به گزارش خبرنگار ایمنا، پوکی استخوان یا استئوپروز (Osteoporosis) بیماری شایعی است که باعث ضعیف شدن استخوانها شده و خطر شکستگی آنها را افزایش میدهد. زمانی که فرد دچار پوکی استخوان میشود با ضربه های معمولی و یا در مراحل شدید حتی با یک سرفه ممکن است دچار شکستگی استخوان شود.
سهم زنان و مردان در ابتلا به پوکی استخوان یکسان نیست در این بین افراد سفید پوست و زنان آسیایی (به خصوص زنان بعد از سن یائسگی) در خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری قرار دارند. بسیاری از دانشمندان بر این باورند که عواملی مانند سن، جنس، سابقه خانوادگی، نژاد و قومیت، بیماریها و اختلالات، داروها، مواد دخانی، وزن و نوع تغذیه در ابتلا به پوکی استخوان مؤثر است.
بر این اساس در خصوص شیوع این بیماری، روند تشخیص و بهترین زمان برای درمان آن گفتوگویی با مجتبی بنی اسدی، متخصص ارتوپدی و استادیار دانشگاه علوم پزشکی اصفهان داشتیم که در ادامه می خوانید.
بیماری پوکی استخوان چیست؟
استخوان بافتی زنده و درحال تولید، جذب و تغییر است. هر زمانی که تعادل بین جذب و ساخت استخوان بهم بخورد و به سمت جذب استخوان پیش رود بیمار به سمت پوکی استخوان سوق پیدا می کند و با افزایش سن بیمار میزان جذب استخوان بیشتر شده و خطر پوکی استخوان افزایش مییابد. شیوع پوکی استخوان زیاد بوده و متاسفانه به دلیل اینکه بیماری خاموش است در ابتدای ابتلا جدی گرفته نمی شود، اغلب افراد مبتلا با علامتدار شد بیماری به پزشک مراجعه میکنند.
در ایران از هر سه زن یک نفر به بیماری پوکی استخوان مبتلا است و در دنیا هم اینطور برآورد شده که در افراد بالای ۵۰ سال حدود ۷۰ درصد زنان و ۴۵ درصد مردان به این بیماری مبتلا هستند که این شیوع بسیار بالایی است و شایع ترین بیماری استخوانی نیز هست.
علل پوکی استخوان چه مواردی است و آیا وراثت هم در بروز این بیماری تاثیری دارد؟
پوکی استخوان کاهش تراکم استخوان است و وابسته به ژنتیک است. کسانی که زمینه ارثی این بیماری را دارند شیوع این بیماری در بین آنها افزایش می یابد، در واقع ۷۰ درصد زمینه ارثی بروز این بیماری وجود دارد. عامل دیگر سن بیمار است و با افزایش سن، پوکی استخوان به صورت اولیه بیشتر می شود. عوامل دیگری مانند مصرف سیگار و دخانیات، استفاده از الکل، بیماریهای التهابی، پرکاری تیروئید، بیماریهای روده ای، یائسگی زنان، مصرف برخی از داروها و عوارض دارویی بیماران را دچار پوکی استخوان می کند. عوامل دیگر نقش تغذیه و ورزش است و در دوران نوجوانی و جوانی توجه به این موارد حایز اهمیت بالایی بوده و استحکام استخوان در این دوران شکل می گیرد.
راه تشخیص پوکی استخوان چیست؟
پوکی استخوان بیماری خاموش است، راه تشخیص این بیماری از طریق سیستم غربالگری و انجام آزمایش برای اندازه گیری تراکم استخوان است. همه خانم ها و آقایان بالای ۵۰ سال که قبلا دچار شکستگی در اندام ها و لگن و یا ستون فقرات شدند، باید آزمایش تراکم استخوان انجام دهند. زنان بالای ۶۵ سال و مردان بالای ۷۰ سال نیز باید این تست را انجام دهند.
چه افرادی بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند؟
پوکی استخوان در یک سری از افراد بدون هیچ علتی و با افزایش سن اتفاق می افتد. اما فقر حرکتی و یک سری از بیماریهای زمینهای مانند بیماریهای پرکاری تیروئید، بیماریهای گوارش، ریوی، کبدی، سرطانها و مصرف داروها و به خصوص مصرف کورتن و داروهای ضد تشنج و ضد افسردگی باعث پوکی استخوان میشود. در بین افراد سنین پایینتر از روشهای غربالگری استفاده کرده و تست تراکم استخوان برای آنها درخواست میکنیم.
