به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، در دهههای اخیر، سلامت روان به یکی از دغدغههای اصلی زندگی شهری تبدیل شده است. افزایش تراکم جمعیت، شتابزدگی روزمره، آلودگی صوتی و بصری و کاهش تعاملات اجتماعی ناشی از شهرنشینیهای بیش از حد میتوانند به اضطراب، افسردگی و انزوای اجتماعی در شهروندان منجر شوند. در این میان، طراحی شهری میتواند بهعنوان ابزاری پیشگیرانه در ارتقای سلامت روانی جامعه عمل کند.
شهرهای آسیایی همچون سئول، سنگاپور، تایپه، دبی، ابوظبی، بانکوک و توکیو، در بهرهگیری از اصول طراحی انسانمحور پیشرو هستند و فضاهایی خلق کردهاند که آرامش، تعامل و احساس تعلق را در زندگی شهری تقویت میکنند. راهبردهای طراحی همچون نورپردازی ملایم و یکنواخت در فضاهای عمومی، استفاده از رنگهای آرامشبخش در مبلمان شهری و نمای ساختمانها، جانمایی هوشمندانه فضاهای مکث و تعامل و تلفیق عناصر طبیعی با معماری شهری، نشان میدهند که طراحی محیط میتواند بهطور مستقیم بر سلامت روان شهروندان تأثیر بگذارد.
این شهرها با در نظر گرفتن نیازهای روانی در برنامهریزی شهری، توانستهاند محیطهایی بسازند که نهتنها از نظر فیزیکی ایمن هستند، بلکه از نظر روانی نیز برای ساکنان آرامشبخش و قابل اعتماد هستند. طراحی انسانمحور در این شهرها، به ابزاری راهبردی برای پیشگیری از آسیبهای روانی، تقویت تابآوری اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی شهری تبدیل شده است.
نورپردازی شهری؛ تنظیم خلقوخو و تقویت امنیت روانی
نور در فضای شهری، فراتر از روشنایی، نقش مهمی در تنظیم خلقوخو، کاهش اضطراب و تقویت احساس امنیت دارد. نورپردازی یکنواخت، گرم و بدون سایههای عمیق، میتواند محیطی آرام و قابل پیشبینی ایجاد کند که از نظر روانی برای شهروندان ایمنتر به نظر برسد. در مقابل، نورهای تند، چشمکزن یا سایهدار، ممکن است موجب تحریکپذیری، اضطراب یا احساس ناامنی شوند.
در شهر توکیو، نورپردازی خیابانها، ایستگاههای مترو و فضاهای عمومی با دقت روانشناختی طراحی شده است. استفاده از نورهای گرم در مسیرهای پیادهروی، نور ملایم در فضاهای مکث و حذف نورهای زننده در مناطق مسکونی، به کاهش تحریکپذیری روانی و افزایش احساس آرامش کمک کرده است، همچنین در مناطق پرتردد همچون شینجوکو و شیبویا، نورپردازی هماهنگ با جریان حرکت جمعیت طراحی شده است تا از ایجاد ازدحام و استرس جلوگیری شود.
در کوالالامپور، پایتخت مالزی، پروژههایی همچون «نور درمانی شهری» در مناطق مرکزی با هدف ارتقای سلامت روان، بر پایه دادههای رفتاری و الگوی زیستی روزانه انسان طراحی شدهاند. این پروژهها نهتنها زیباسازی محیط را دنبال میکنند، بلکه با استفاده از نورهای کنترلشده، به کاهش اضطراب، بهبود خلقوخو و افزایش احساس امنیت شبانه کمک کردهاند.
بر اساس مطالعات انجامشده توسط دانشگاه تیلورز و شورای شهر کوالالامپور، پروژههای نورپردازی درمانمحور که در مناطق مرکزی همچون بوکیت بینتانگ و پارک تیتیوانگسا اجرا و شدت نور در ساعات شبانه بین ۱۵ تا ۳۰ لوکس تنظیم شدهاند، با ریتم طبیعی بدن انسان هماهنگ هستند و از تحریکپذیری بیش از حد جلوگیری میکنند. رنگهای بهکاررفته شامل آبی ملایم، سبز زیتونی و زرد کمرنگ هستند که بر اساس مطالعات روانشناسی محیطی ارتباط مستقیمی با کاهش ضربان قلب و افزایش آرامش ذهنی افراد دارند.
