به گزارش خبرگزاری ایمنا؛ انسان‌ها از بدو تولد مسئولیت‌پذیر به دنیا نمی‌آیند، مسئولیت‌پذیری مهارتی است که با افزایش سن، در مدرسه و در زندگی به افراد آموخته می‌شود، احساس مسئولیت از اعضای خانواده، دوستان و از طریق مشاهده برنامه‌های تلویزیون ناشی می‌شود، احساس مسئولیت به خود افراد بستگی دارد و هر فردی می‌تواند رفتار، اعمال و کلمات خود را انتخاب کند، مسئولیت‌پذیری و استقلال دو مورد از اساسی‌ترین ابعاد شخصیتی هر فردی هستند که می‌توانند تأثیر بسیار زیادی بر آینده فرد داشته باشند، آموزش مسئولیت‌پذیری در کودکان یکی از اصول فرزند پروری است که به صبر و تشویق والدین آن‌ها نیاز دارد.
محیط خانواده باید مناسب‌ترین محیط ممکن برای رشد و ارتقای کودکان باشد، از همین جهت مسئولیت‌پذیری در کودکان در خانواده یکی از مواردی است که والدین باید در نظر گرفته و با محول کردن برخی وظایف به دوش فرزند خود حس مسئولیت‌پذیری را در وجود آن‌ها تقویت کنند، بیشتر والدین دوست دارند فرزندانشان آنچه را که والدین می‌خواهند انجام دهند، از دستورالعمل‌ها پیروی کنند و اقتدار خود را زیر سوال نبرند، اما این روند مسئولیت نیست و این رفتارها به عنوان اطاعت طبقه‌بندی می‌شوند، شناخت مسئولیت‌پذیری در امر مهارت فرزندپروری والدین بسیار اهمیت دارد و به فرزندان آن‌ها کمک می‌کنند تا در زندگی روزمره و ارتباط با دیگران، نقش‌آفرینی مثبت داشته باشند.
تشویق فرزندان به همکاری در امور منزل، موجب تقویت مسئولیت‌پذیری و اعتماد به نفس آن‌ها می‌شود و والدین می‌توانند با تخصیص وظایف متناسب با سن کودکان و حمایت از تلاش‌های آن‌ها مهارت‌هایی مانند مدیریت زمان و کار تیمی را در فرزندان خود پرورش دهند و زمینه‌ای برای تربیت فرزندان مسئولیت‌پذیر فراهم کنند، برای تربیت فرزندان مسئولیت‌پذیر، والدین باید به شکل مؤثر و هوشمندانه‌ای عمل کنند که بهترین روش، ایجاد محیطی است که کودکان بتوانند بدون ترس از اشتباه کردن، مسئولیت‌هایی را بر عهده بگیرند و به همین منظور، تقسیم فعالیت‌های ساده و متناسب با سن آن‌ها یک روش مؤثر است؛ به‌عنوان مثال کودکان می‌توانند در مرتب کردن اسباب‌بازی‌ها کمک کنند و نوجوانان می‌توانند در فعالیت‌هایی مانند آشپزی یا خرید همکاری داشته باشند.
تشویق و قدردانی از تلاش فرزندان نقش مهمی در انگیزه بخشیدن به آن‌ها دارد و زمانی که کودکان احساس کنند تلاش آن‌ها ارزشمند است، با علاقه بیشتری در امور مشارکت می‌کنند، همچنین والدین می‌توانند از ابزارهایی مانند جایزه دادن به صورت هوشمندانه برای انگیزه بیشتر استفاده کنند، اما باید والدین مدنظر داشته باشند که تمرکز اصلی باید بر ایجاد حس مسئولیت درونی باشد.
