به گزارش خبرنگار ایمنا، با توصیف سازمان بهداشت جهانی، سالمند به کسی گفته می‌شود که سن ۶۰ سالگی را پشت سر گذاشته باشد. سالمندان از نظر سنی به سه گروه، سالمند جوان (۷۰-۶۰ سال)، سالمند میانسال (۸۰-۷۱) و سالمند پیر (۸۱ به بالاتر) تقسیم می‌شوند. سالمندی معمولاً همراه با مشکلات مختلفی است که جنبه‌های اجتماعی، روانی و فیزیولوژیک را می‌تواند دربرگیرد و این موارد همراه با تحمیل هزینه قابل توجهی است. در واقع با افزایش سن، طیف وسیعی از تغییرات با درجات مختلفی در بدن اتفاق می‌افتد و این تغییرات نشانگر بیماری زمینه‌ای نیست اما می‌تواند باعث نگرانی افراد شود، اگرچه روند پیری متوقف نمی‌شود اما با آگاهی از تغییرات دوران سالمندی و رعایت یک سبک زندگی مناسب می‌توان تا حدود زیادی تأثیر این تغییرات را کاهش داد.
پیشرفت جامعه بشری، بهبود وضعیت بهداشتی درمانی و افزایش امید زندگی در نهایت موجب افزایش درصد جمعیت سالمند شده است. سالخوردگی جمعیت پدیده جهانی و رو به افزایش است، جهان هر سال با درصد جمعیت سالمند بیشتر و سالمندان پیرتر روبه‌رو می‌شود. تأمین سلامت سالمندان یکی از مهمترین چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی درمانی در قرن بیست و یکم به شمار می‌رود. رشد جهانی جمعیت سالمندان هم برای ارائه کنندگان خدمات بهداشتی، درمانی و هم برای اعضای خانواده و جامعه‌ای که سالمندان در آن زندگی می‌کنند یک چالش مهم است.
جمعیت سالمند کشور به سرعت در حال افزایش است
سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در این باره می‌گوید: مطابق با گزارش سند ملی سالمندان، آخرین پیش‌بینی‌های جمعیتی، نشان می‌دهد امید به زندگی در بدو تولد در جهان از ۶۴.۲ در سال ۱۹۹۰ به ۷۲.۶ در سال ۲۰۱۹ رسیده است و انتظار می‌رود که این رقم در سال ۲۰۵۰ از مرز ۷۷.۱ سال بگذرد. در سال ۲۰۱۹ از هر ۱۱ نفر در جهان یک نفر ۶۵ سال و بالاتر است (۹ درصد)، در حالی که پیش‌بینی می‌شود این رقم در سال ۲۰۵۰ به یک نفر از هر شش نفر (۱۶ درصد) برسد. در سال ۲۰۱۸ برای اولین بار در تاریخ، تعداد افراد ۶۵ سال و بالاتر در جهان از تعداد افراد زیر پنج سال بیشتر شد. نکته حائز اهمیت این است که، در این سال‌ها سرعت رشد افراد ۸۰ سال و بالاتر به نسبت سایر سنین بیشتر است و تعداد این افراد از ۱۴۳ میلیون نفر در سال ۲۰۱۹ به ۴۲۶ میلیون نفر در سال ۲۰۵۰ (سه برابر) خواهد رسید.
وی تاکید می‌کند: موضوع سالمندی از چالش‌های پیش روی کشور در سال‌های آینده خواهد بود. اینکه چگونه جمعیت سالمند را سالم نگه داریم، سوالی است که پاسخ آن برای سالمندان و دوره سالمندی، حیاتی است. صرفاً پیر شدن و عنوان «سالمند» را یدک کشیدن، نمی‌تواند پاسخگوی دغدغه‌های دوران سالمندی باشد. سالمندان کشور هر روز با انواع و اقسام مشکلات مختلف مواجه هستند که اگر نخواهیم چاره‌ای برای حل این مشکلات بیندیشیم، قطعاً در آینده‌ای نه چندان دور، با بحران «زندگی سالمندی» مواجه خواهیم شد.
