به گزارش خبرگزاری ایمنا، در جهان امروز که سرعت، فرسودگی روانی، بیقراری و بحران معنا بخشهای مهمی از تجربه زیسته بشر را شکل دادهاند، نیاز به بازگشت به ریشههای معنوی بیش از هر زمان دیگری احساس میشود. انسان معاصر، فارغ از جغرافیای سکونتش، بهدنبال تجربههایی است که به او حس درونی آرامش و معنا ببخشد؛ گردشگری معنوی، بهعنوان گونهای نوظهور از سفرهای فرهنگی، پاسخی به همین نیاز بنیادین است.
این نوع از گردشگری فراتر از زیارتهای سنتی، بر تجربه شخصی و درونی افراد از فضاهای معنوی، آئینها، مناسک و روایتهای مقدس تمرکز دارد. در چنین قالبی، مسافر تنها بازدیدکننده یک مکان نیست، بلکه درگیر یک تجربه معنوی میشود که ممکن است نگاه او به زندگی را دگرگون کند. بر همین اساس است که در بسیاری از کشورهای جهان، از شرق آسیا تا آمریکای لاتین، سیاستگذاریهایی دقیق برای توسعه گردشگری معنوی در حال اجراست؛ زیرا درک شده که این حوزه نهتنها بازاری اقتصادی، بلکه مجرایی فرهنگی و روانشناختی است.
در ایران که از مهمترین خاستگاههای فرهنگ معنوی در جهان اسلام است ورود جدی به این حوزه در سالهای اخیر آغاز شده است. شهر اصفهان، با پیشینه تاریخی، مذهبی و هنری غنی خود یکی از مهمترین بسترهای بالقوه برای توسعه گردشگری معنوی در کشور بهشمار میرود. از بقعهها و امامزادگان تاریخی گرفته تا آئینهای مردمی همچون تعزیه، چهلمنبر، نخلگردانی و چلهنشینی و از خانههای تاریخی با کارکردهای آئینی تا محلههایی با حافظه مذهبی عمیق، همه و همه اصفهان را به یک پایتخت بالقوه برای گردشگری معنوی تبدیل کردهاند.
با این حال، چالش اصلی، آن است که این ظرفیتها تاکنون بیشتر در قالب فعالیتهای سنتی، پراکنده و بدون برنامهریزی هدفمند دنبال شدهاند. مفهومی مانند «امامزادهگردی»، که اخیراً در اصفهان مطرح شده، گامی ابتدایی اما امیدوارکننده در راستای شناخت و بهرهبرداری از این امکان فرهنگی است. همچنین مراسم آئینی در شهرستانها، مانند پخت و توزیع نذریهای سنتی یا آئینهای عاشورایی در فضاهای روستایی، پتانسیل بالایی برای جهانی شدن دارند، بهشرط آنکه با نگاه فرهنگی و تخصصی ساماندهی شوند.
نکته مهم آن است که گردشگری معنوی میتواند دو نقش کلیدی را بهطور همزمان ایفا کند: از یکسو، تجربهای عمیق برای انسان مدرن فراهم کند که در جستوجوی معنا و آرامش است؛ از سوی دیگر، فرهنگ بومی ما را بهگونهای زنده، ملموس و جذاب به مخاطب داخلی و خارجی معرفی کند. به بیان دیگر، این نوع گردشگری، فرصتی برای توسعه فرهنگی و احیای معنویت در جامعه است؛ موضوعی که در ایران، با زمینههای فرهنگی موجود، میتواند بهشکلی بومی، اصیل و ماندگار شکل بگیرد.
در همین راستا زینب سادات عطایی، مسئول کمیته گردشگری معنوی انجمن راهنمایان استان اصفهان در گفتوگو با خبرنگار ایمنا ضمن اشاره به اهمیت و گسترش روزافزون مفهوم گردشگری معنوی اظهار کرد: این نوع از گردشگری در سالهای اخیر توجه بیشتری را به خود جلب کرده و در حال گسترش است؛ هرچند هنوز در مراحل ابتدایی توسعه قرار دارد. با این حال، شهر اصفهان با برخورداری از ظرفیتهای گسترده در دو حوزه میراث ملموس و ناملموس، جایگاه برجستهای برای توسعه گردشگری معنوی در سطح ملی و حتی بینالمللی دارد.
