به گزارش خبرگزاری ایمنا، کودکان به دلیل حساسیت بیشتر دستگاه تنفسی و ایمنی، در برابر آلودگی هوا آسیبپذیرترین گروه هستند و اثرات آلودگی هوا برای کودکان میتواند کوتاهمدت مانند سرفه، تنگی نفس و خشکی پوست یا بلندمدت مانند آسم، کاهش رشد ریه و مشکلات شناختی باشد و با این حال، مجموعهای از اقدامات مراقبتی میتواند شدت این آسیبها را کاهش دهد.
آلودگی هوا در کودکان اغلب به شکل تحریکات تنفسی ظاهر میشود که سرفههای خشک، خسخس سینه، تنگی نفس و گلودرد از شایعترین علائم هستند. ذرات معلق و گازهای آلاینده به راحتی وارد ریههای کودکان میشوند و به دلیل رشد ناقص سیستم دفاعی، بدن آنها نمیتواند به خوبی با این عوامل مقابله کند و حتی تماس کوتاهمدت با هوای آلوده میتواند باعث افزایش مراجعات پزشکی و مصرف داروهای تنفسی شود.
قرار گرفتن مداوم در معرض هوای آلوده میتواند رشد طبیعی ریهها را مختل کند و پژوهشها نشان داده است که کودکان در شهرهای آلوده بیشتر در معرض ابتلاء به آسم، آلرژیهای مزمن و کاهش ظرفیت تنفسی قرار دارند و علاوه بر این، آلودگی هوا میتواند بر رشد شناختی و عملکرد تحصیلی اثر منفی بگذارد و کاهش تمرکز، خستگی ذهنی و حتی مشکلات رفتاری از پیامدهای گزارش شده هستند.
والدین باید تلاش کنند کیفیت هوای داخل خانه را بهبود دهند و استفاده از دستگاههای تصفیه هوا، تهویه مناسب و پرهیز از دود سیگار یا بخورهای آلاینده اهمیت دارد، همچنین توصیه میشود در روزهای آلوده پنجرهها بسته بمانند و فعالیتهای شدید بدنی در فضای بسته انجام نشود و گیاهان خانگی نیز میتوانند تا حدی به بهبود کیفیت هوا کمک کنند.
در روزهایی که شاخص کیفیت هوا ناسالم اعلام میشود، بهتر است کودکان تا حد امکان در خانه بمانند و اگر خروج ضروری است، استفاده از ماسکهای مناسب برای کودکان میتواند تا حدودی از ورود ذرات آلاینده جلوگیری کند، همچنین باید زمان بازی یا ورزش در فضای باز به ساعات کمآلودگی محدود شود و پرهیز از حضور در نزدیکی خیابانهای پرترافیک نیز توصیه میشود.
تغذیه سالم و سرشار از آنتیاکسیدانها مانند میوهها و سبزیجات تازه، مصرف آب کافی، خواب منظم و آرامش روانی از مهمترین اقدامات حمایتی هستند که این عوامل به بدن کمک میکنند تا با اثرات مخرب آلودگی مقابله کند. فعالیتهای سبک در محیطهای پاکیزه مانند ورزش در فضای بسته یا بازیهای خانگی، نیز میتواند به تقویت سیستم تنفسی و ایمنی کودکان کمک کند؛ آلودگی هوا تهدیدی جدی برای سلامت جسمی و روانی کودکان است، اما با ترکیب اقدامات پیشگیرانه از جمله کاهش تماس با هوای آلوده، بهبود کیفیت هوای خانه و استفاده از ماسک و سبک زندگی سالم، میتوان اثرات آن را تا حد زیادی کاهش داد.
پیرامون نگاه طب سنتی به نقش هوای پاک در سلامت کودکان، خوراکیها و نوشیدنیهای سنتی برای کاهش تحریکات تنفسی کودکان در هوای آلوده، کارکرد گیاهان لعابدار در محافظت از دستگاه تنفسی کودکان، تدابیر طب سنتی برای تقویت ایمنی کودکان، روغنها و مرهمهای گیاهی برای کاهش خشکی پوست و چشم کودکان، آئینهای سنتی مانند بخور و دود گیاهان در کاهش اثرات آلودگی بر کودکان، تفاوت مراقبت از کودکان با مزاجهای مختلف در شرایط آلودگی هوا و توصیههای سبک زندگی برای محافظت کودکان در برابر آلودگی هوا، با بهنام یوسفیان، پزشک و متخصص طب سنتی گفتوگویی داشتیم که شرح آن را در ادامه میخوانید.
