به گزارش خبرگزاری ایمنا، تحولات پرشتاب فناوریهای ارتباطی، جهان امروز را وارد مرحلهای کرده است که در آن رسانه و فضای سایبری به صحنه اصلی تقابل قدرتها بدل شده است؛ دیگر برای سلطه بر یک کشور شاید نیازی به حملات نظامی و توپ و تانک نباشد و تنها کافی است ذهن و باورهای مردم آن سرزمین هدف قرار گیرد و اینجاست که سواد امنیتی بهعنوان یکی از کلیدیترین مهارتهای شهروندی در عصر جدید اهمیت پیدا میکند.
سواد امنیتی تنها به معنای توانایی استفاده ایمن از ابزارهای دیجیتال نیست، بلکه شامل آگاهی از شیوههای نفوذ، شناخت عملیات روانی و درک روشهای اقناع و فریب رسانهای است، فردی که به این سطح از سواد دست پیدا کند، میتواند میان خبر درست و محتوای جعلی تمایز قائل شود، منابع معتبر را از منابع مشکوک تشخیص دهد و از دادههای شخصی خود در برابر سوءاستفادههای سایبری محافظت کند.
یکی از مهمترین تهدیدهایی که در فضای سایبری جوامع را درگیر میکند، بمباران اطلاعاتی است؛ حجم بیپایان دادهها و اخبار منتشرشده در شبکههای اجتماعی، ذهن مخاطب را تحت فشار قرار میدهد و فرصت تحلیل و ارزیابی منطقی را از او سلب میکند، در چنین شرایطی پیامهای رسانهای بدون آنکه بهدرستی سنجیده شود، به سرعت پذیرفته میشود و همین امر بستری برای پیشبرد اهداف جریانهای معارض فراهم میآورد.
تهدید دیگر، بهرهگیری دشمنان از بسترهای ارتباطی بهعنوان ابزار جاسوسی و نفوذ است؛ تجربه نشان داده است که بعضی از پلتفرمهای پرمخاطب میتواند به محلی برای گردآوری دادههای شخصی، ردیابی موقعیت افراد و حتی مدیریت ناآرامیهای اجتماعی تبدیل شود و این پدیده بهخوبی نشان میدهد که رسانه در عصر حاضر نهتنها وسیلهای برای اطلاعرسانی، بلکه ابزاری برای پیشبرد جنگهای نوین است.
با در نظر گرفتن این واقعیتها، اهمیت سواد امنیتی دوچندان میشود و جامعهای که شهروندان آن قادر به تحلیل اخبار، درک تکنیکهای تبلیغاتی و شناسایی تهدیدات سایبری باشند، در برابر هجمههای رسانهای مقاومتر خواهد بود و این امر مستلزم سرمایهگذاری در آموزش عمومی، توسعه برنامههای ارتقای سواد رسانهای و امنیتی و تقویت نهادهای متولی صیانت از فضای مجازی است.
در عصر جدید، رسانهها نقشی فراتر از اطلاعرسانی دارد
ابراهیم مهرانی، کارشناس حوزه رسانه و مدرس سواد رسانهای با اشاره به مفهوم جنگ رسانهای به خبرنگار ایمنا میگوید: برای درک مفهوم جنگ رسانهای باید از زوایای مختلف به آن نگریست؛ یکی از نظریههای مطرح در علوم ارتباطات، نظریه گلوله جادویی است که رسانهها را مانند سلاحی توصیف میکند که پیامهای خود را همچون گلولهای به سوی مخاطب شلیک میکند و اگر مخاطب از سپر دفاعی برخوردار نباشد، همواره در معرض آسیب جدی قرار دارد.
وی با بیان اینکه اگرچه بسیاری از صاحبنظران این نظریه را منسوخ میدانند، اما با توجه به سطح پایین سواد رسانهای در میان کاربران کشور، این دیدگاه همچنان در جامعه امروز مصداق عینی دارد و میتواند چهارچوبی قابل پذیرش برای تحلیل شرایط کنونی باشد، میافزاید: در جنگ رسانهای، گاهی رسانه خود بهعنوان ابزار جنگی عمل میکند و گاهی پیامهای آن مانند گلولهای است که بهطور مستقیم به ذهن مخاطب اصابت میکند.
کارشناس رسانه و فضای مجازی ادامه میدهد: تافلر، آیندهپژوه آمریکایی در این زمینه میگوید «زمان آن فرا رسیده است که توپخانهها جای خود را به رسانهها بدهند.» که این دیدگاه، بیانگر آن است که در عصر جدید، رسانهها نقشی فراتر از ابزار اطلاعرسانی دارد و به ابزاری برای اعمال فشار و حتی ضربه زدن به جوامع هدف تبدیل شده است، نمونهای از این مسئله در ایام اخیر در قالب استفاده دشمن از بعضی شبکههای رسانهای همچون واتساپ مشاهده شد؛ شبکهای که بنا به گزارشها از آن برای ردیابی افراد و ایجاد اختلال در جامعه هدف بهرهبرداری شده است و این نمونه نشان میدهد رسانه میتواند بهعنوان ابزاری برای جنگ عمل و خسارتهای جدی به مخاطبان وارد کند.