دوری از سرزنش کردن و ایجاد حس مسئولیت‌پذیری فرزندان
حمید نصیری، روانشناس بالینی، مشاوره خانواده و عضو انجمن روانپزشکی ایران درباره روند مسئولیت‌پذیری فرزندان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: والدین با بزرگ کردن فرزندان و بعد از طی شدن دوره رشدشان از آن‌ها انتظار دارند که بعد از آن در زندگی بتوانند مسئولیت‌پذیری لازم را را به عنوان یک زن خانه دار، مرد خانواده، به عنوان یک بردار و یا خواهر و عضوی از جامعه داشته باشند و بتوانند حل مسئله کرده و بر مشکلات خود در زندگی غلبه کنند، فرزند پسر و دختر از روزی به دنیا می‌آیند، نیاز شدید به مراقبت شدن دارند بعد از مدتی و طی زمان هنگامی که به مرحله بزرگسالی رسیدند و مرد وزن می‌شوند به جایی می‌رسند که قدرت مراقبت کردن از دیگران را پیدا می‌کنند و به میزانی که یک مرد و زن می‌تواند از دیگران مراقبت کنند در واقع فرایند رشدی خود را طی کردند، انسان سالم انسانی است که می‌تواند از دیگران مراقبت کند و منظور از مراقبت مراقبت فیزیکی، مراقبت از احساسات و مراقبت از نظر و ارزشهای دیگران و ارزشهای جامعه و محیط زیست است.
وی می‌افزاید: بزرگ‌ترین مشکلی که در جامعه انسانی با آن مواجه هستیم این است که با انسان‌هایی روبه‌رو هستیم که قدرت مراقبت ندارند و این مراقبت اولین بخش آن مراقبت از خود است و مهم این است که یک فرد تا چه اندازه از خودش مراقبت می‌کند مراقبت از افکار، ارزش‌ها، احساس و سلامتی خود می‌کند، در واقع والدین به دنبال این موضوع هستند که فرزندانی را رشد دهند که برای فردای این جامعه بتوانند سلامت و شکوفایی ایجاد کنند و موجب ایجاد مشکل در جامعه نشوند.
عضو انجمن روانپزشکی ایران تصریح می‌کند: وقتی صحبت از مراقبت می‌کنیم به معنی اینکه تغییر مثبت دادن است و به بهبود شدن شرایط کمک کنیم و تا جایی که موضوع مراقبت اهمیت دارد که انسان قدرت مراقبت بیشتری از دیگران را دارد و والدینی که فرزندان خود را دوست دارند به شیوه مناسبی از آن‌ها مراقبت می‌کنند که در آینده به والدین وابسته نشوند و بتوانند از خودشان در جامعه دفاع کنند، به والدین توصیه می‌شود که برای ایجاد مسئولیت‌پذیری در فرزندان سعی کنند با آن‌ها به شکل سرزنش کننده برخورد نکنند و گفتار و صحبت آن‌ها با فرزندان همراه با محبت و احترام و به شکل ارزشمند باشد.
وی عنوان می‌کند: جریان رابطه با فرزندان باید به شیوه مناسب انجام بگیرد و الگوی رابطه با فرزندان با چاشنی محبت، احترام و ارزشمندسازی فرزندان باشد و به همین دلیل بسیاری از والدین تلاش می‌کنند، برای رابطه مناسب با فرزندان به این موارد و الگوها توجه کرده و در رابطه با فرزندان این شیوه‌ها را در الویت قرار دهند. ضرورت دارد والدین بدانند که باید با کودکان به زبان خود آن‌ها صحبت کنیم و سعی کنیم که با این شیوه با آن‌ها ارتباط برقرار کنیم.
اهمیت تشویق کردن فرزندان برای مسئولیت‌پذیری
نصیری ادامه می‌دهد: اگر کودکی کاری را که والدین از او انتظار دارند انجام دهد باید والدین به میزان زیاد او را تشویق کنند و اگر از انجام کار امتناع کرد زیاد او را سرزنش نکنند و خود والدین کار را انجام دهند و به آرامی کودک یاد می‌گیرد، مواقعی که محبت می‌بیند و نوازش از والدین می‌گیرد، به طور دقیق همان مواقعی است که کار مورد نظر والدین را به درستی انجام می‌دهد.