در مسیرهای دوچرخهسواری و پیادهروی، نورهای متغیر با الگوریتمهای تطبیقی نصب شدهاند که با توجه به تراکم جمعیت و زمان شبانه، شدت و رنگ نور را تنظیم میکنند. این سیستمها با حسگرهای حرکتی و دمایی کار میکنند و بهطور خودکار محیط را برای آرامش بیشتر تنظیم میکنند. در ارزیابیهای انجامشده توسط شورای شهر، ۸۲ درصد از شهروندان ساکن مناطق هدف، احساس امنیت شبانه را «زیاد» یا «خیلی زیاد» گزارش کردهاند. در نظرسنجیهای سلامت روان نیز میزان اضطراب شبانه در این مناطق تا ۲۷ درصد کاهش پیدا کرده است.
این پروژهها بخشی از برنامه کلان «شهر قابل زیست» در کوالالامپور هستند که با همکاری دانشگاهها، روانشناسان محیطی و سازمانهای شهری اجرا میشوند. هدف این برنامه، تلفیق فناوری، طراحی انسانمحور و دادههای رفتاری برای ارتقای کیفیت زندگی شهری و سلامت روان شهروندان است.
رنگ در مبلمان شهری؛ آرامش بصری و کاهش تنش
رنگهای بهکاررفته در مبلمان شهری، ساختمانها و فضاهای عمومی، تأثیر مستقیمی بر روان انسان دارند. رنگهای سرد و ملایم همچون آبی، سبز، خاکستری روشن و بژ، بهطور علمی با کاهش ضربان قلب، کاهش اضطراب و افزایش تمرکز مرتبط هستند. در مقابل، رنگهای تند و متضاد ممکن است موجب تحریکپذیری، بیقراری یا احساس ناامنی شوند.
در توکیو، مبلمان شهری همچون نیمکتها، تابلوهای راهنما، سطلهای زباله و ایستگاههای اتوبوس با رنگهای هماهنگ و آرامشبخش طراحی شدهاند. این هماهنگی رنگی، نهتنها زیبایی بصری ایجاد کرده، بلکه به کاهش تنشهای محیطی و افزایش حس نظم و آرامش در شهروندان کمک کرده است. در طراحی نمای ساختمانها بهویژه در مناطق مسکونی و اداری، استفاده از رنگهای خنثی همچون سفید، خاکستری، کرم و قهوهای روشن، در کنار مصالح طبیعی همچون چوب، سنگ و بتن اکسپوز، بهجای شیشههای رنگی یا فلزات براق، موجب شده است محیط شهری از نظر روانی قابل پیشبینیتر و آرامتر باشد.
در ایستگاههای حملونقل عمومی، استفاده از موسیقی ملایم، رنگهای آرامشبخش و طراحی فضاهای مکث، به کاهش اضطراب ناشی از شلوغی و فشار روزمره کمک کرده است، همچنین در محلههای مسکونی، فضاهای عمومی همچون باغچههای محلی، مسیرهای پیادهروی و آلاچیقهای گفتوگو، بهگونهای طراحی شدهاند که تعامل اجتماعی و مراقبت از طبیعت را تسهیل کنند.
شهرداری توکیو با همکاری دانشگاههای روانشناسی محیطی، شاخصهای روانی محلهها را پایش و در طراحی پروژههای جدید لحاظ میکند. این دادهها در جانمایی مراکز خدماتی، طراحی نورپردازی شبانه و انتخاب مصالح ساختمانی مورد استفاده قرار میگیرند. نتیجه این رویکرد، ارتقای نظم روانی، کاهش اضطراب محیطی و افزایش رضایت عمومی از زندگی شهری است.