مهرانی عنوان میکند: یکی از نکات اساسی در تحلیل جنگ رسانهای آن است که تمام دادهها و اطلاعات موجود در این فضا در اختیار مالکان شبکهها قرار دارد و در عین حال، پیامهایی که در شبکههای اجتماعی منتشر میشود، بهمنزله گلولههای جنگی عمل میکند و میتواند تأثیرات مستقیم و عمیقی بر ذهن و رفتار مخاطبان بر جای بگذارد، بر پایه این تعریف، جنگ رسانهای مفهومی گسترده و چندوجهی است که این پدیده در ادبیات دیپلماسی تحت عنوان دیپلماسی عمومی شناخته میشود؛ به این معنا که یک قدرت از طریق رسانه، حاکمیت دولت مقابل را دور میزند و بهطور مستقیم بر افکار و نگرش مردم آن کشور اثرگذاری میکند.
ضرورت تغییر محتواهای رسانهای برای کاهش آسیبها
وی درباره آسیبهای بیتوجهی و نادیده گرفتن جنگ رسانهای اضافه میکند: در گذشته، مخاطب رسانه فردی بود که تنها از محتوای رسانههای سنتی همچون تلویزیون به شکل یکطرفه بهرهبرداری میکرد، اما امروز این نقش تغییر پیدا کرده است و مخاطبان به کاربران رسانهای تبدیل شدهاند، زیرا کاربران نهتنها دریافتکننده پیام هستند، بلکه امکان تولید و انتشار اطلاعات را نیز دارند و همین مسئله موجب افزایش بیسابقه حجم اطلاعات در فضای رسانهای شده است.
کارشناس حوزه رسانه خاطرنشان میکند: یکی از آفتهای افزایش اطلاعات در عرصه رسانه این است که با افزایش حجم اطلاعات، سطح تفکر تقلیل پیدا میکند و زمان برای تفکر و تحلیل محتواهای رسانه کاهش پیدا میکند؛ حجم گسترده اطلاعاتی را که کاربران رسانهای دریافت میکنند موجب انباشت اطلاعاتی میشود و انباشت گسترده اطلاعات و نبود دستهبندی مناسب، موجب بروز تداخل اطلاعاتی و ایجاد نوعی آشفتگی ذهنی در کاربران میشود.
مهرانی با تاکید بر اینکه در جنگ رسانهای، هدف اصلی تصرف افکار عمومی و تأثیرگذاری بر ذهن مخاطبان است، میافزاید: در نتیجه انباشت اطلاعات و ایجاد نوعی آشفتگی ذهنی در کاربران، فرصت اندیشیدن و بررسی دقیق پیامها کمتر و زمینه برای پذیرش سریعتر محتواهای رسانهای فراهم میشود.
وی تاکید میکند: اگر حواسمان به این تکنیکهای رسانهای همچون تکنیکهای اقناع نباشد، بسیار سریعتر تحت تأثیر پیامهای رسانهای قرار میگیریم و در این صورت دشمن در جنگ رسانهای زودتر به اهداف خود دست پیدا میکند، دشمن دنبال این است که از طریق ابزار رسانهای، نیروهایی را در راستای رسیدن به اهداف خود جذب کند و نتیجه امر این است که اگر به جنگ رسانهای توجه نکنیم، افراد در جامعه از لحاظ فکری کشته میشوند و عدهای خواسته یا ناخواسته تبدیل به سربازان دشمن خواهند شد.
ضرورت ارتقای سواد امنیتی در برابر تهدیدات فضای سایبری و جنگ رسانهای
سرهنگ مسعود طریفی، معاون فرهنگی و اجتماعی فرماندهی انتظامی استان اصفهان با اشاره به اهمیت سواد امنیتی و تأثیر آن بر زندگی فردی و اجتماعی به خبرنگار ایمنا میگوید: سواد امنیتی یعنی آگاهی فرد از تهدیدها و توانایی اتخاذ تصمیمهای درست برای محافظت از خود و دیگران و این تنها به تهدیدهای سایبری محدود نمیشود، بلکه شامل تهدیدهای فیزیکی و اجتماعی نیز میشود.
وی با بیان اینکه هر چه این آگاهی بیشتر باشد، افراد قادر هستند نهتنها از خود در برابر خطرات محافظت کنند، بلکه به امنیت کلی جامعه نیز کمک میکنند، میافزاید: سواد امنیتی نقش مهمی در تابآوری جامعه در برابر تهدیدات مختلف دارد؛ زمانی که جامعهای آگاهی و توانمندی بیشتری در این زمینه داشته باشد، میتواند در برابر تهدیدات سایبری، فیزیکی و اجتماعی مقاومت بیشتری نشان دهد و این امر بهطور مستقیم بر کیفیت زندگی و امنیت فردی و اجتماعی تأثیرگذار است.