وی درباره اهمیت تشویق کردن فرزندان برای مسئولیت‌پذیری آن‌ها اظهار می‌کند: لازم است والدین بدانند که سرزنش کردن مداوم فرزندان برای انجام کارها و مسئولیت‌پذیری آن‌ها نتیجه بخش نیست و آن چیزی که موجب مسئولیت‌پذیری بیشتر فرزندان در امور زندگی می‌شود و نتیجه بخش است تشویق کردن آن‌ها است و باید والدین به مورد توجه بیشتری داشته باشند و اگر می‌خواهند که خطاهای فرزندان از بین برود جریمه و سرزنش کردن آن‌ها را کمتر انجام دهند و سرزنش کردن آخرین روش است و باید سعی کنند در مواقعی که فرزندان کارهای مورد انتظار والدین را انجام می‌دهند، او را زیاد مورد تشویق قرار دهند و مواقعی که کارها را انجام نمی‌دهند، سریع از خطاهای فرزند بگذرند و زیاد روی آن حساس نشوند تا رابطه والدین با فرزندان خدشه دار نشود و بتوانند با آن‌ها ارتباط بهتری را داشته باشند.
روانشناس بالینی، مشاوره خانواده خاطرنشان می‌کند: والدین ضرورت دارد که برای فرزندان خود احترام قائل شده و او را ارزشمند تلقی کنند و این نوع ارتباط والدین با فرزندان باعث می‌شود تا آن‌ها بتوانند وظایف خودشان را به خوبی انجام دهند، برای برخورد مناسب با کودکان باید والدین با کودکان لجبازی نکنند و سعی کنند به آن‌ها آموزش‌های لازم را ارائه دهند و اصلاح رفتار والدین با کودکان خود وابسته به رابط خوب با آن‌ها هستند و اگر والدین زود عصبانی شوند و واکنش نشان دهند، ارتباط مناسبی با فرزند کودک خود ندارند.
وی تاکید می‌کند: لازم است والدین سعی کنند فلسفه انجام کارها را به فرزندان بیاموزند و برای انجام دادن کارها و اهمیت مسئولیت‌پذیری با فرزندان خود صحبت کرده و در وجود آن‌ها انگیزه ایجاد کنند تا کودکان بدانند که برای چه باید مسئولیت‌پذیر باشند و ضرورت این مورد را بدانند که باید به وظایف خود در خانواده عمل کرده و کارهای خود را انجام داده و نظم داشته باشند و به صحبت‌های والدین خوب گوش دهند، والدین دقت کنند مواقعی که کودکان به حرف‌های آن‌ها گوش کرده و کارهای مورد انتظارشان را انجام می‌دهند، آن‌ها را مورد تشویق قرار دهند و از خطاهای آن‌ها چشم پوشی کرده و زیاد روی آن حساس نشوند تا مشکلات تشدید نشود و فرزندان به آرامی به وظایف خود در زندگی عمل کرده و مسئولیت‌پذیر تربیت می‌شوند.
مسئولیت‌پذیری اعضای خانواده عامل ایجاد شادی
محسن دهقانی، مشاور و کارشناس مسائل خانواده درباره اهیمت مسئولیت‌پذیری فرزندان در محیط خانواده به خبرنگار ایمنا می‌گوید: مسئولیت‌پذیری در زندگی یک تعهدپذیری درونی آگاهانه و صفت اخلاقی است، فرزندان از رفتار والدین الگو برداری می‌کنند، یکی از علل فرار فرزندان از مسئولیت‌پذیری سبک فرزند پروری والدین است و ضرورت دارد والدین مسئولیت‌پذیری را در خانواده در بین فرزندان تقسیم‌بندی کنند، باید مسئولیت‌پذیری را به صورت یک صفت اخلاقی و به عنوان یک عادت به فرزندان بیاموزیم.
