همانگونه که بانک‌های مرکزی در سراسر دنیا دارایی‌ها خود را می‌فروشند اما در این بانک‌ها از آنجا که خرید اوراق دولت انجام شده است، این اوراق جزو دارایی‌ها به شمار می‌آید و به فروش می‌رسد همچنین در کشور ما به دلیل اینکه بانک مرکزی اوراق مالی زیادی در ترازنامه خود ندارد، ناچار به فروش ارز یا طلا است.
ندری پایان سال را مناسب‌ترین زمان برای حراجی سکه معرفی می‌کند و می‌گوید: در ماه‌های پایانی سال به دلایل فراوان یکباره رشد پایه پولی افزایش می‌یابد. دولت هزینه‌هایی دارد که باید پرداخت کند بنابراین برداشت‌های مردم از بانک‌ها در ماه‌های پایانی سال افزایش پیدا می‌کند و بانک‌ها دچار کمبود ذخایر می‌شوند.
وی این شرایط را باعث افزایش نرخ رشد پایه پولی در ماه‌های آخر سال می‌داند و می‌افزاید: برای اینکه این رشد را بانک مرکزی کنترل کند، باید ارز و طلا بفروشد تا بتواند مقداری شرایط را مدیریت کند و رشد پایه پولی را در ماه‌های آخر سال کنترل کند.
حباب ۲۵ درصدی سکه
میثم رادپور؛ کارشناس بازارهای مالی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: قیمت ذاتی سکه از حاصل ضرب قیمت دلار در قیمت انس جهانی به دست می‌آید اما در بازار سکه ما حبابی با عدد بزرگ وجود دارد که به حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد نیز می‌رسد.
وی با اشاره به ایجاد حباب سکه از سال ۹۲ و تشدید آن تاکنون ادامه می‌دهد: در سال‌های پیش از ۹۲ نیز گاهی قیمت سکه با حباب همراه می‌شد و در برخی مواقع نیز سکه زیر قیمت به فروش می‌رسید اما از اوایل دهه ۹۰ این حباب ماندگار شد و عدد آن افزایش یافت تا جایی که اکنون بین ۱۵ تا ۲۵ درصد رسیده است.
کارشناس بازارهای مالی حراجی‌های بانک مرکزی را در کاهش حباب مؤثر عنوان می‌کند و می‌گوید: با عرضه سکه امکان کاهش حباب در بازار وجود دارد اما در صورتی که شمش عرضه شود، میزان فروش آنقدر نیست که عرضه جهانی را بی تأثیر کند در کنترل قیمت طلا مؤثر نخواهد بود زیرا در قیمت شمش حباب وجود ندارد و میزان عرضه نیز قابل توجه نیست.
سایه قیمت دلار و انس جهانی بر بازار
رادپور با اشاره به تأثیر نرخ ارز بر قیمت طلا خاطرنشان می‌کند: برای کنترل قیمت سکه و طلا لازم است که قیمت دلار یا انس جهانی تغییر کند بنابراین اقدام بانک مرکزی در حراج سکه برای کاهش حباب قابل قبول است زیرا حباب مازاد بر ارزش ذاتی طلای سکه ایجاد شده و قیمت واقعی سکه تمام در خارج از کشور نزدیک به ۲۵ درصد کمتر از بازار داخلی است.
وی درباره تأثیر سیاست حراج سکه بر کنترل قیمت‌ها در بازار طلا تصریح می‌کند: حراج سکه برای کنترل قیمت طلا معقولانه نیست اما در صورتی که هدف از اجرای این سیاست از سوی بانک‌مرکزی کنترل حباب سکه باشد، درست است زیرا انتظار می‌رود بانک‌های مرکزی اهداف خود را از انجام اقدامات اعلام کنند.
سیاست مکمل برنامه‌های ارزی
کارشناس بازارهای مالی با اشاره به هدف بانک مرکزی از خرید اوراق عرضه می‌گوید: هنگامی که بانک مرکزی شروع به خرید اوراق عرضه می‌کند و هدف خود را کاهش نرخ بهره تا مقدار مشخصی اعلام می‌کند در این زمینه انتظار می‌رود که بانک مرکزی باید قصد خود از فروش طلا را شفاف اعلام کند و در صورتی که مقام ناظر هدف خود را کنترل حباب قیمت اعلام کند صحبت معقولی است.