دغدغه‌های بازنشستگان
محمود اکبری با ۶۸ سال سن و از بازنشستگان شرکت نفت به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: در این اپیدمی کمتر بیرون از خانه می‌آیم، بیشتر وقت‌ها در خانه می‌مانم، بعضی اوقات اخبار رادیو و تلویزیون را دنبال می‌کنم، فرزندانم هر زمان فرصت کنند به ما سر می‌زنند. خدا را شکر درآمد مالی خوبی دارم و نیاز به کار دوباره در دوران بازنشستگی نداشته‌ام.
وی تصریح می‌کند: با شرایط زندگی فعلی و تورم، بسیاری از بازنشسته‌ها را می‌بینم دوباره سر کار می‌روند. این دست‌ها در ایام جوانی توانایی زیادی داشته‌اند و حالا این طور مچاله شده‌اند. امیدوارم هر چه زودتر این روزهای سخت تمام شود و همه مردم به آرامش برسند.
ناصر قربانی با ۶۵ سال سن از بازنشستگان شرکت ذوب آهن است و در ایام بازنشستگی بنگاه معاملاتی املاک و رهن و اجاره مسکن دارد. او به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: از ایام جوانی همیشه صبح زود، بدون اینکه طلوع خورشید را ببینم از خانه به محل کار رفته‌ام و بعد از ۳۰ سال بازنشسته شدم، اوایل بازنشستگی زیاد عادت به نشستن در خانه نداشتم و روزها برای من به سختی می‌گذشت. با مشارکت یکی از اقوام که تجربه این کار را دارد یک بنگاه معاملاتی باز کردیم.
وی تاکید می‌کند: علاوه بر مشغول شدن به کار، رهایی از بیکاری و در خانه ماندن، هرماه با گرفتن حقوق بازنشستگی درآمد مازادی هم از این بنگاه معاملاتی، در این شرایط نامناسب اقتصادی برای گذراندن زندگی خانواده دارم. به نظرم بیکار بودن در دوران بازنشستگی از هر مسئله‌ای سخت‌تر است. برای من و امثال من که همیشه به کار و فعالیت مشغول بوده‌ایم، بیکاری بازنشستگی بسیار زجرآور است.
محمد افشاری یکی دیگر بازنشستگانی است که در این ایام به عنوان راننده تاکسی سرویس کار می‌کند. او از تجربه‌ها و توانایی خود و اینکه به دلیل نبودن مکان مناسب برای جذب و کار کردن در حرفه‌ای که موهای روزگار جوانی خود را در آن سپید کرده است و به ناچار به سراغ این کار رفته است، می‌گوید: کانون‌ها و مکان‌های فعال برای گرد هم آمدن بازنشسته‌ها خیلی‌کم است، بسیاری از سالمندان بازنشسته از بیکاری و وقت زیادی که دارند و در تنهایی می‌گذرد رنج می‌برند. اگر کانون‌های بازنشسته‌ها در هر محله‌ای برای گردهمایی افراد مسن و گفت‌وگوی آنها با هم و استفاده از تجربه‌های یکدیگر فعال باشند، برای حل مشکلات جوانان امروزی بسیار مفید است.
تأثیر دوران بازنشستگی در فرایند سالمندی
مرتضی پدریان جامعه‌شناس در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در خصوص تأثیر دوران گذار بازنشستگی در فرایند سالمندی، اظهار می‌کند: انسان در پروسه و چرخه فرایند زندگی نقطه‌های عطف و دوره‌های گذاری را طی می‌کند، دوره‌های گذار به شکل‌های مختلف است یکی از این دوران گذار رفتن به مدرسه، یک مرحله دوره ازدواج و یکی دیگر از مراحل گذار نیز دوران بازنشستگی افراد است.
وی اضافه می‌کند: در دوران بازنشستگی اتفاقی که می‌افتد اینکه فرد از یک پروسه‌ای که احساس مفید بودن و تأثیر مثبت، نقش فعال و زیست اجتماعی در جامعه دارد با پا گذاشتن به این مرحله این احساس کاهش پیدا می‌کند و فرد بازنشسته دیگر احساس مفید بودن برای خانواده و اجتماع را ندارد اگر چنین تفکری در ذهن فرد سالمند غالب شود در دوران سالمندی و بازنشسته شدن دچار بیماری‌های روحی روانی و مشکلات جسمی می‌شود.