وی می‌افزاید: برای اینکه فرزندان مسئولیت‌پذیر شوند، باید والدین سبک فرزندپروری قاطعانه را داشته باشند و تذکرهای کوتاه و به جا برای فرزندان را انجام دهند و در مقابل درخواست‌های معقول فرزندان پاسخ‌گویی واضح را برای فرزندان داشته باشند، هم‌سویی پدر و مادر در تربیت فرزندان از شرایط یک تربیت سالم، اصولی و منطقی است.
مشاور و کارشناس مسائل خانواده تصریح می‌کند: افرادی که استرس‌های منفی دارند مدام با خود تکرار می‌کنند که در آینده چه می‌شود و استرس خود را بیشتر می‌کنند، اما انسان‌های مسئولیت‌پذیر می‌گویند چه راه حل‌هایی برای این مسئله وجود دارد و این اتفاق عامل دوام بخشیدن به زندگی آن‌ها است، اگر خانواده به دنبال شادی در زندگی هستند، یکی از مهم‌ترین راهکارهای ایجاد شادی در زندگی مسئولیت‌پذیری اعضای خانواده است.
وی عنوان می‌کند: انسان‌هایی که شخصیت سالم دارند، مسئولیت‌پذیر و دغدغه‌مند هستند، یعنی دغدغه‌مندی سالم دارند و این طور نیست که به خاطر دغدغه‌مندی دچار بیماری، نوسان خلق شوند و این گروه از افراد مسئولیت‌پذیر هر کاری به موقع انجام می‌دهند و از زیر بار مسئولیت خود فرار نمی‌کنند. وقتی که زوج‌ها مسئولیت‌پذیر باشند، باعث رضایت‌مندی طرف مقابل آن‌ها می‌شود، اما وقتی که مسئولیت خود را به درستی انجام ندهند، باعث می‌شود که همسر آن‌ها ناراضی باشد اگر این مورد تکرار پیدا کند، باعث می‌شود که مشاجره‌های لفظی آن‌ها افزایش پیدا کند و حرمت‌شکنی در خانواده اتفاق بیفتد و مسئولیت‌پذیری عامل دوری از حرمت‌شکنی‌ها از خانواده است.
دهقانی خاطرنشان می‌کند: مسئولیت‌پذیری عامل نشاط و شادابی درونی انسان‌ها است، در بحث مسئولیت‌پذیری انسان مواردی همچون صداقت، شفقت و احترام نقش‌آفرینی می‌کند و اگر فردی مسئولیت‌پذیر نباشد، باید وجود این باید موارد مطرح شده را درون افراد مورد بررسی قرار داد، اولین عنصر مسئولیت‌پذیری فرد صداقت او است، یعنی گاهی اوقات فرد از درون با خودش مشکل دارد و اهل صداقت نیست، باید بدانیم فردی که اهل صداقت باشد، حرف و عمل او یکی است و اگر بگوید کاری را انجام می‌دهد، به طور حتم انجام خواهد داد، اگر انسان صادق باشد، به طور طبیعی دیگر نباید بر خلاف حرف‌های خود رفتار کند.
وی تصریح می‌کند: عنصر شفقت یعنی تکنیک عشق به خویشتن است و افرادی که عشق به خویشتن ندارند، عشق به دیگران را هم ندارند، باید افراد ابتدا با خودشان مهربان باشند تا بتوانند با دیگران هم مهربان باشند، کسی که در وجودش شفقت و مهرورزی موج نزند و با خودش حتی غریبه باشد این فرد نمی‌تواند به خواسته‌های دیگران توجه کند، عنصر سوم در بحث مسئولیت‌پذیری بحث احترام است، یعنی فرد به حفظ شخصیت دیگران اهیمت می‌دهد، عنصر چهارم انصاف است یعنی هر چه را فرد برای خود می‌پسندد برای دیگران هم بپسندد و عنصر پنجم در بحث مسئولیت‌پذیری پاسخ‌گویی و شجاعت فرد در مورد نقش خود در زندگی خانوادگی است.
