به گزارش خبرگزاری ایمنا، ورزش، فعالیت بدنی و بازی در دوران کودکی با توجه به داشتن رابطه مستقیم با رشد مطلوب و همه جانبه کودک، امری بسیار مهم تلقی می‌شود و بر رشد مناسب کودک در آینده تأثیرگذار خواهد بود؛ زمانی رشد کودک در مراحل بعدی زندگی او از جمله نوجوانی کامل می‌شود که فرایند رشد در کودکی به خوبی انجام شده باشد.
امروزه کودکان به دلیل اینکه بیشتر اوقات فراغت خود را صرف تماشای تلویزیون، بازی‌های رایانه‌ای و موبایلی می‌کنند، درگیر فقدان تحرک و فعالیت‌های فیزیکی مناسب در جهت رشد کامل خود هستند که این امر باعث می‌شود سلامت و رشد کودک به طور جدی به خطر افتد.
کم‌تحرکی، کودکان را دچار چاقی، بیماری‌های فشار خون، دیابت نوع دوم، نامنظمی هورمون رشد، مشکلات تنفسی و استخوانی می‌کند، کودک رشد مناسبی را تجربه نخواهد کرد و هر یک از این بیماری‌های جسمی، مشکلات روحی و روانی را نیز به همراه خواهد داشت و حتی منجر به ایجاد اختلال در روابط اجتماعی صحیح، نداشتن اعتماد به نفس و عزت نفس در سنین بالاتر خواهد شد.
کودکانی که در کودکی به خوبی بازی و ورزش کرده باشند، از نظر جسمی نسبت به دیگران دارای استخوان‌بندی محکم‌تر و قوی‌تری هستند، تحرک مناسب و ورزش کودکان همچنین باعث بهبود وضعیت روحی کودک از لحاظ افسردگی، استرس و اضطراب می‌شود.
بازی‌های کودکان از لحاظ فعالیت‌های بدنی به دو دسته بازی‌های فکری و حرکتی تقسیم می‌شوند؛ بازی‌های فکری و ذهنی نیاز به فعالیت فیزیکی و جسمی ندارد و تنها با پردازش ذهنی کودک انجام می‌شود، اما بازی‌های حرکتی و فیزیکی با درگیر کردن اندام‌های کودک، او را به تحرک وا می‌دارد و سوق دادن کودک به هر دو دسته از بازی‌های فکری و حرکتی می‌تواند سبب رشد چندجانبه کودک شود.
بازی؛ جز جدانشدنی رشد و تربیت کودک
حجت‌الاسلام مرتضی عباسی، فعال فرهنگی و کارشناس ارشد مشاور کودک و نوجوان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به اهمیت بازی در روایت‌های دینی اظهار می‌کند: مهم‌ترین اصل در دوران کودکی به عنوان مرحله مهمی از زندگی افراد، بازی کردن است و کودکی که بیشترین بازی و بیشترین آزادی را در بازی کردن داشته باشد، رشد بهتری خواهد داشت.
وی با بیان اینکه بازی جز جدانشدنی از رشد و تربیت کودک است و هیچ کودکی بدون بازی تربیت سالمی نخواهد داشت و تمام اصول تربیتی که کودک باید یاد بگیرد در بازی وجود دارد، می‌افزاید: بازی به قدری اهمیت دارد که امروزه موضوعی تحت عنوان بازی‌درمانی مطرح شده است و از طریق بازی، مشکلات کودک اعم از افسردگی، وسواس و اوتیسم درمان می‌شود.
این کارشناس ارشد مشاور کودک و نوجوان ادامه می‌دهد: هرگاه سخن از تربیت کودک در هفت سال ابتدایی می‌شود، از کودک به عنوان شاه و سلطان یاد می‌شود و بر این اساس باید اجازه داد کودک طبق قوانین و اصول خود مشغول به بازی شود و طی این روند، مهارت‌های موردنیاز و مفاهیمی همچون گروه و خانواده را به کودکان آموزش داد.
وی تصریح می‌کند: دوران کودکی، دوران بازی کردن است و باید سعی کنیم آموزش به کودک از طریق بازی صورت گیرد؛ شکل‌گیری عزت نفس، اعتماد به نفس، تعامل با دیگران، مدیریت عواطف و مدیریت زمان در دوران کودکی اتفاق می‌افتد و با بازی کردن، می‌توان هر کدام از این ویژگی‌ها را تقویت کرد و افزایش داد.
بازی‌های گروهی؛ عامل رشد بهتر و بروز خلاقیت در کودکان
حجت‌الاسلام عباسی ادامه می‌دهد: بازی‌هایی که تمام جنبه‌های کودک اعم از ذهنی، جسمی و حرکتی را درگیر کند و به جریان اندازد، مناسب کودکان و بسیار مؤثر در رشد آنها است، اما بازی‌های رایانه‌ای و موبایلی تحرک کودک را کاهش می‌دهد و مانع تخلیه هیجانات درونی کودک می‌شود.
وی تاکید می‌کند: درگیری کودک با بازی‌های رایانه‌ای می‌تواند سبب تنبل شدن کودک یا بیش‌فعالی او شود؛ کودکان اغلب بازی را دوست دارند و اگر کودکی گرایش زیادی نسبت به بازی‌های رایانه‌ای دارد، باید علت را در رفتار والدین جویا شد، چراکه والدین هستند که بازی‌ها را به کودکان معرفی می‌کنند و کودک در ابتدا اطلاعات زیادی از بازی رایانه‌ای ندارد.
