به گزارش خبرنگار ایمنا، چهارم مارس مصادف با سیزدهم اسفندماه سال جاری، به‌عنوان «روز جهانی چاقی» شناخته می‌شود. این روز به منظور یادآوری این مشکل، ارائه راه‌حل‌های عملی برای کمک به افراد در دستیابی به وزن مناسب، انجام اقدامات درمانی مناسب و برطرف کردن بحران چاقی نام‌گذاری شده است. امروزه در سراسر جهان بحران چاقی وجود دارد. میزان چاقی در افراد از سال ۱۹۷۵ در میان کودکان و نوجوانان حدوداً پنج برابر شده است؛ البته کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه در این آمار پیشتاز هستند.
طبق آخرین آمار تا خردادماه سال جاری، ۴۷ درصد ایرانیان به اضافه وزن و ۲۳ درصد به چاقی مبتلا هستند و ۴.۵ درصد جمعیت کشور چاقی مفرط دارند. چاقی به عنوان بیماری پایه‌گذار یا تشدیدکننده بسیاری از بیماری‌های مزمن غیرواگیر و عامل مرگ‌های زودرس، با وجود زنگ هشدار سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۹۰، نه تنها هیچ توقف یا کاهشی نداشته است بلکه موقعیت خود را به شکل نگران‌کننده‌ای، تثبیت و عمده مناطق جهان را تسخیر کرده است.
مواردی نظیر عوامل ژنتیکی، رژیم‌های غذایی، عوامل روانشناسی، عوامل اقتصادی و فرهنگی و روش زندگی کم‌تحرک در بروز چاقی بسیار مؤثر است. افراد درگیر با اضافه وزن و چاقی علاوه بر مشکلات جسمی، دچار مشکلات روان‌شناختی و احساسات منفی نیز می‌شوند.
رستوران‌ها و فست‌فودها و عادت‌های غذایی نادرست
یک شهروند ۲۵ ساله اصفهانی به ایمنا می‌گوید: انباشته شدن چربی‌های اضافه در قسمت‌های مختلف بدن از جمله شکم، پهلوها و ران‌ها به دلایل مختلف، منجربه چاقی می‌شود. عادت‌های نامناسب غذایی مانند ریزه‌خواری یا خوردن غذاهای چرب و فست‌فودها به صورت مداوم و نداشتن تحرک کافی از دلایل ابتلاء به چاقی است.
وی با بیان اینکه فست‌فودها و رستوران‌های متنوع سراسر شهر همواره مردم جامعه به خوردن غذاهای نامناسب ترغیب می‌کند، می‌افزاید: به علت شیوع بیماری کرونا اکثر مردم جامعه به خصوص کودکان و نوجوانان علاوه بر اینکه تحرک کافی ندارند، علاقه زیادی به خوردن غذاهای چرب و فست‌فودها دارند و به همین علت اضافه وزن یا چاقی گریبان‌گیر افراد بیشتری شده است.
این جوان با بیان اینکه چاقی می‌تواند اعتمادبه‌نفس را به خصوص در خانم‌ها کاهش دهد، ادامه می‌دهد: مسلماً داشتن اضافه وزن و چربی‌های موضعی در همه افراد خوشایند نیست و بر طول عمر، باروری و سلامت آنها نیز تأثیرگذار است.
وی خاطرنشان می‌کند: چاقی در آقایان بیشتر از نوع شکمی بوده و در نتیجه رعایت نکردن عادات غذایی صحیح است. از علل اصلی چاقی می‌توان به نداشتن تحرک و رعایت نکردن اصول غذایی اشاره کرد.
تأثیر سبک زندگی مدرن بر بروز چاقی
یک شهروند ۲۱ ساله با بیان اینکه فرد ممکن است بر اثر استرس به پرخوری روی آورد، اظهار می‌کند: اضافه وزن شدید چاقی نام دارد که بیماری نسبتاً خطرناکی است و بر اثر تجمع بیش از حد چربی در بدن به وجود می‌آید. چاقی بیشتر در قسمت‌های شکم و پهلو خود را نشان می‌دهد. از علل چاقی می‌توان به آب‌وهوا، محیط زندگی، استرس و نداشتن اراده برای کنترل میزان غذای مصرفی اشاره کرد.
وی می‌افزاید: سبک زندگی تأثیر بسزایی بر بیماری چاقی دارد. سبک زندگی مدرن منجر به کم‌تحرکی و پرخوری افراد و در نتیجه بروز اضافه وزن و چاقی شده است. امروزه چاقی بیشتر در کودکان و نوجوانان و رده سنی هفت تا ۱۲ سال دیده می‌شود و خانم‌ها به علت کمتر بودن فعالیت بدنی بیشتر با این بیماری درگیر هستند.