معاون فرهنگی و اجتماعی فرماندهی انتظامی استان اصفهان در پاسخ به این سوال که پلیس چه اقداماتی برای ارتقای آگاهی عمومی در زمینه امنیت انجام داده است، ادامه میدهد: یکی از رویکردها، برگزاری دورههای آموزشی و کارگاههای آگاهیبخشی در حوزههای مختلف امنیتی است؛ این برنامهها با محوریت موضوعاتی همچون تهدیدات سایبری، آسیبهای اجتماعی و پیشگیری از جرم، در مناطق هدف، مدارس، دانشگاهها، مساجد، ادارات و مراکز فرهنگی اجرا میشود، همچنین از ظرفیت رسانهها و شبکههای اجتماعی برای گسترش آموزشهای امنیتی و اطلاعرسانی گسترده بهره میبریم.
طریفی با اشاره به نقش کارشناسان پلیس در ارتباط مستقیم با مردم عنوان میکند: مشاوران و کارشناسان پلیس در سطح مراکز آموزشی، نهادهای دولتی و سازمانهای مردمنهاد فعال هستند و از طریق برگزاری نشستها و جلسات آموزشی با اقشار مختلف، به انتقال مفاهیم امنیتی میپردازند؛ این ارتباط نزدیک موجب میشود تا شهروندان، بهویژه نوجوانان و جوانان، شناخت دقیقتری از تهدیدهای روز داشته باشند و مهارت مقابله با آنها را کسب کنند.
وی با اشاره به به نقش مهم خانوادهها در ارتقای سواد امنیتی اضافه میکند: خانوادهها نخستین نهادهای تربیتی هستند که میتوانند بهطور مؤثر در آموزش امنیت به فرزندانشان نقش ایفا کنند؛ به همین دلیل، مجموعه انتظامی در راستای آگاهیبخشی به خانوادهها، برنامههای آموزشی متنوعی را در نظر گرفته است.
معاون فرهنگی و اجتماعی فرماندهی انتظامی استان اصفهان خاطرنشان میکند: این برنامهها شامل کارگاهها و دورههای آموزشی برای والدین است که در آنها به روشهای مقابله با تهدیدات امنیتی، از جمله تهدیدات سایبری و اجتماعی پرداخته میشود، همچنین از رسانهها و فضای مجازی برای انتقال این اطلاعات به خانوادهها بهرهبرداری میشود تا والدین بتوانند در محیطهای مجازی و فیزیکی از فرزندان خود محافظت کنند.
توانایی مقابله با عملیات روانی؛ رمز پیروزی در جنگ رسانهای
طریفی با اشاره به چالشهای موجود در زمینه فرهنگسازی و آموزش امنیت میافزاید: یکی از مشکلات اصلی این است که بسیاری از افراد فکر میکنند مسئولیت امنیت تنها بر عهده نهادهای انتظامی است و خودشان نقشی در این زمینه ندارند؛ این باور اشتباه موجب میشود که برخی افراد از تهدیدات غافل شوند، علاوه بر این، شایعات و اخبار نادرست در فضای مجازی میتواند به ترس و نگرانیهای بیمورد در جامعه دامن بزند.
وی تاکید میکند: سعی کردهایم با استفاده از رسانهها و چهرههای شناختهشده اجتماعی از جمله هنرمندان، ورزشکاران و اینفلوئنسرها مردم را به پذیرش مسئولیت فردی در زمینه امنیت تشویق و آگاهی عمومی را افزایش دهیم.
معاون فرهنگی و اجتماعی فرماندهی انتظامی استان اصفهان میگوید: همه افراد جامعه باید بدانند که امنیت یک مسئولیت جمعی است و وقتی افراد بهطور فعال نسبت به تهدیدات آگاهی دارند و در حفظ امنیت یکدیگر مشارکت میکنند، جامعهای امنتر و پایدارتر خواهیم داشت.
جنگ رسانهای یک نبرد خاموش، اما فراگیر است؛ نبردی که در آن پیامها و اطلاعات جایگزین گلوله و توپ میشوند و ذهن مخاطب به میدان اصلی درگیری تبدیل میشود و در چنین شرایطی، جامعهای که فاقد آگاهی و مهارتهای امنیتی باشد، بیش از هر زمان دیگری در معرض آسیب قرار خواهد گرفت.
پیروز این میدان، نه کشوری با تجهیزات نظامی پیشرفته، بلکه جامعهای است که شهروندانش از سواد رسانهای و امنیتی کافی برخوردارند؛ مردمی که توانایی تحلیل اخبار، تشخیص منابع معتبر و مقابله با عملیات روانی را دارند و تنها با چنین سطحی از آگاهی میتوان در برابر تهدیدات فضای سایبری و جنگ رسانهای ایستادگی و از سرمایههای فکری و فرهنگی جامعه صیانت کرد.
نظر شما