وی با بیان اینکه میراث ملموس اصفهان شامل اماکن تاریخی، مذهبی و فرهنگی است، افزود: علاوه بر این، اصفهان در زمینه میراث معنوی نیز حرفهای زیادی برای گفتن دارد. اگر این مجموعه ظرفیتها به درستی معرفی و سازماندهی شود، میتواند گردشگران داخلی و خارجی بسیاری را جذب و پاسخگوی نیازهای روانی و معنوی انسان معاصر باشد؛ انسانی که در عصر مدرن بیش از پیش به آرامش درونی و تجربههای اصیل معنوی نیازمند است.
مسئول کمیته گردشگری معنوی انجمن راهنمایان استان اصفهان تصریح کرد: ایران، با تمدن غنی و فرهنگ مذهبیاش، در مقیاس جهانی جایگاهی ممتاز در حوزه گردشگری معنوی دارد. با تدوین برنامههای هدفمند و سرمایهگذاری هوشمندانه میتوان از این ظرفیتها در راستای توسعه پایدار گردشگری بهره برد.
عطایی در ادامه به طرح شهرداری اصفهان در ماه مبارک رمضان با عنوان «رمضان گرد» اشاره کرد و گفت: اجرای این طرح که با استقبال چشمگیر شهروندان مواجه شد، یکی از نمونههای موفق استفاده از ظرفیتهای بومی در حوزه گردشگری معنوی بود. در قالب این طرح، امامزاده اسماعیل و بقعه جعفریه در خیابان هاتف به عنوان مقاصدی مذهبی و همچنین فرهنگی معرفی شدند؛ همان طور که در این طرح از ظرفیت این اماکن مذهبی برای گردشگری معنوی استفاده شد این مکانها نه تنها به لحاظ زیارتی معرفی شدند بلکه از منظر تاریخی، هنری و معماری نیز به آنها پرداخته شد. امام زادگان و اماکن متبرکه میتوانند به عنوان موزههای زندهای از هنرهای اصیل ایرانی مانند نقاشی، خوشنویسی و هنرهای دستی ایفای نقش کنند.
وی افزود: در ادامه این مسیر، هارونیه واقع در کوچه مجاور نیز به عنوان یکی از قطبهای گردشگری معنوی با محوریت آئینهای عاشورایی شناخته میشود؛ محلی که دستههای عزاداری گوناگون در آن حضور فعال دارند. محورهای دیگری همچون میدان عتیق تا بقعه مجلسی نیز از دیگر مسیرهای مستعد برای گردشگری معنوی محسوب میشوند که قابلیت بهرهبرداری در ایام خاص مذهبی و همچنین در طول سال را دارند.
مسئول کمیته گردشگری معنوی انجمن راهنمایان استان اصفهان با تأکید بر گستردگی میراث ناملموس در استان اصفهان ادامه داد: در شهرستانها و روستاهای اطراف اصفهان نیز آئینها و رسوم مذهبی متعددی وجود دارد که برخی از آنها از ظرفیت جهانی شدن برخوردارند. بهعنوان مثال، در روستای اجگرد فلاورجان، مراسم سنتی طبخ و توزیع غذا در روزهای تاسوعا و عاشورا برگزار میشود که جلوهای زیبا از همبستگی، فرهنگ دینی و آیینمندی مردم است. این مراسم میتواند همانند نخلگردانی یزد، در صورت بهرهگیری از زیرساختهای رسانهای و تبلیغاتی مناسب، به شهرتی جهانی دست یابد.