این جوان ادامه می‌دهد: چاقی بیماری‌های بسیاری از جمله کبد چرب و بیماری‌های قلبی عروقی را به همراه دارد. همچنین این بیماری می‌تواند بر روحیه و احساسات خود فرد تأثیر منفی داشته باشد. فرد هر لحظه با خود می‌اندیشد در نظر سایر افراد جامعه جذابیتی ندارد، خود را با سایرین مقایسه می‌کند و در نتیجه افسردگی گریبان وی را می‌گیرد. تصحیح عادات غذایی و افزایش فعالیت بدنی دو راهکار اصلی برای کنترل چاقی و اضافه وزن است.
فراگیرتر شدن چاقی با زندگی ماشینی
رضوانی یک شهروند ۲۷ ساله در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، می‌گوید: چاقی یکی از بیماری‌های خطرناک و فراگیر است که با ورود ماشین‌ها به عرصه زندگی فراگیرتر نیز شده است. چاقی بسته به عوامل متفاوتی نظیر ژنتیک، سن، جنسیت و اسکلت‌بندی دلایل متفاوتی دارد اما اصلی‌ترین علل آن خوردن بیش از حد غذا، نبود کنترل در عادات غذایی و پرخوری عصبی است. عادت‌های اشتباه و سبک زندگی غلط شامل دیر خوابیدن، دیر غذا خوردن، تغذیه فست‌فودی، نداشتن تحرک و سپردن کارها به ماشین آلات از علت‌های چاقی است.
وی می‌افزاید: چاقی بیشترین تأثیر را بر روان و روحیه فرد دارد و منجر به کاهش اعتمادبه‌نفس فرد می‌شود، در نتیجه زندگی روزمره فرد تحت تأثیر قرار می‌گیرد. همچنین چاقی منجر به کاهش خودبه‌خودی سرعت انجام فعالیت‌ها می‌شود و تنبلی فرد را به همراه دارد.
این جوان با بیان اینکه فرد باید برای بدن و سلامتی خود ارزش قائل باشد، خاطرنشان می‌کند: فرد درگیر با بیماری چاقی یا اضافه وزن باید با حفظ روحیه و اراده خود تحت درمان دکتر تغذیه با رژیم غذایی مناسب و سالم قرار گیرد و در کنار آن با پیاده‌روی و انجام فعالیت‌های روزانه وزن خود را کنترل کند.
مازاد چربی اصل چاقی است
محمدمحسن انتظاری مدیرگروه تغذیه بالینی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: اصل پدیده چاقی مازاد چربی است و از جایی که مازاد چربی به راحتی قابل اندازه‌گیری نیست و دستگاه‌ها و سیستم‌های گران قیمت و پیچیده‌ای نیاز دارد از فرمول‌های ساده‌تر مانند bmi استفاده می‌شود. اگر وزن فرد را براساس کیلوگرم در صورت کسر و قد فرد را به صورت متر به توان دو در مخرج کسر بنویسیم در صورتی که عدد حاصله بیشتر از ۳۰ باشد فرد چاق و اگر ۲۵ به بالا باشد فرد دارای اضافه وزن است. البته این اعداد با توجه به جنسیت، اسکلت‌بندی و نژاد فرد متفاوت است اما علمای علم تغذیه تقریباً درخصوص این دو عدد به توافق رسیده‌اند.
وی با اشاره به انواع چاقی می‌افزاید: چاقی به دو نوع سیبی شکل و گلابی شکل تقسیم‌بندی می‌شود و چاقی در بالا تنه که همان تجمع چربی سیبی شکل است، خطرناک‌تر بوده و هرچه درصد چربی در بالا تنه بیشتر باشد، چربی‌ها راحت‌تر وارد خون می‌شوند. مازاد چربی می‌تواند مشکل آفرین باشد، بار اضافه‌ای را روی قلب، ریه‌ها، مفاصل و حتی غدد درون‌ریز متحمل کند و در باروری و ناباروری نیز مؤثر باشد.