دریافت کلسیم و تجویز دارو و مکملهای کلسیم برای این گروه از افراد چگونه است؟
افرادی که درگیر بیماریهای التهابی روده هستند با مصرف لبنیات دچار مشکل میشوند. این اشخاص برای دریافت کلسیم باید آنزیم هایی را همراه با لبنیات استفاده کنند و بسیاری از این آنزیم در محصولات لبنی به صورت پروبیوتیک وجود دارد، تجویز داروها و قرصهایی به عنوان مکملهای کلسیم به این افراد مستعد پوکی استخوان به وسیله پزشک ارتوپد و تحت نظر او تجویز میشود.
شیوع پوکی استخوان در بین کدام افراد کمتر است؟
در واقع تراکم استخوان تا سن ۲۰ سالگی در حال افزایش است. از سن ۲۰ تا ۴۵ یا ۵۰ سالگی تراکم استخوانها ثابت است و بعد از ۵۰ سالگی سیر نزولی در همه افراد دارد و دچار پوکی استخوان میشوند. بنابراین هر چه قدر افراد در دوران نوجوانی و جوانی ورزش و تغذیه خوبی داشته باشند احتمال پوکی استخوان در سنین بالاتر برای آنها کمتر است، ورزش کردن باید از دوران جوانی انجام و ادامه دار باشد. در این صورت از افتادن بیمار و شکستگی استخوان ها جلوگیری کرده و عضلات قوی را به دنبال دارد.
شکستگی های پوکی استخوان بیشتر در کدام قسمت های بدن است؟
پوکی استخوان معمولا بدون علامت است و زمانی که علامت دار شود در مراحل انتهایی بوده و معمولا بیمار دچار شکستگی می شود. شکستگی ها بیشتر در مهره های کمر، لگن و گاهی در مچ دست بیمار اتفاق می افتد. شکستگی مهره های بدن در اثر انجام کار خاصی اتفاق می افتد که حتی بیمار متوجه نمیشود.
مصرف دارو برای این بیماران با چه فاکتورهایی انجام می شود؟
برخی از داروها به صورت هفتگی به بیماران داده می شود و مصرف آن باید با میزان آب زیادی باشد و بیماران تا یک ساعت بعد از خوردن دارو از خوابیدن پرهیز کنند تا از بروز زخم معده جلوگیری شود. بایستی مصرف دارو با تجویز پزشک صورت گیرد و میزان کلسیم و ویتامین دی بیمار هم اصلاح شده باشد.
برای پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان چه توصیهای دارید؟
مصرف کلسیم و رژیم غذایی متعادل در هر سنی متفاوت است و هر چه قدر که سن افراد افزایش یابد میزان نیاز آنها به کلسیم بیشتر می شود. باید افراد در رژیم غذایی روزانه حداقل هزار میلی گرم کلسیم را دریافت کنند که معمولا این میزان در سنین بالاتر دریافت نمی شود.
برای بیمارانی که مستعد پوکی استخوان هستند دارو تجویز می شود. اما افراد عادی که رژیم غذایی حاوی کلسیم را مصرف می کنند باید لبنیات، شیر، ماست، پنیر حاوی کلسیم و سبزیجات مانند برگ کلم بروکلی، سوپ کلم و انواع آجیل ها، انجیر و زردآلو منبع کلسیم، انواع ماهی ها، زرده تخم مرغ و حبوبات استفاده کنند.
زنان بعد از یائسگی در طول روز به میزان ۱۵۰۰ میلی گرم کلسیم در روز نیاز دارند و اگر بیمار دچار پوکی استخوان است از طریق قرص رژیم غذاییاش تکمیل می شود. نکته حایز اهمیت دیگر توجه به میزان ویتامین دی بدن است. اگر کسی دچار کمبود ویتامین دی باشد اختلال کلسیم پیدا می کند و دچار پوکی استخوان می شود. ویتامین دی برای جذب نیازمند نور آفتاب است و علاوه بر ویتامین دی باید بدن افراد به اندازه کافی در معرض نور آفتاب قرار گیرد..
بهترین زمان برای درمان پوکی استخوان چه زمانی است؟
هیچ وقت برای درمان پوکی استخوان دیر نیست و ضروری است که بیماران برای درمان مراجعه کنند. شکستهایی که در زمینه پوکی استخوان ایجاد می شود بیشتر در قسمت لگن بدن است و متاسفانه مرگ و میر بالایی دارد.
لازم است که درمان قبل از شکستگی صورت گیرد و حتی بیمارانی که دچار شکستگی می شوند برای درمان شکستی باید درمان پوکی استخوان نیز برای آنها نجام شود تا از بروز شکستگیهای بعدی اندام های بدن جلوگیری شود. تغییر سبک زندگی، ورزش، داشتن تغذیه مناسب، خواب کافی از راهای پیشگیری از ابتلا و تسریع روند درمان این بیماری است.
نظر شما