در کوالالامپور، پروژههایی همچون «شهر رنگی آرام» در مناطق مسکونی اجرا شدهاند که در آن نمای ساختمانها، دیوارهای عمومی و مبلمان شهری با رنگهای درمانمحور طراحی شدهاند. این رنگها با مشارکت روانشناسان محیطی انتخاب شدهاند و هدف آنها کاهش استرس، افزایش تعامل اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی شهری است. در این طرح، نمای ساختمانها، دیوارهای عمومی، مبلمان شهری، ایستگاههای اتوبوس، سطلهای زباله و تابلوهای راهنما با رنگهایی طراحی شدهاند که اثر آرامبخش و ضداسترس دارند.
این پروژه در محلههایی همچون دامانسارا، چراس و ستاپاک انجام و با استقبال گسترده شهروندان روبهرو شده است. در نظرسنجیهای محلی، بیش از ۸۷ درصد از ساکنان این مناطق اعلام کردهاند که پس از اجرای طرح، احساس آرامش و رضایت بیشتری از محیط زندگی خود دارند، همچنین دادههای جمعآوریشده از اپلیکیشنهای شهری نشان میدهد که میزان حضور شهروندان در فضاهای عمومی این محلهها تا ۳۱ درصد افزایش و نشانههای استرس محیطی تا ۲۳ درصد کاهش پیدا کرده است.
شهرداری کوالالامپور با پایش مستمر بازخوردهای شهروندان و همکاری با مؤسسات دانشگاهی، بهطور دورهای رنگها و طراحیها را بهروزرسانی میکند تا هماهنگی روانی محیط با نیازهای متغیر جامعه حفظ شود. پروژه شهر رنگی آرام نمونهای موفق از تلفیق روانشناسی، طراحی شهری و مشارکت اجتماعی است که نشان میدهد چگونه رنگ میتواند به ابزاری مؤثر در بهبود سلامت روان و ارتقای تابآوری شهری تبدیل شود.
سئول؛ پارکهای درمانی و طراحی برای آرامش
شهر سئول در کره جنوبی، با اجرای پروژههایی همچون «پارک جنگلی یانگجه» و «مسیر آرامش در چئونگگچهئون»، طراحی شهری را به ابزاری برای کاهش استرس و ارتقای سلامت روان تبدیل کرده است. این فضاها با استفاده از عناصر طبیعی همچون آب روان، پوشش گیاهی متنوع، مسیرهای پیادهروی آرام و سکوت محیطی، بستری برای مراقبه، قدمزدن و تعامل غیررسمی فراهم کردهاند.
در طراحی این فضاها، بهجای تمرکز بر عملکردهای تفریحی صرف، نیازهای روانی شهروندان در نظر گرفته شده است. نیمکتهایی با فاصله مناسب، سایهبانهای طبیعی و مسیرهایی با شیب ملایم، امکان استفاده برای گروههای مختلف سنی و جسمی را فراهم کردهاند، همچنین تابلوهای راهنما با پیامهای آرامشبخش و طراحی رنگی ملایم، به کاهش تنشهای بصری کمک کردهاند.
شهرداری سئول با همکاری روانشناسان محیطی، پروژههایی را اجرا کرده که هدف آنها کاهش اضطراب اجتماعی در فضاهای پرتردد همچون ایستگاههای مترو و مراکز خرید است. استفاده از نورپردازی گرم، موسیقی ملایم و طراحی فضاهای مکث، موجب شده است شهروندان در جریان روزمره، لحظاتی برای آرامش و بازسازی روانی داشته باشند.
بانکوک؛ فضاهای عمومی برای تعامل و کاهش انزوا
شهر بانکوک در تایلند، با اجرای پروژههایی همچون «پارک بنچاسیری» و «فضای سبز لامپینی»، توانسته است فضاهایی برای تعامل اجتماعی، فعالیتهای گروهی و آرامش روانی فراهم کند. این فضاها با طراحی باز، مسیرهای پیادهروی گسترده، نیمکتهای گروهی و سایهبانهای طبیعی، بستری برای گفتوگو، ورزش و مراقبه فراهم کردهاند. حضور دائمی مردم در این فضاها، به کاهش احساس انزوا و افزایش حس تعلق اجتماعی کمک میکند.