ورود چاقی به زندگی تمام سنین
مدیرگروه تغذیه بالینی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با بیان اینکه زمانی چاقی در افراد بالغ و سالمند بیشتر دیده می‌شد، ادامه می‌دهد: درحال‌حاضر این موضوع به گروه‌های سنی پایین‌تر مانند دبستانی‌ها کشیده شده است اما باز هم معمولاً چاقی در میانسالی و سالمندی بیشتر و در کودکان کمتر است. کودکان بیشتر با اضافه وزن درگیر هستند اما چاقی نیز به شدت درحال افزایش است و تقریباً می‌توان گفت چاقی بیماری تمام سنین شده است.
وی با بیان اینکه چاقی به طور غیرمستقیم روی تمام اندام‌ها از جمله قلب، عروق، کبد چرب، غدد درون‌ریز، مفاصل و خون هورمونی تأثیر می‌گذارد و حتی چاقی شدید باعث عقیمی می‌شود، تصریح می‌کند: بیش از نصف مردم بالغ کشور یعنی حدود ۶۰ درصد درگیر اضافه وزن یا چاقی هستند و به قدری بر چاقی و اضافه وزن افراد افزوده شده که افراد دارای وزن طبیعی خود را غیرطبیعی می‌دانند و احساس لاغری می‌کنند. افراد چاق سه برابر افراد عادی مبتلا به فشار خون می‌شوند. فردی که چاق باشد در مقابل سرطان‌ها و بیماری‌های عفونی مانند کرونا ضعیف‌تر است.
انتظاری چاقی در خانم‌ها را شایع‌تر و طبیعی‌تر دانسته و می‌گوید: از بدو آفرینش مقداری از چاقی در خانم‌ها طبیعی بوده است تا خانم‌ها که نمی‌توانستند به دنبال غذا بروند، در دوران بارداری ذخیره‌ای از چربی داشته باشند و از خود و فرزند خود حمایت کنند. به علت اینکه چاقی پایین تنه و کم ضررتر بیشتر در خانم‌ها شایع است، مرگ‌و میر آنها کمتر از مرگ‌ومیر آقایان در اثر چاقی است.
تأثیر بی‌انکار محیط بر چاقی
وی با اشاره به تأثیر ژنتیک بر چاقی، تصریح می‌کند: ارث و ژنتیک بر چاقی تأثیر دارد اما ابتدا باید زمینه آن فراهم شود و در واقع محیط تأثیر بیشتری بر چاقی دارد. محیط زندگی انسان‌ها تغییر کرده و درصد چاقی پنج تا شش برابر و حتی در برخی کشورها ۱۰ برابر افزایش یافته است.
مدیرگروه تغذیه بالینی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان ادامه می‌دهد: بیدار ماندن در شب‌ها تا دیر وقت زمینه‌ساز چاقی است؛ وقتی بدن ساعت‌هایی را زیر نور به سر می‌برد همانند سایر موجودات زنده که درطول روز به دنبال غذا می‌گردند، غذا طلب می‌کند. همچنین بسیاری از کارهایی که باید ماهیچه‌ها آنها را انجام دهند، را به ماشین‌ها سپرده‌ایم و همه این موارد منجر به تخلیه نشدن انرژی بدن می‌شود در صورتی که نباید اجازه دهیم ذخایر قندی در بدن انباشته شوند.
ریزه‌خواری در محیط‌های پراسترس
وی با اشاره به تغییر غذاها، اظهار می‌کند: غذاها تغییر یافته و زودهضم شده‌اند و هنگامی که غذاها زودهضم شوند، قند آنها سریع جذب می‌شود و خون برای جلوگیری از دیابت، مازاد قند وارد شده را به چربی تبدیل و ذخیره می‌کند. با خوردن غذاهای غیرطبیعی شرایط بدن را از کنترل خارج کرده‌ایم درحالی که غذاها باید طبیعی مصرف شوند.
انتظاری با بیان اینکه مواردی نظیر استرس از کنترل انسان خارج است، خاطرنشان کرد: استرس‌های خفیف مانند آلودگی‌های صوتی، افراد به‌خصوص خانم‌ها که دسترسی بیشتری به غذا دارند را به ریزه‌خواری وادار می‌کند. غذا خوردن آرام‌بخش است و به همین خاطر قرار گرفتن در محیط‌های پر استرس می‌تواند از علل چاقی باشند. البته استرس‌های خیلی قوی می‌تواند منجر به بی‌اشتهایی شود.
چاقی درپی نبود تعادل دریافت و مصرف انرژی
الهام عشوریون کارشناس ارشد تغذیه و رژیم درمانی گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اظهار می‌کند: چاقی وضعیتی است که درپی نبود تعادل میان دریافت و مصرف انرژی در فرد ایجاد می‌شود و به صورت جدی می‌تواند سلامتی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. مجموعه عوامل خطری که منجر به چاقی می‌شود شامل ژنتیک، متابولیسم، سبک زندگی، فاکتورهای اقتصادی اجتماعی، علل روانشناسی، بیماری‌های غدد درون‌ریز و برخی داروها است.
