به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، کمربندهای سبز بهعنوان نوارهایی حفاظتشده از فضاهای طبیعی و کشاورزی پیرامون شهرها، نقش بسیار مهمی در حفظ تنوع زیستی، کنترل توسعه شهری و ارتقای کیفیت زندگی ایفا میکنند. این مناطق بهعنوان پناهگاههایی برای گونههای گیاهی و جانوری، کریدورهای زیستی و فضاهای تفریحی باز، به ایجاد تعادل میان توسعه و حفاظت محیط زیست کمک میکنند.
کمربندهای سبز بهطور معمول شامل جنگلهای شهری، پارکها و کریدورهای رودخانهای هستند که برای تأمین غذا، پناهگاه و محل تولیدمثل حیاتوحش اهمیت دارند و کیفیت هوا و آب را بهبود میبخشند. این مناطق امکان بازاستقرار گونهها در بخشهای تخریبشده شهری را نیز فراهم و به افزایش تدریجی تنوع زیستی کمک میکنند.
کریدورهای سبز بخش مهمی از کمربندهای سبز هستند و نقش کلیدی در اتصال نقاط مهم تنوع زیستی دارند. این کریدورها با اتصال جمعیتهای جدا شده، جریان ژن را تسهیل و از بروز مشکلات ژنتیکی در گونههای زیستی جلوگیری میکنند. این کریدورها همچنین امکان حرکت ایمن حیوانات بین محلهای تغذیه، تولیدمثل و پناهگاه را فراهم میکنند و برای گونههایی که قلمروهای وسیع یا تغییر محدوده در پاسخ به تغییرات اقلیمی دارند، حیاتی هستند.
جایگاه کمربند سبز در برنامهریزی شهری لندن
کمربند سبز متروپولیتن لندن حلقهای قانونی و حفاظتشده از زمینهای باز است که اطراف منطقه کلانشهری لندن گسترده شده و بیش از ۵۰۰ هزار هکتار از زمین را در بر میگیرد، که شامل بخشهایی از چندین شهرستان از جمله لندن بزرگ، برکشایر، باکینگهامشایر، اسکس، هرتفوردشایر، کنت، ساری و بدفوردشایر میشود. این کمربند رسماً در سال ۱۹۴۷ از طریق قانون برنامهریزی شهری و روستایی پایهگذاری شد، اما ریشههای آن به دهه ۱۹۳۰ باز میگردد و از آن زمان تاکنون نقش مرکزی در برنامهریزی شهری لندن داشته است. هدف اصلی این کمربند سبز جلوگیری از گسترش بیرویه و نامحدود شهر به سمت حومهها است تا زمینها به طور دائم باز و سبز باقی بمانند، همچنین از ادغام شهرهای همسایه جلوگیری و هویت مستقل هر یک را حفظ میکند، ضمن آنکه از اراضی روستایی و کشاورزی محافظت میکند و زیباییشناسی و فضای تاریخی شهرهای پیرامونی لندن را نیز حفظ مینماید.
علاوه بر این، به دلیل محدودیت توسعه در حومههای شهر، این سیاست موجبات احیا و استفاده مجدد از زمینهای قبلاً ساخته شده یا به اصطلاح brownfield را در داخل لندن فراهم میکند. از لحاظ کاربری زمین، تنها حدود ۱۳ درصد از این کمربند سبز شامل پارکهای عمومی است و باقی بخشها عمدتاً شامل زمینهای کشاورزی خصوصی، جنگلها، زمینهای گلف و اراضی نهادی است اما این مناطق به رغم مالکیت خصوصی، فواید قابلتوجهی از نظر حفاظت از تنوع زیستی دارند و با فراهم آوردن شبکههای گستردهای از مسیرهای پیادهروی و سوارکاری، فرصتهای وسیعی برای تفریح و فعالیتهای فضای باز در اختیار مردم قرار میدهند.
همچنین این کمربند نقش مهمی در تأمین خدمات اکوسیستمی ایفا میکند که شامل کاهش خطر سیل، بهبود کیفیت هوا، خنکسازی مناطق شهری و جذب کربن است که برای پایداری زیستمحیطی کلانشهر لندن حیاتی به شمار میرود. نزدیکی این فضاهای سبز به مناطق شهری فرصتهایی برای ارتقا سلامت جسمی و روانی شهروندان با تشویق فعالیتهای طبیعی و فراهم آوردن محیطهای آرام و دلپذیر برای استراحت و تفریح ایجاد میکند. کمربند سبز متروپولیتن تحت قوانین سختگیرانهای برای حفاظت قرار دارد و هرگونه توسعه جدید در آن به استثنای شرایط بسیار خاص و استثنایی ممنوع است، به گونهای که تغییر در وضعیت قانونی آن باید با دقت فراوان و پس از بررسیهای جامع پذیرفته شود. مدیریت این کمربند از طریق ترکیبی از سیاستهای ملی و برنامهریزیهای محلی انجام میشود و حمایت گستردهای از سوی سازمانهای محیط زیستی و مدنی برای حفظ و ارتقای آن وجود دارد.