وی با اشاره به تأثیر حراج‌های سکه بر قیمت‌ها در بازار یادآور می‌شود: سیاست حراج سکه باید مکمل سیاست‌های ارز باشد اما بانک‌مرکزی امکان مداخله در بازار ارز را ندارد، تا پیش از سال ۹۲ که تحریم‌ها به شکل کنونی تشدید و سخت‌گیرانه نشده بود، بانک مرکزی حساب‌هایی در خارج از کشور و تحت کنترل خود داشت که از طریق آن می‌توانست حواله بفروشد و به این ترتیب بازار را کنترل کند.
رادپور ادامه می‌دهد: تا اوایل دهه ۹۰ بانک‌های عامل از جمله ملی شعبه دبی ذخایر درهم در اختیار داشتند و در زمان نیاز بازار آن را عرضه می‌کرد تا روی قیمت‌ها اثر می‌گذاشت.
وی قسمت عمده ارز عرضه شده در آن زمان را مربوط به حواله می‌داند و تاکید می‌کند: قیمت ارز از این طریق کاهش پیدا می‌کرد نه اینکه اسکناس دلار یا چیزی شبیه آن فروخته شود اما پس از تشدید تحریم‌ها این روند متوقف شد زیرا به طور کلی از نظام پولی بین‌المللی طرد شدیم.
این کارشناس بازارهای مالی کنار گذاشته شدن بانک‌های ایرانی از نظام پولی بین‌المللی را مانع اصلی برای جابه‌جایی پول معرفی می‌کند و می‌گوید: با توجه به اینکه بانک‌های داخلی نمی‌توانند با بانک‌های دیگر مراوده داشته باشند، جابه‌جایی پول از طریق صرافی‌ها انجام می‌دهند اما مسئله این است که صرافان با ترفندهایی تلاش می‌کنند تا نشان دهند این پول منشأ و ذی نفع ایرانی ندارد یا خریدار، فروشنده و مقصد ایرانی نیست.
وی این شرایط را مانع از حواله پول از طریق بانک مرکزی عنوان می‌کند و توضیح می‌دهد: در گذشته سابقه نداشت که بانک مرکزی دلار نقدی، اسکناس یا سکه بفروشد اما اکنون این اقدامات در غیاب ابزاری است که بانک مرکزی پیش از این داشته و از آن مسیرها می‌توانست روی بازار اثر بگذارد.
مسئله ثبات قیمت
رادپور با اشاره به کاهش ذخایر ارزی کشور تصریح می‌کند: حتی اگر تحریم‌ها تشدید نشده بود، حجم مداخلات بانک‌مرکزی در بازار ارز به شدت کمتر از گذشته بود زیرا نسبت به گذشته منابع ارزی کمتری در اختیار دارد.
وی درباره کاهش ذخایر استراتژیک کشور با حراج سکه می‌افزاید: مهم‌ترین اهدافی که بانک‌های مرکزی تعریف می‌کنند مسئله ثبات قیمت است زیرا برای ناشر پول و البته اقتصاد کشور مهم است که این پول کم و بیش ثبات قیمت داشته باشد بنابراین برای سنجش میزان اثرگذاری حراج سکه بر کاهش قیمت یا حباب سکه، باید تغییر در قیمت سکه را بررسی کرد.
این کارشناس بازارهای مالی خاطرنشان می‌کند: این نخستین بار نیست که بانک مرکزی این اقدام را انجام می‌دهد اما نکته اینجاست که این اقدامات بانک مرکزی با یک ناهار مجانی برای بازار همراه است.
وی این اقدام را در آستانه جهش‌های ارزی می‌داند و توضیح می‌دهد: هرگاه که بانک مرکزی اقدام به فروش گسترده سکه کرده در مدت نه چندان زیادی پس از آن شاهد جهش جدی قیمت ارز بودیم و به نظر می‌رسد بانک مرکزی با پیش‌بینی احتمال جابه‌جایی جدی قیمت در بازار ارز این اقدام را انجام می‌دهد.