وی با اشاره به شاخص‌های تشخیص اضافه وزن و چاقی، می‌افزاید: تشخیص اضافه وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان براساس منحنی‌های رشد و در افراد بزرگسال براساس تعیین BMI صورت می‌گیرد. BMI از نسبت وزن به کیلوگرم به مجذور قد به متر حاصل می‌شود و در صورتی که عدد حاصله میان ۲۵ تا ۲۹.۹ باشد، نشان‌دهنده اضافه وزن و در صورتی که مقدار آن ۳۰ و بالاتر باشد نشان‌دهنده چاقی فرد است.
کارشناس ارشد تغذیه و رژیم درمانی گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، ادامه می‌دهد: یکی از روش‌های تشخیص چاقی براساس توزیع چربی در بدن است که معمولاً توزیع بیشتر چربی در کدام ناحیه بدن را ژنتیک مشخص می‌کند اما به طور کلی تقسیم‌بندی براساس تجمع چربی در بدن به دو شکل سیب یا گلابی است. در چاقی سیبی شکل بیشتر تجمع چربی‌ها در ناحیه شکمی و در چاقی گلابی شکل بیشتر تجمع چربی در ران و باسن است.
ارتباط چاقی با بیماری‌های مزمن
وی با بیان اینکه کنترل نشدن اضافه وزن و چاقی می‌تواند منجر به بیماری‌های مزمن نظیر دیابت، بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان، پرفشاری خون شود، تصریح می‌کند: تجمع چربی گلابی شکل بیشتر در خانم‌ها دیده شده و به عنوان حمایتی از نیازهای آنها در دوران بارداری و شیردهی است. چاقی سیبی شکل که بیشتر در مردان دیده می‌شود، به علت مقاومت به انسولین و خطر بیماری‌های غیرواگیر، خطرناک‌تر است و معمولاً زنان در زمان یائسگی الگوی تجمع چربی سیبی شکل را تجربه می‌کنند.
عشوریون اضافه می‌کند: یکی از شاخص‌هایی که علاوه بر شاخص توده بدنی برآوردکننده بیماری‌های غیرواگیر در اثر چاقی است، اندازه‌گیری دور کمر و نسبت دور کمر به دور باسن است. درصورتی که در آقایان دور کمر بیشتر از ۱۰۲ و نسبت دور کمر به دور باسن آنها بیشتر از یک باشد و در خانم‌ها دور کمر بیشتر از ۸۸ و نسبت دور کمر به دور باسن بیشتر از ۸. باشد، نشان دهنده چاقی شکمی و خطر بالای ابتلاء به بیماری‌های قلبی عروقی است.
چاقی و اضافه وزن در بارداری
وی درخصوص چاقی دوران بارداری، اظهار می‌کند: چاقی در دوران بارداری منجر به اختلالات مادرزادی، تولد نوزاد نارس، دیابت و فشار خون بالا در بارداری می‌شود و به همین علت توصیه می‌شود اضافه وزن و چاقی مادر قبل از بارداری کنترل شود و در صورتی که خانم هنگام بارداری درگیر اضافه وزن و چاقی است، حتماً باید زیرنظر کارشناسان و متخصصان تغذیه باشد تا براساس BMI پیش از بارداری، میزان اضافه وزن وی در دوران بارداری کنترل شود تا منجر به افزایش خطرات حاصل از چاقی و اضافه وزن در دوران بارداری نشود و بارداری با سلامت کامل داشته باشد.
تأثیرگذاری وزن افراد در ابتلاء به بیماری‌های عفونی
کارشناس ارشد تغذیه و رژیم درمانی گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، با بیان اینکه وضعیت وزنی فرد در ریسک ابتلاء به بیماری‌های عفونی دخالت دارد، می‌گوید: چاقی با تضعیف عملکرد سیستم ایمنی بدن، خطر ابتلاء به بیماری‌های عفونی را افزایش می‌دهد و افراد درگیر چاقی بیشتر مستعد ابتلاء به بیماری‌های عفونی از جمله کرونا و عوارض آن هستند.