کمربندهای سبز و تنظیم ریزاقلیم شهری
یکی از مهمترین نقشهای کمربندهای سبز در محیطهای شهری، تأمین زیستگاههای متنوع برای گونههای مختلف است. این فضاها امکان زیست و تکثیر گونههای بومی گیاهی، پرندگان، پستانداران، حشرات و آبزیان را فراهم میکنند و از این طریق فرآیندهای حیاتی همچون گردهافشانی، پراکندگی بذر و کنترل طبیعی آفات را تقویت میکند.
کمربندهای سبز همچنین بهعنوان کریدورهای زیستی، زیستگاههای پراکنده را بههم متصل و امکان مهاجرت و تبادل ژنتیکی گونهها را فراهم میکنند. این اتصال برای گونههایی که به قلمروهای وسیع یا مسیرهای مهاجرت فصلی نیاز دارند، بسیار حیاتی است و به سازگاری آنها با تغییرات اقلیمی کمک میکند. اتصال زیستگاهها موجب پایداری اکوسیستم میشود و فرآیندهای اکولوژیکی مهم همچون گردهافشانی، پراکندگی بذر و چرخه مواد مغذی را تقویت میکند.
کمربندهای سبز همچنین با ایجاد مسیرهای پیوسته یا پلکانی، حفظ مناطق اصلی زیستگاهی و کاهش ایجاد لکههای جدا شده، از تکهتکه شدن زیستگاهها و کاهش کیفیت آنها و تبدیل لکههای زیستگاهی به مناطق مرده زیستی جلوگیری و تنوع گونهای و خدمات اکوسیستمی را حفظ میکنند. این مناطق با کاهش اثرات لبهای، به حفظ گونههای حساس کمک میکنند و کیفیت زیستگاهها را ارتقا میدهند. پوشش گیاهی متنوع این کمربندها همچنین به تنظیم دما، حفظ رطوبت خاک و افزایش ذخیره کربن خاک کمک و از این طریق پایداری اکوسیستم و حمایت از گونههای مختلف را تضمین میکند.
کمربندهای سبز نقش مهمی در حمایت از شبکههای گردهافشانی شهری دارند. این مناطق با داشتن گونههای گلدهنده متنوع که در طول فصل رشد گل میدهند، منابع مداوم شهد و گرده را برای گردهافشانها فراهم میکنند. همچنین فرصتهای لانهسازی برای گونههای مختلف گردهافشان بهویژه زنبورهای خاکزی و گونههای لانهساز در حفرهها را ایجاد میکند. با اتصال فضاهای سبز پراکنده، کمربندهای سبز حرکت گردهافشانها را تسهیل میکند و به آنها امکان دسترسی به منابع گلدهی متعدد در محدودههای جستوجوی خود را میدهند. این امر موجب افزایش موفقیت تولیدمثلی گیاهان و حفظ تنوع زیستی بومی میشود.
کمربندهای سبز در حالت کلی بهعنوان ابزارهای کلیدی برنامهریزی شهری پایدار، نقش حیاتی در حفاظت از تنوع زیستی، جلوگیری از توسعه بیرویه و بهبود شرایط زیستمحیطی شهرها دارند. این مناطق با تأمین زیستگاههای متنوع، ایجاد کریدورهای زیستی، حمایت از شبکههای گردهافشانی و تعدیل ریزاقلیم، به حفظ سلامت اکوسیستمهای شهری کمک میکنند.
برنامهریزی شهری و حفاظت از کمربندهای سبز
برنامهریزی شهری نقش بسیار مهمی در توسعه و مدیریت کمربندهای سبز نیز ایفا میکند. کمربندهای سبز، فضاهای باز مشخصی هستند که اطراف مراکز شهری قرار گرفتهاند و هدف آنها محدود کردن گسترش بیرویه شهرها و ترویج رشد پایدار شهری است. این کمربندها بهعنوان حائلهای فیزیکی عمل و از گسترش نامحدود شهرها جلوگیری میکنند، در حالی که مرزهای مشخصی بین مناطق شهری و روستایی حفظ میکنند و مزایای زیستمحیطی، اجتماعی و اقتصادی مهمی برای توسعه پایدار فراهم میآورند.