تغییر در محتوای اطلاعاتی قیمت‌ها
رادپور درباره پیامدهای حراج سکه یادآور می‌شود: یکی از موضوعات مهم در اقتصاد این است که اگر به هر دلیل قیمت‌ها پایین‌تر از معاملات بازار عرضه شوند، به بخشی آسیب می‌رسد زیرا هر یک از قیمت‌ها محتوای اطلاعاتی دارند که به بهترین شکل ممکن فعالان اقتصادی را برای انجام فعالیت‌های خود راهنمایی می‌کند.
وی می‌گوید: این محتوای اطلاعاتی باعث می‌شود که تولیدکننده مواد اولیه گران را با کالای ارزان‌تر و دارای کیفیت پایین‌تر جایگزین کند در نتیجه محصول ارزان‌تری تولید می‌شود و علم اقتصاد بر این موضوع بنا شده که بازار باید رقابتی باشد و کسی در آن دخالت نکند که این شرایط در سطح خرد و کلان بهترین کمک را به اقتصاد خواهد کرد.
کارشناس بازارهای مالی با انتقاد از واگذاری سکه با نرخ ۱۵ درصد پایین‌تر از قیمت بازار خاطرنشان می‌کند: با توجه به اینکه دولت‌ها بانک‌های مرکزی هدف مهمی به نام کاهش اختلاف طبقاتی را دنبال می‌کنند، حراج سکه مانند یک ناهار مجانی برای اقشاری است که امکان سرمایه‌گذاری پول خود را در این بخش دارند و با این اقدام می‌توان گفت که ضریب جینی یا اختلاف طبقاتی نیز افزایش پیدا می‌کند.
رادپوربه هم خوردن نظام واقعی قیمت‌ها تنها برای هدف کاهش حباب سکه را نامعقول توصیف می‌کند و می‌گوید: سکه و طلا جزو کالاهای اساسی و پرمصرف کشور به شمار نمی‌آیند که برای تنظیم بازار آنها نیاز به مداخله در قیمت‌ها و ایجاد فرصت بهره‌مندی گروه‌هایی از ناهار مجانی دولت فراهم شود و پیش از جهش‌های ارزی یک قشر از جامعه از اختلاف قیمت‌ها بهره‌برداری کنند.
محدودیت‌های کنترل بازار ارز
وی با اشاره به انتظارات از بانک مرکزی به عنوان مقام ناشر برای جلوگیری از افزایش قیمت ارز و سکه تصریح می‌کند: بانک مرکزی با محدودیت‌های زیادی برای کنترل بازار ارز روبه‌رو است با وجود برای مداخله در بازار تحت فشار قرار می‌گیرد به همین دلیل رویه نادرستی مانند حراج سکه که در گذشته نیز انجام شده ادامه پیدا می‌کند زیرا این تصمیم بیش از یک اقدام اقتصادی برای جلوگیری از افزایش و ایجاد ثبات قیمت، خمیرمایه اقتصاد سیاسی دارد.
کارشناس بازارهای مالی طلا را جزو منابع ارزی با ارزش کشور دسته‌بندی می‌کند و ادامه می‌دهد: سیاست‌های بانک مرکزی در حراج سکه و ارز نشان‌دهنده مشکلات ارزی است زیرا این اقدام در مواقع بحرانی و با هدف کنترل نقدینگی و تثبیت نرخ ارز انجام می‌شود.
پاسخ به تقاضای آخر سال
محمد کشتی آرای، عضو هیئت رئیسه کمیسیون تخصصی طلا و جواهر اتاق اصناف نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: دلیل کاهش قیمت طلا و سکه در روزهای اخیر، افت نرخ ارز است البته حراج سکه با هدف کنترل حباب ادامه دارد که این سکه‌ها به قیمت روز و واقعی فروخته می‌شوند با این هدف که قسمتی از تقاضا برای خرید سکه در بازار را پاسخ دهند.