مشاور و کارشناس مسائل خانواده اظهار می‌کند: استرس‌های انسان در زندگی به دو بخش استرس‌های دردسرساز و کارساز تقسیم می‌شود، در استرس‌های دردسرساز افراد به دنبال راه حل نیستند و ذهن آن‌ها در خود مشکل ذهن دور می‌زند، در استرس کارساز استرسی به افراد راه حل ارائه می‌دهد که چگونه می‌توانند از این مشکل نجات پیدا کنند و مهارت حل مسئله را برای آن‌ها زنده می‌کند، مسئولیت‌پذیری اعضای خانواده از استرس‌های کارساز است و از ویژگی‌های شخصیت سالم نیز داشتن وجود همین نوع استرس‌ها در زندگی روزمره است.
مبرهن است که مسئولیت‌پذیری فرزندان از جمله مهارت‌های لازم در زندگی است و یکی از وظایف والدین در فرزندپروری آموزش این مهارت به کودکان است، در واقع مسئولیت‌پذیری در کودکان از همان سنین ابتدایی رشد به پرورش بلوغ فکری، رشد فردی، بهداشت روانی، افزایش اعتماد به نفس و خودپنداره مثبت منجر می‌شود، بسیاری از والدین از سر دلسوزی مسئولیتی به کودک خود واگذار نمی‌کنند که این مسئله حتی می‌تواند منجر به اختلالات روانی در آینده شود.
وقتی فردی مسئولیت‌پذیر نیست، این صفت می‌تواند تأثیر منفی بر زندگی او بگذارد، افرادی که مسئولیت‌پذیر نیستند اغلب شغل خود را از دست می‌دهند یا در روابط‌شان دچار مشکل می‌شوند و در نهایت احترام و اعتماد کسانی را که دوست دارند، از دست می‌دهند، بنابراین برای شروع در جهت پخته‌تر و بزرگ‌تر شدن، لازم است که فرزندان سعی در کسب این مهارت داشته باشند.
بنابراین مسئولیت‌پذیری از پنج عنصر اساسی صداقت، شفقت، احترام، انصاف، پاسخ‌گویی و شجاعت تشکیل شده است و مسئولیت‌پذیری باعث اقتدار، قدرت، ترقی در زندگی می‌شود و مسئولیت‌پذیری نداشتن، فرد را دچار شرم، سرزنش از جانب دیگران می‌کند و قدرت و نفوذ افراد را از بین می‌برد، به گفته متخصصان امر افراد بی‌مسئولیت، نسبت به پیامدهای اقدامات خود بی‌توجه هستند. به افراد بی‌مسئولیت نمی‌توان اعتماد کرد. افراد بی‌مسئولیت آنچه را دوست دارند، انجام می‌دهند و اهمیتی نمی‌دهند که پس از آنچه اتفاقی می‌افتد.
نکته مهم اینکه مسئولیت‌پذیری فرزندان یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیتی هر فرد بوده که باید از همان دوران کودکی آن‌ها در محیط خانواده تقویت شود. تقویت مهارت مسئولیت‌پذیری از آن جهت مهم است که تأثیر بسیار زیادی بر این ویژگی آن‌ها در سنین بزرگسالی خواهد داشت. برای تقویت این حس لازم است تا در سنین مختلفی مانند دبستان و پیش دبستانی وظایف مشخصی را به عهده کودک گذاشته و والدین از کودکان بخواهند که این وظایف را به انجام رسانند. تمریناتی مانند سحرخیزی، مسواک زدن منظم، لباس پوشیدن، نظافت اتاق می‌تواند تأثیر بسیاری در تقویت مسئولیت‌پذیری فرزندان داشته باشد.
نظر شما