برنامهریزان شهری با ارزیابیهای محیطی، قابلیتهای زمین و نیازهای جامعه، مناطق کمربند سبز را تعیین میکنند. این فرآیند شامل بررسی کیفیت خاک، نقاط حساس زیستی و هیدرولوژی محلی است تا اطمینان حاصل شود که این مناطق بهخوبی از عملکردهای اکولوژیکی همچون حفظ زیستگاهها و تنظیم اقلیم پشتیبانی میکنند. برنامهریزان از طریق فرآیندهای مشارکتی با ذینفعان محلی همکاری میکنند تا اهداف کمربند سبز با اولویتهای جامعه همسو شود و حمایت عمومی و مسئولیتپذیری افزایش پیدا کند.
ابزارهای کلیدی برنامهریزی شهری همچون قوانین منطقهبندی و مقررات کاربری زمین، حفاظت از کمربندهای سبز را تضمین و توسعه شهری در این مناطق را محدود میکنند. این سیاستها رشد شهری فشردهتر و متراکمتر درون محدوده شهرها را تشویق میکنند که منجر به استفاده بهینهتر از زمین، کاهش گسترش افقی و حمایت از حملونقل عمومی و توسعههای چندکاربری میشود. این رویکردها به کاهش انتشار کربن و اثرات جزیره گرمای شهری کمک میکنند.
نقش کلیدی کمربندهای سبز در توسعه پایدار شهری
کمربندهای سبز نقش بسیار مهمی در پایداری شهرها دارند. از نظر زیستمحیطی، این مناطق بهعنوان ریههای شهری عمل و دیاکسیدکربن را جذب، دما را تعدیل و از تنوع زیستی از طریق ایجاد کریدورهای سبز حمایت میکنند و کیفیت هوا را بهبود میبخشند. از نظر اقتصادی، کمربندهای سبز از کشاورزی پیرامونی پشتیبانی میکنند که زنجیره تأمین غذا را کوتاه میکنند و ردپای کربن حملونقل مواد غذایی را کاهش میدهد. نزدیکی به فضاهای سبز همچنین موجب افزایش ارزش املاک و جذب سرمایهگذاری در توسعههای چندکاربری میشود که اقتصاد شهری را احیا میکند.
این کمربندها از نظر اجتماعی و بهداشتی، فضاهای باز برای تفریح و استراحت فراهم میکنند، رفاه ساکنان را ارتقا میدهند، انسجام اجتماعی را تقویت میکنند و استرس شهری را کاهش میدهند، از سوی دیگر اثرات جزیره گرمای شهری را کاهش میدهند و محیط زندگی راحتتری ایجاد میکنند. کمربندهای سبز با چارچوبهای جهانی پایداری همچون اهداف کربنصفر و تعهدات حفظ تنوع زیستی همسو هستند و با حفظ اکوسیستمهای طبیعی و محدود کردن انتشار گازهای گلخانهای ناشی از گسترش شهری، به تحقق این اهداف کمک میکنند.
نمونههای موفق جهان در اجرای کمربندهای سبز
نمونههای موفقی از اجرای کمربندهای سبز در سطح جهانی وجود دارد. فرانکفورت با کمربند سبز وسیع خود، تعادل بین توسعه اقتصادی و حفاظت محیط زیست را برقرار کرده است و آدلاید در استرالیا با پارکلندهای پیوسته و کمربند سبز تپههای اطراف شهر، توسعه شهری را کنترل و اقلیم شهری را تعدیل میکند.
سائوپائولو در برزیل با ذخیرهگاه زیستی کمربند سبز خود، بقایای جنگلهای آتلانتیک را حفظ کرده است و خدمات اکوسیستمی حیاتی را ارائه میدهد. منطقه گرین بلت گلدن هورسشو در کانادا نیز با حفاظت از زمینهای کشاورزی، جنگلها و تالابها، رشد شهری را کنترل و اتصال زیستی خود را تقویت کرده است. ویتوریا-گاستیز در اسپانیا با پارکها و کریدورهای سبز متصل، اکوسیستمهای طبیعی را بازسازی و جایزه پایتخت سبز اروپا را دریافت کرده است و پورتلند در آمریکا نیز با استفاده از مرز رشد شهری بهعنوان کمربند سبز، توسعه فشرده و حفاظت از زمینهای طبیعی را ترویج داده است.
نظر شما