وی تأمین بخشی از تقاضای سکه را یکی از راهکارهای کنترل بازار طلا ارزیابی می‌کند و یادآور می‌شود: سال‌ها است که این سیاست در دستور کار بوده و از افزایش حباب جلوگیری کرده است زیرا در مقطعی حباب سکه تا ۱۵ میلیون تومان نیز افزایش پیدا کرد اما حراج‌ها باعث شده است که حباب در یک محدوده باقی بماند.
عضو هیئت رئیسه کمیسیون تخصصی طلا و جواهر اتاق اصناف با اشاره به لزوم ادامه حراج سکه برای پاسخگویی به تقاضای موجود در بازار به خاطر شب عید می‌گوید: جهش قیمت سکه وابسته به قیمت انس جهانی و ارز است اما اگر همین روند ادامه داشته باشد حباب سکه تغییر نمی‌کند و تا اندازه زیادی مهار خواهد شد.
وی درباره کاهش ذخایر استراتژیک طلای کشور با ادامه حراج سکه تصریح می‌کند: چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد زیرا چند سالی است که واردات شمش طلا آزاد شده و صادرکنندگان مجاز هستند که در ازای ارزی خارج شده از کشور، طلا وارد کنند بنابراین بسیاری از این طلاها جزو ذخایر کشور می‌رود و سکه‌ها ذخایر طلای کشور را کاهش نمی‌دهد.
کشتی‌آرای درباره چشم‌انداز قیمت طلا در روزهای پایانی سال اظهار می‌کند: در شرایطی که بازار از ثبات برخوردار می‌شود متقاضیان می‌توانند خرید و فروش انجام دهند که زمان و مکان مشخصی نمی‌توان برای آن در نظر گرفت اما هنگامی که قیمت‌ها به صورت هیجانی و کاذب و در نوسان است، هر مبادله ممکن است دچار اشکال باشد بنابراین بارها توصیه کردیم به مردم داد و ستد سکه و طلا را در زمان ثبات انجام دهند و مواقعی که قیمت‌ها به صورت التهابی و هیجانی است به بازار ورود نکند.
وی با اشاره به ثبات بازار در روزهای اخیر می‌گوید: بهترین فرصت برای سرمایه‌گذاری در بازار طلا فراهم است و امیدواریم با ادامه روند حراج‌های سکه این ثبات تا پایان سال حفظ شود.
این در حالی است که ابراهیم محمدولی، رئیس سابق اتحادیه طلا و جواهر درباره حراج سکه توسط مرکز مبادله ایران اظهار می‌کند: حراج سکه از سوی مرکز مبادله ایران به دلیل آنکه قیمت آن تفاوتی با قیمت بازار ندارد و اختلاف چندانی احساس نمی‌شود، نمی‌تواند بر کاهش قیمت سکه در بازار اثرگذار باشد. بانک مرکزی نیز در ظاهر قصد شکستن نرخ‌ها را و عرضه به قیمت کمتر از بازار را ندارد زیرا برای دولت به صرفه نیست.
به گزارش ایمنا، کارشناسان معتقدند سیاست‌هایی همچون برگزاری حراج سکه یا پیش‌فروش سکه بانک مرکزی، اگرچه به صورت محدود می‌تواند نوعی سیاست انقباضی در نظر گرفته شود، بااین‌حال این سیاست‌ها هرگز جایگزین سیاست‌های پولی همچون استفاده از نرخ بهره نخواهد بود.
در بانک‌های مرکزی جهان نیز اجرای سیاست پولی مانند تغییر دادن نرخ بهره و تزریق اوراق به بازار بین‌بانکی، ابزاری اصلی برای کنترل بازارها به سمت‌وسوی دلخواه خود استفاده می‌شود اما حراج سکه از سوی بانک مرکزی در حالی جایگزین استفاده از اوراق شده است که با پیامدهایی همچون تبدیل منابع پولی به دارایی‌های فیزیکی و حبس این منابع در خانه‌ها را به دنبال دارد که با سیاست کنترل نقدینگی در تضاد است.
نظر شما