این جامعه‌شناس، تصریح می‌کند: اما اگر فرد سالمند بتواند مرحله بازنشستگی را به عنوان یک مرحله گذار تلقی کند و مفید بودن و نقش فعال خود را بتواند در بخش‌های دیگری نشان دهد کمتر دچار مشکلات روحی و روانی می‌شود. از سوی دیگر نوع نگاه جامعه به این فرد به عنوان یک سربار و یا مخزنی از تجربه حائز اهمیت است.
نگاه اجتماع به بازنشسته‌ها سربار گونه نباشد
پدریان، تاکید می‌کند: نگاه اجتماع به افراد بازنشسته اگر یک نگاه سربار گونه باشد باعث می‌شود تصویری که فرد از خودش به دست می‌آورد تصویر مناسبی نباشد، اما اگر نگاه جامعه به بازنشسته‌ها به عنوان یک گنجینه تجربه و آزمون‌هایی باشد که از آن سربلند بیرون آمده‌اند و اجتماع بتواند از این تجربه‌ها نتیجه مثبت بگیرد، باعث می‌شود که افراد بازنشسته سالمند احساس مفید بودن بالاتری در جامعه داشته باشند. در واقع این دو نگاه متفاوت باعث تغییرات رفتاری در بین بازنشسته‌ها می‌شود.
وی اظهار می‌کند: اگر انجمن‌های بازنشستگان در جامعه برای بهینه‌سازی اوقات فراغت سالمندان پویاتر و فعال‌تر شوند، می‌توانند نوع نگاه مفید بودن را به افراد بازنشسته در جامعه ارائه دهند و شرایط بهتر برای داشتن نقش فعال و مثبت آنها را در اجتماع ایجاد کنند تا بازنشسته‌ها احساس بیهودگی و سربار بودن در جامعه نداشته باشند.
بازنشستگی مصادف با تمام شدن همه کارها نیست
حمید نصیری روانشناس بالینی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در خصوص لزوم توجه به سپری شدن اوقات فراغت افراد سالمند در دوران بازنشستگی، اظهار می‌کند: از سن ۶۰ سال به بالا از نظر شغلی افراد وارد دوره بازنشستگی می‌شوند. با توجه به اینکه فرد از چه سنی شغل خود را شروع کرده و در کدام محیط و با چه میزان حجم کار فعالیت داشته است، ممکن است بازنشستگی او در اواسط میانسالی هم اتفاق بیفتد. با توجه به افزایش طول عمر بشر به خصوص در قرن اخیر، نکته بسیار مهم توجه به فرایند بازنشستگی افراد سالمند است، مطالعات نشان داده افراد تقریباً یک چهارم (۲۵ درصد) عمر خود را بعد از بازنشستگی سپری می‌کنند.
وی اضافه می‌کند: بازنشستگی مصادف با انتهای زندگی و تعطیل شدن بسیاری از کارها نیست. نوع برخورد افراد با این پدیده در دوران سالمندی مهم است. بازنشستگی یک فرایند طولانی است و تقریباً نیمی از افراد میانسال که در دوره بازنشستگی قرار می‌گیرند برای فراغت بازنشستگی برنامه‌ریزی ندارند.
این روانشناس بالینی، تاکید می‌کند: تحقیقات نشان داده است افرادی که برای دوران بازنشستگی برنامه‌ریزی می‌کنند رضایتمندی بالاتری دارند. در دوره بازنشستگی معمولاً درآمد مالی افراد ۵۰ درصد کاهش پیدا می‌کند. افراد باید بدانند باید سالمندان برنامه‌ریزی لازم را داشته باشند تا دوران بازنشستگی به طور خوشایندتری برای آنها طی شود.
دوران بازنشستگی و افت وضعیت مالی سالمندان
نصیری ادامه می‌دهد: در دوران بازنشستگی به طور طبیعی افراد دچار افت وضعیت مالی می‌شوند، تقریباً ۵۰ درصد وضعیت مالی افراد بازنشسته در این فرایند کاهش پیدا می‌کند، وضعیت ایده‌آل این است که وقتی یک فرد بازنشسته می‌شود از اولین روزی که حقوق بازنشستگی خود را می‌گیرد برنامه‌ریزی کند و حتی از روز اول بتواند این نوع نگاه برای زندگی را داشته باشد.