در طراحی خیابانهای مرکزی بانکوک، استفاده از رنگهای ملایم، نورپردازی گرم و حذف عناصر بصری آشفته، به کاهش تحریکپذیری روانی کمک کرده است، همچنین در مناطق پرتردد همچون بازارها و ایستگاههای حملونقل، فضاهای مکث با طراحی آرامشبخش ایجاد شدهاند تا شهروندان بتوانند لحظاتی برای استراحت و بازسازی روانی داشته باشند.
شهرداری بانکوک با همکاری سازمانهای سلامت روان، برنامههایی همچون «شهروندان متصل» را اجرا کرده است که هدف آنها افزایش تعامل اجتماعی از طریق طراحی شهری است. در این برنامه، فضاهای عمومی بهگونهای طراحی میشوند که امکان گفتوگو، بازی و مشارکت برای گروههای مختلف فراهم باشد. نتیجه این رویکرد، کاهش نشانههای افسردگی و اضطراب در مناطق هدف و افزایش رضایت روانی شهروندان است.
ابوظبی؛ شهری برای آرامش ذهن
طراحی شهری ابوظبی در سالهای اخیر بهگونهای تحول یافته است که سلامت روانی شهروندان را در کنار زیباییشناسی و عملکرد فضاهای عمومی در اولویت قرار دهد. این شهر با بهرهگیری از اصول طراحی انسانمحور، تلاش دارد محیطهایی خلق کند که نهتنها از نظر فیزیکی ایمن و کاربردی باشند، بلکه از نظر روانی نیز آرامشبخش، قابل اعتماد و تعاملپذیر باشند. برنامههایی همچون «چشمانداز برنامهریزی شهری ابوظبی ۲۰۳۰» و «چهارچوب کیفیت زندگی» بهطور مستقیم به ارتقای سلامت روان شهروندان از طریق طراحی شهری پرداختهاند.
یکی از راهبردهای کلیدی در طراحی شهری ابوظبی، استفاده از عناصر طبیعی در فضاهای عمومی است. پارکهایی همچون «پارک ام الامارات» و تفرجگاههایی نظیر «کورنیش» با پوشش گیاهی متنوع، آبنماهای آرام و نورپردازی ملایم طراحی شدهاند تا حس آرامش و اتصال به طبیعت را تقویت کنند. نیمکتهای چوبی با رنگهای خنثی، مسیرهای سنگفرششده با بافتهای طبیعی و تابلوهای راهنمایی با طراحی ساده و خوانا در خدمت کاهش تحریکپذیری بصری و افزایش نظم ذهنی هستند. این فضاها بهویژه در ساعات عصر و شب، به محیطهایی برای مکث، تعامل و بازیابی روانی تبدیل شدهاند.
در طراحی نمای ساختمانهای عمومی نیز از مصالحی همچون سنگ طبیعی، چوب فرآوریشده و بتن اکسپوز استفاده میشود که در کنار رنگهای خنثی همچون خاکستری، کرم و بژ، محیطی آرام و قابل پیشبینی برای چشم انسان فراهم میکنند. این انتخابها بهویژه در مناطق فرهنگی همچون «منطقه فرهنگی الحصن» و پروژههای مسکونی در «جزیره ریم» و «جزیره سعدیات»، موجب کاهش تنشهای محیطی و افزایش حس امنیت روانی شدهاند. طراحی نماها در این مناطق بهگونهای انجام شده است که بافت تاریخی و فرهنگی را حفظ و همزمان از تحریکپذیری بصری جلوگیری کند.
نیمکتها، ایستگاههای اتوبوس، سطلهای زباله و سایهبانها با رنگهای هماهنگ و آرامشبخش طراحی شدهاند که نهتنها زیبایی بصری ایجاد میکنند، بلکه به کاهش اضطراب و افزایش حس تعلق شهروندان کمک میکنند. در بعضی مناطق همچون «شهر مصدر»، از فناوریهای هوشمند برای تنظیم نور و دما در ایستگاههای حملونقل عمومی استفاده شده است تا تجربه حضور در فضای شهری برای شهروندان دلپذیرتر شود.
نظر شما