عطایی با اشاره به ظرفیتهای ویژه تخت فولاد اظهار کرد: قبرستان تاریخی تخت فولاد نه تنها یک گورستان مذهبی، بلکه یکی از مهمترین جاذبههای گردشگری معنوی اصفهان است که قابلیت تبدیل شدن به موزهای معنوی و فرهنگی را دارد. خوشبختانه در سالهای اخیر اقداماتی در زمینه تجهیز زیرساختها و آموزش راهنمایان گردشگری برای این مکان انجام شده است.
وی با اشاره به نقش ویژه چلهخانههای تخت فولاد گفت: چلهخانهها به دلیل فضای روحانی عمیقی که ایجاد میکنند، میتوانند به تجربهای متفاوت و تأثیرگذار برای گردشگران تبدیل شوند. همچنین مراسم سنتی «چهل منبر» که طی آن مردم از چهل مکان مقدس در شهر بازدید کرده و شمع روشن میکنند، بهویژه در روز تاسوعا، از دیگر آئینهای غنی اصفهان است که ظرفیت تبدیل شدن به یک جاذبه بینالمللی را دارد.
مسئول کمیته گردشگری معنوی انجمن راهنمایان استان اصفهان در ادامه به برخی چالشهای اساسی در مسیر توسعه گردشگری معنوی پرداخت و بیان کرد: یکی از مشکلات اصلی، برداشت سطحی و نادرست از مفهوم گردشگری معنوی است. در بسیاری از موارد، این نوع گردشگری صرفاً معادل زیارت دانسته میشود، در حالی که میتوان آن را با انواع دیگر گردشگری از جمله گردشگری هنری، فرهنگی و موزهای تلفیق کرد تا تجربهای جامعتر و غنیتر به مخاطب ارائه شود.
عطایی اشاره کرد: یکی دیگر از چالشها، کمبود زیرساختهای مناسب است؛ علاوه بر این، تبلیغات در این حوزه بسیار کمرنگ است؛ به عنوان مثال، نمایشگاه «عشق و هنر» نیاز به اطلاعرسانی قبلی برای جذب خبرنگاران و گردشگران جهانی داشت. خانههای تاریخی اصفهان مانند خانه بنکدار، ملکالتجار و شیخالاسلام که صدها سال قدمت دارند و مراسم عاشورا و روضهخوانی در آنها برگزار میشود، پتانسیل بالایی برای جذب گردشگر و ارائه تجربههای عمیق معنوی دارند.
وی خاطرنشان کرد: با توجه به فرهنگ غنی و پتانسیلهای مذهبی و معنوی ایران، گردشگری معنوی یکی از انواع گردشگری است که میتوان با اطمینان روی آن سرمایهگذاری کرد، چرا که با فرهنگ مردم نیز همخوان است و از نظر فرهنگی مشکلی ایجاد نمیکند؛ اما نیازمند اقداماتی نظیر بهبود زیرساختها، تربیت راهنمایان متخصص و مهمتر از همه، تشکیل یک کمیته تخصصی برای گردشگری معنوی تحت حمایت استانداری و شهرداری، مشابه آنچه در یزد وجود دارد است، تا بتوان برنامهریزیهای لازم را انجام داد.
به گزارش ایمنا گردشگری معنوی، اگر با نگاهی عمیق و برنامهریزیشده دنبال شود، میتواند کارکردهای مختلفی را محقق کند؛ پاسخ به نیاز روزافزون به تجربههای معنوی و آرامشبخش، بازنمایی فعال و اصیل فرهنگ بومی و گسترش حوزه تأثیر فرهنگی ایران در سطح بینالمللی.
اصفهان با برخورداری از لایههای متعدد تاریخی، آئینی و معنوی، ظرفیت آن را دارد که به یکی از قطبهای گردشگری معنوی کشور تبدیل شود. اما تحقق این هدف نیازمند عبور از نگاه محدود و سنتی به معنویت، تقویت زیرساختهای فرهنگی و گردشگری، تربیت نیروی انسانی متخصص، و تشکیل نهادهای تصمیمساز در این حوزه است.
نظر شما