ایمنا: طب سنتی چه نگاهی به نقش هوای پاک در سلامت عمومی و به ویژه سلامت کودکان دارد؟
یوسفیان: طب سنتی، هوای پاک را یکی از ارکان اصلی حفظالصحه میداند و در متون کهن، هوا به عنوان یکی از عوامل طبیعی مؤثر بر تعادل مزاج معرفی شده است. هوای سالم، معتدل و عاری از آلودگی، به ویژه برای کودکان که بدن و دستگاه تنفسی آنها هنوز در حال رشد است، اهمیت حیاتی دارد و حکماً باور داشتند که هوای ناسالم میتواند بهسرعت بر کیفیت خون، خلقوخو و توان جسمی اثر بگذارد.
کودکان به دلیل لطافت مزاج و ضعف نسبی در برابر عوامل بیرونی، بیشتر از بزرگسالان تحت تأثیر آلودگی قرار میگیرند و هوای آلوده میتواند موجب خشکی ریه، تحریک سرفه و حتی تغییرات خلقی در آنان شود که به همین دلیل، توصیههای ویژهای برای مراقبت از کودکان در شرایط ناسالم هوا مطرح شده است.
حکمای قدیم همچنین بر ارتباط مستقیم بین کیفیت هوا و سلامت روان تأکید داشتند، هوای پاک، آرامش و نشاط میآورد، در حالی که هوای آلوده، موجب بیقراری و کاهش تمرکز میشود و این نکته در تربیت و رشد کودکان اهمیت دوچندان دارد و هوای پاک نه تنها یک عامل محیطی ساده، بلکه یک رکن بنیادین برای رشد سالم جسم و روان کودک محسوب میشود.
ایمنا: در منابع طب سنتی، کدام خوراکی یا نوشیدنیها برای کاهش تحریکات تنفسی کودکان در هوای آلوده توصیه شده است؟
یوسفیان: یکی از توصیههای رایج، استفاده از دمنوشها و شربتهای ساده و لعابدار است و بهدانه، عناب، و گل ختمی از جمله گیاهانی هستند که لعاب آنها میتواند مجاری تنفسی را نرم کند و تحریک ناشی از ذرات معلق را کاهش دهد. این مواد به ویژه برای کودکان مناسب است، زیرا طعم ملایم دارند و به راحتی مصرف میشوند.
شربتهای سنتی مانند شربت عناب یا شربت سیب با عسل نیز در متون طب سنتی ذکر شده است که این نوشیدنیها علاوه بر خاصیت ضدالتهابی، به تقویت عمومی بدن کمک میکنند. عسل به عنوان یک ماده ضدباکتری و ضدالتهاب طبیعی، در ترکیب با میوهها، اثر محافظتی بیشتری دارد.
مصرف سوپهای سبک گیاهی با سبزیجاتی مانند اسفناج و گشنیز توصیه شده است که این غذاها علاوه بر تأمین رطوبت بدن، سرشار از آنتیاکسیدان هستند که میتوانند اثرات مضر آلودگی را کاهش دهند.
در مجموع، خوراکیهای لعابدار و نوشیدنیهای ساده و شیرین طبیعی، بهترین گزینههای طب سنتی برای کاهش تحریکات تنفسی کودکان در روزهای آلوده به شمار میروند.
ایمنا: نقش گیاهان لعابدار مانند بهدانه یا کتیرا در محافظت از دستگاه تنفسی کودکان چگونه توضیح داده میشود؟
یوسفیان: گیاهان لعابدار در طب سنتی جایگاه ویژهای دارند و لعاب این گیاهان مانند یک لایه محافظ عمل میکند که سطح مخاط دستگاه تنفسی را میپوشاند و مانع از تحریک مستقیم ذرات آلاینده میشود و بهدانه، کتیرا و تخم شنبلیله از مهمترین نمونهها هستند.
برای کودکان، این گیاهان مفید است، زیرا سیستم تنفسی آنها حساستر است و لعاب بهدانه، وقتی در آب خیسانده شود، یک ژل نرم ایجاد میکند که میتواند سرفههای خشک و التهاب گلو را کاهش دهد. کتیرا نیز خاصیت مشابهی دارد و در گذشته به عنوان داروی سنتی برای نرم کردن سینه کودکان استفاده میشده است.