وی با بیان اینکه مصرف بی‌رویه فست‌فودها، غذاهای چرب و سرخ شده، افراط در مصرف نوشابه‌های شیرین، گازدار و مصرف زیاد مواد قندی و شیرین از الگوهای غلط غذایی است که در اضافه وزن و چاقی مؤثر است، می‌افزاید: تغذیه یکی از عوامل بسیار مهمی است که سطح پاسخ ایمنی را تعیین می‌کند و در صورتی که فرد تغذیه خوبی نداشته باشد، پاسخ ایمنی خوبی هم در بدن وی وجود ندارد و در مقابل تغذیه خوب می‌تواند در ترویج باکتری‌های مفید و متنوع روده نقش مهمی داشته باشد که به نحوه خود می‌تواند از سیستم ایمنی بدن حمایت کند.
روند روبه رشد چاقی در کودکان و نوجوان
عشوریون خاطرنشان می‌کند: اضافه وزن و چاقی صرفاً در افراد بزرگسال نیست و روندی روبه رشد و هشدار دهنده‌ای از چاقی را در کودکان و نوجوان شاهد هستیم. اضافه وزن و چاقی در این گروه سنی منجر به تجربه پیامدهای نامطلوبی در بزرگسالی و درگیری با انواع بیماری‌های غیرواگیر نظیر کبد چرب، پرفشاری خون، اختلال در لیپیدهای خون می‌شود و به همین علت پیشگیری و کنترل اضافه وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان از اولویت‌های بهداشتی مهم در کشور است.
وی با بیان اینکه الگوی صحیح غذایی و فعالیت فیزیکی نقش مهمی در پیشگیری و کنترل اضافه وزن و چاقی دارد، تصریح می‌کند: در واقع اصلاح الگوی غذایی خانواده و توصیه به تحرک و فعالیت بدنی باعث کنترل اضافه وزن و چاقی در این گروه سنی می‌شود. توصیه می‌شود کودکان زیر پنج سال حداقل سه ساعت و کودکان پنج تا ۱۸ سال حداقل ۶۰ دقیقه در روز فعالیت‌های فیزیکی داشته باشند.
کنترل و پیشگیری از چاقی و اضافه وزن
کارشناس ارشد تغذیه و رژیم درمانی گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، می‌گوید: در اصلاح سبک زندگی افراد حتماً باید توجهی ویژه به تحرک و فعالیت بدنی روزانه خود داشته باشند و برای ایجاد سلامت عمومی، ۱۵۰ دقیقه فعالیت بدنی هوازی به صورت هفتگی به افراد توصیه می‌شود. داشتن الگوی غلط غذایی و بی‌تحرکی نقش به‌سزایی در اضافه وزن و چاقی دارد. در این راستا توصیه می‌شود مصرف چربی‌های اشباع محدود شود، از روغن‌های سالم مانند روغن زیتون و کانولا به میزان توصیه شده براساس کالری فرد مصرف شود.
وی ادامه‌می‌دهد: همچنین باید میوه، سبزیجات، لبنیات کم‌چرب، غلات سبوس‌دار و حبوبات نیز در برنامه غذایی گنجانده و از گوشت‌های کم‌چرب و بدون چربی استفاده شود. همچنین به جای استفاده از سس مایونز و سس‌های چرب از چاشنی‌های گیاهی و ادویه‌جات نظیر آبلیمو، نارنج و لیموترش برای طعم و مزه بهره گرفت.
هیچ‌یک از وعده‌های غذایی نباید حذف شود
عشوریون می‌افزاید: توصیه می‌شود هیچ‌یک از وعده‌های غذایی حذف نشود، حتماً وعده صبحانه میل شود و در طول روز از میوه‌ها و سبزیجات به عنوان میان وعده، استفاده شود. همچنین غذا باید آهسته خورده و خوب جویده شود و از نوشیدن آب در حین خوردن غذا اجتناب شود، از روش‌های صحیح طبخ غذایی نظیر آب‌پز و بخارپز کردن استفاده شود و هنگام غذا خوردن فرد به هیچ کار دیگری مانند تماشای تلویزیون مشغول نشود.
وی خاطرنشان می‌کند: غذاهای حاوی فیبر بالا که در سلامت دستگاه گوارش نیز نقش مؤثری دارد باید در برنامه غذایی گنجانده شود و افراد به صورت روزانه حداقل ۳۰ دقیقه پیاده‌روی، ورزش و تحرک داشته باشند. همچنین توصیه می‌شود فرد بیشتر از دو ساعت در روز به تماشای تلویزیون، کار با کامپیوتر و انجام فعالیت‌های نشسته مشغول نشود.
نظر شما