وی تصریح می‌کند: حتی ۱۰ تا ۱۵ سال قبل از بازنشستگی یعنی وقتی افراد از نیمه دوران فعالیت کاری آنها می‌گذرد و وارد نیمه دوم می‌شوند، باید به فکر برنامه‌ریزی برای دوران بازنشستگی خود باشند، بدانند در دوران بازنشستگی امکانات آنها کاهش پیدا می‌کند. اگر قرار است شغل دومی در این دوره داشته باشند باید خیلی زودتر از زمان بازنشسته شدن برای آن برنامه‌ریزی کنند تا بتوانند شغل دوم مناسبی در فراغت بازنشستگی فراهم کنند.
این مشاور خانواده، تاکید می‌کند: مشکلی که در جامعه می‌بینیم این است که بسیاری از افراد بعد از اینکه بازنشسته می‌شوند به فکر می‌افتند در این دوران مشغول به چه فعالیتی شوند. بیکاری و داشتن وقت زیاد بدون مشغله کاری آنها را دچار پوچی، عدم مفید بودن و بیهودگی می‌کند.
برای وضعیت تندرستی و داشتن پیری سالم تدبیر کنیم
نصیری، اظهار می‌کند: تندرستی دومین مسئله مهم، در دوران بازنشستگی است و افراد باید قبل از رسیدن به این مرحله به آن توجه کنند. وقتی سن افراد بالاتر می‌رود، به آرامی از نظر بدنی و ذهنی شروع به تحلیل رفته و توانمندی‌های جوانی آنها شروع به افول می‌کند. در دنیای امروز که با پدیده افزایش وزن، تغذیه نامناسب و بیماری‌های متفاوت مواجه هستیم، توجه زیاد برای وضعیت تندرستی و داشتن پیری سالم حائز اهمیت است. نباید بعد از بازنشستگی افراد به فکر این مسئله باشند. لازم است حداقل ۱۰ سال قبل از بازنشستگی برای سلامت و تندرستی دوران بازنشستگی برنامه‌ریزی کنند.
این روانشناس بالینی، می‌افزاید: در دوران بازنشستگی نقش افراد تغییر پیدا می‌کند. برای مثال فردی که در بانک و یا اداره‌ای مدیرکل بوده است، و اکنون در دوران بازنشستگی بسیاری از قدرت‌ها و حرف شنوی‌هایی که قبلاً افراد از او داشته‌اند، توانمندی‌ها و کنترل‌ها از بین می‌رود، باید بتواند خود را به عنوان یک فرد بازنشسته با نقش جدید سازگار کرده و با استرس‌های جدید پیش آمده در این دوره از زندگی مقابله کند.
وی تاکید می‌کند: سالمندان باید در این مرحله از زندگی با دوستان و خانواده ارتباط داشته باشند و تنهایی و انزوا را انتخاب نکنند و بدانند بخشی از حمایت‌های اجتماعی و روانی آنها از جانب فرزندان و انسان‌های محیط اطراف آنها تأمین می‌شود. داشتن تفریح و سرگرمی‌های سالمندان، ورزش روزانه در دروان بازنشستگی و گذراندن اوقات با خانواده بسیار مهم است.
نصیری، تصریح می‌کند: مسئله دیگر در دوران بازنشستگی و سالمندی داشتن اوقات فراغت است. در بازنشستگی افراد وقت زیادی دارند. تحقیقات نشان داده است هر فرد بازنشسته ۵۰ ساعت وقت اضافی در هفته دارد. هیچ چیزی برای انسان‌ها آزار دهنده‌تر از زمان‌های بدون فعالیت و کار نیست. به همین دلیل است که می‌گویند زندان‌های انفرادی بسیار وحشتناک است چرا که فرد با شرایطی مواجه می‌شود که زمان‌های بدون فعالیت دارد. محرومیت از اشتغال به کار یا روابط اجتماعی بسیار آزاردهنده است و قوانین خاصی برای آن حاکم است به همین دلیل است که افراد باید قبل از رسیدن به سن بازنشستگی، برای سپری کردن اوقات فراغت برنامه‌ریزی کنند.
گزارش از اکرم کیانی خبرنگار سرویس جامعه ایمنا
نظر شما