از منظر علمی، این لعابها حاوی پلیساکاریدهایی هستند که خاصیت ضدالتهابی و مرطوبکننده دارند و این ویژگیها باعث میشود که مصرف آنها در روزهای آلوده، به کاهش خشکی و التهاب مجاری تنفسی کمک کند.
گیاهان لعابدار در طب سنتی نه تنها یک درمان ساده، بلکه یک سپر طبیعی برای محافظت از ریههای کودکان در برابر آلودگی هوا محسوب میشوند.
ایمنا: طب سنتی چه تدابیری برای تقویت ایمنی کودکان در روزهای با آلودگی هوا پیشنهاد میکند؟
یوسفیان: یکی از اصول طب سنتی، تقویت قوای طبیعی بدن پیش از مواجهه با عوامل آسیبرسان است و برای کودکان، این موضوع به معنای تغذیه مناسب، خواب کافی و استفاده از مواد غذایی تقویتکننده ایمنی است.
مصرف خوراکیهای گرم و معتدل مانند خرما، سنجد و عسل در کنار میوههای تازه توصیه شده است که این مواد علاوه بر انرژیبخشی، به تقویت سیستم ایمنی کمک میکنند، همچنین مصرف سوپهای گیاهی سبک با ادویههای ملایم مانند زردچوبه و دارچین میتواند اثر محافظتی داشته باشد.
در طب سنتی، پرهیز نیز به اندازه مصرف اهمیت دارد. کودکان در روزهای آلوده باید از خوردن غذاهای سنگین، سرخکردنیها و خوراکیهای بسیار سرد پرهیز کنند، زیرا این مواد بدن را ضعیف میکند و مقاومت در برابر آلودگی را کاهش میدهد.
تدابیر طب سنتی برای تقویت ایمنی کودکان ترکیبی از تغذیه مناسب، پرهیز از خوراکیهای مضر و ایجاد آرامش روحی از طریق خواب و بازیهای سبک در فضای پاکیزه است.
ایمنا: کدام روغنها یا مرهمهای گیاهی برای کاهش خشکی پوست و چشم کودکان در شرایط آلودگی هوا توصیه شده است؟
یوسفیان: هوای آلوده به طور معمول با خشکی پوست و تحریک چشم همراه است. طب سنتی برای این مشکل، استفاده از روغنهای گیاهی نرمکننده را توصیه میکند و روغن بادام شیرین، روغن کنجد و روغن بنفشه از جمله گزینههای رایج هستند.
روغن بادام شیرین به ویژه برای پوست کودکان مناسب است. این روغن سبک، به راحتی جذب میشود و میتواند خشکی و التهاب ناشی از آلودگی را کاهش دهد. روغن کنجد نیز خاصیت ضدالتهابی دارد و در گذشته برای ماساژ بدن کودکان استفاده میشده است.
برای چشمها، استفاده از قطرههای سنتی مانند آب گلگاوزبان یا دمکرده بابونه توصیه شده است که این مواد میتوانند قرمزی و خشکی چشم را کاهش دهند، البته مصرف آنها باید با احتیاط و تحت نظر متخصص انجام شود.
به طور کلی، روغنها و مرهمهای گیاهی در طب سنتی نقش مهمی در محافظت از پوست و چشم کودکان در برابر اثرات آلودگی هوا دارند.
ایمنا: آئینهای سنتی مانند بخور یا دود کردن گیاهانی از جمله اسپند و کندر میتوانند در کاهش اثرات آلودگی بر کودکان مؤثر باشند؟
یوسفیان: در فرهنگ ایرانی، دود کردن گیاهان خوشبو مانند اسپند و کندر نه تنها جنبه آئینی، بلکه جنبه درمانی نیز داشته است و این دودها به عنوان ضدعفونیکننده طبیعی شناخته و برای پاکسازی هوای خانه استفاده میشدند.
کندر به ویژه خاصیت ضدالتهابی دارد و دود آن میتواند به کاهش تحریکات تنفسی کمک کند و اسپند نیز به عنوان گیاه ضدعفونیکننده شناخته میشود و دود آن برای دفع میکروبها و تعدیل هوای خانه توصیه شده است.
برای کودکان، این آئینها باید با احتیاط انجام شوند، چراکه دود زیاد میتواند خود موجب تحریک شود، بنابراین استفاده ملایم و در فضای تهویهشده توصیه میشود.
در مجموع، بخور و دود گیاهان سنتی میتوانند به عنوان مکملی برای کاهش اثرات آلودگی بر کودکان مطرح شوند، اما جایگزین تهویه مناسب و پرهیز از هوای آلوده نیستند.
ایمنا: طب سنتی چه تفاوتهایی میان مراقبت از کودکان با مزاجهای مختلف در روزهای آلوده قائل است؟
یوسفیان: مزاج افراد تعیینکننده واکنش بدن آنها به عوامل محیطی است و کودکان با مزاج گرم به طور معمول در هوای آلوده بیشتر دچار التهاب، بیقراری و تشنگی میشوند که برای این گروه، توصیه میشود از خوراکیهای خنک و مرطوب مانند شربتهای سادهی میوهای سیب، به یا عناب استفاده کنند تا حرارت بدن تعدیل شود، همچنین پرهیز از غذاهای بسیار گرم و ادویهدار اهمیت دارد.
کودکان با مزاج سرد، در هوای آلوده بیشتر دچار ضعف، بیحالی و افزایش رطوبت بدن میشوند. برای آنها خوراکیهای گرم و انرژیبخش مانند خرما، عسل و سوپهای سبک با ادویههای ملایم توصیه شده است و این مواد میتوانند قوای طبیعی بدن را تقویت کنند و مقاومت در برابر آلودگی را افزایش دهند.
کودکان با مزاج خشک، به ویژه در روزهای آلوده، بیشتر دچار خشکی پوست، خشکی چشم و تحریکات تنفسی میشوند. برای این گروه، استفاده از روغنهای گیاهی مانند روغن بادام یا بنفشه برای پوست و مصرف گیاهان لعابدار مانند بهدانه و کتیرا برای دستگاه تنفسی توصیه شده است، همچنین نوشیدنیهای مرطوبکننده مانند شربت عسل و آبلیمو میتوانند مفید باشند.
کودکان با مزاج تر، به طور معمول در هوای آلوده دچار سنگینی، خوابآلودگی و گاهی افزایش ترشحات میشوند. برای آنها خوراکیهای سبک و معتدل مانند سوپ سبزیجات، همراه با پرهیز از غذاهای بسیار سرد و سنگین توصیه شده است، همچنین فعالیت بدنی ملایم در فضای پاکیزه میتواند به دفع رطوبت اضافی کمک کند.
ایمنا: کدام توصیههای سبک زندگی مانند نوع تغذیه، خواب یا فعالیت بدنی در طب سنتی برای محافظت کودکان در برابر آلودگی هوا مطرح شده است؟
یوسفیان: طب سنتی بر این باور است که سبک زندگی سالم، پایه اصلی مقاومت بدن در برابر عوامل آسیبرسان محیطی است. برای کودکان در روزهای آلوده، نخستین توصیه، تغذیه سبک و متعادل است و غذاهای ساده، تازه و سرشار از رطوبت طبیعی مانند سوپهای گیاهی، میوههای تازه و شربتهای سنتی میتوانند بدن را تقویت کنند و اثرات آلودگی را کاهش دهند.
خواب کافی و آرام نیز اهمیت زیادی دارد. کودکان باید در محیطی پاکیزه و آرام بخوابند تا بدن فرصت بازسازی داشته باشد و در طب سنتی، خواب شبانه به عنوان یکی از ارکان حفظالصحه معرفی میشود و کمخوابی میتواند اثرات آلودگی را تشدید کند.
فعالیت بدنی ملایم، مانند بازیهای سبک در فضای بسته پاکیزه یا در ساعات کمآلودگی روز، توصیه شده است که این فعالیتها به گردش خون و دفع مواد زائد کمک میکنند، البته باید از فعالیت شدید در فضای آلوده پرهیز شود، زیرا میتواند ورود ذرات آلاینده به ریهها را افزایش دهد.
آرامش روحی و نشاط کودک نیز اهمیت دارد و بازیهای خلاقانه، موسیقی ملایم یا قصهگویی میتوانند به کاهش اضطراب ناشی از شرایط محیطی کمک کنند و طب سنتی همواره بر ارتباط میان جسم و روان تأکید داشته و معتقد است که سلامت روانی، مقاومت جسمی را افزایش میدهد.
نظر شما