این کارشناس ارشد مشاور کودک و نوجوان اضافه می‌کند: اگر کودک را به بازی‌های گروهی ترغیب کنیم شاهد رشد بهتر و بروز خلاقیت در کودکان خواهیم بود؛ میل و گرایش نوجوانان به سمت بازی‌های رایانه‌ای و موبایلی افزایش داشته است و باید دغدغه این را داشته باشیم که جایگزینی جذاب برای دانش‌آموزان ارائه دهیم.
وی با بیان اینکه جای خالی بازی در نظام آموزشی کشور حس می‌شود، می‌گوید: معلمان و مسئولان آموزش و پرورش در دوره ابتدایی نسبت به گذشته بیشتر به بازی اهمیت می‌دهند، اجرای طرح‌هایی همچون «یک روز بدون کیف» نیز در همین راستا برگزار و باعث تعامل کودک با محیط می‌شود.
حجت‌الاسلام عباسی ادامه می‌دهد: در دوران متوسطه اول و دوم نیز باید به تناسب سن دانش‌آموزان از بازی و جنب‌وجوش در فرایند آموزش بهره برد و نباید فکر کنیم بازی کردن تنها برای دوران کودکی و ابتدایی است؛ حتی می‌توانیم از زنگ ورزش برای انجام بازی‌های گروهی استفاده کنیم.
وی خاطرنشان می‌کند: علاوه بر آموزش مطالب درسی در مدارس باید اهمیت بازی را نیز مدنظر قرار دهیم و گاهی این دو را با یکدیگر تلفیق کنیم، به عنوان مثال معلم می‌تواند برای تدریس درس ریاضی از مصداق‌های طبیعی و عینی و بازی‌های ریاضی کمک بگیرد.
بازی کودکان برابر با کار کردن بزرگسالان
حجت‌السلام حسین ناصری، پژوهشگر حوزه تربیت و طراح و مدل‌ساز بازی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: نیرویی فطری به‌نام کنجکاوی و کشف کردن در انسان‌ها وجود دارد که از کودکی درون آنها فعال می‌شود و بهترین محیط و بستر برای بروز و ظهور این نیرو، بازی کردن است.
وی با بیان اینکه کودکان با بازی ارتباطی صمیمی برقرار می‌کنند و به همین دلیل شخصیت واقعی خود را در بازی نشان می‌دهند و استعدادها و خلاقیت‌های خود را شکوفا می‌سازند، می‌افزاید: بازی رشد دهنده کودکان و برای کودکان حکم کار کردن برای بزرگسالان را دارد؛ همان‌گونه که بزرگسالان هر روز صبح برای کار کردن آماده می‌شوند، کودکان نیز از صبح که روز خود را آغاز می‌کنند باید برای بازی کردن آماده می‌شوند.
این پژوهشگر حوزه تربیت و بازی عنوان می‌کند: به‌طور معمول کودکان فردی را بیشتر دوست خواهند داشت که با آنها بیشتر بازی می‌کند؛ این بازی برای کودکان دریچه‌ای برای ارتباط با دیگران و تخلیه هیجانات است، به همین سبب انجام بازی برای کودکان فقط مقوله‌ای تفریحی نیست و جنبه آموزشی و تربیتی دارد.
وی درباره چهارچوب آزاد گذاشتن کودک در انجام بازی اشاره می‌کند: طبق نظر پژوهشگران انجام هر بازی برای کودک آزاد است، مگر بازی‌های خطرناک و بازی‌هایی که از نظر اجتماعی و فرهنگی بر اساس عرف جامعه زشت و ناپسند تلقی می‌شود، به عنوان مثال اگر کودک چاقو به دست بگیرد و شروع به دویدن کند، باید مانع بازی کردن او شد.
ناصری با بیان اینکه بازی را قالبی برای ارائه و تدریس می‌دانیم، می‌گوید: محتوای آموزشی که به روش سنتی ارائه می‌شد، امروزه با کمک بازی به کودک ارائه می‌شود، بدین‌گونه کودکان با فکر به اینکه مشغول بازی هستند، به صورت غیرمستقیم درگیر آموزش و کسب مهارت هستند.
وی با تاکید بر اینکه بهترین راهکار برای وارد کردن بازی به کلاس‌های درس، آگاه‌سازی و معرفی نمونه‌های موفق در این زمینه است، تصریح می‌کند: نظر و دیدگاه مسئولان و سکان‌داران نظام آموزشی و از طرفی آگاهی معلمان در زمینه طراحی بازی و درک اهمیت بازی همراه با آموزش در کلاس‌های درس، بسیار در اجرایی کردن چنین طرحی تأثیرگذار خواهد بود.
این پژوهشگر حوزه تربیت و بازی درباره میزان تلفیق کردن بازی و آموزش در مدارس خاطرنشان می‌کند: هدف از آموزش، یادگیری دانش‌آموزان است و چه بهتر که آموزش در قالبی ارائه شود که برای دانش‌آموز جذاب است؛ یکی از قالب‌های مورد پسند دانش‌آموز، قالب بازی است که یادگیری را برای او لذت‌بخش خواهد کرد.
یکی از زبان‌های کودکی، زبان بازی کردن است که والدین، معلمان و مربیان تربیتی می‌توانند با استفاده از آن وارد دنیای کودکان شوند و با آنها ارتباطی صمیمی و پایدار برقرار کنند، پژوهشگران بسیاری بر آموزش همراه با بازی و بازی‌های آموزشی تحقیق و نظرات متفاوتی در این خصوص ارائه کرده‌اند که هر یک به‌گونه‌ای اهمیت بازی کردن برای کودکان را بیان می‌کند.
سقراط نقش بازی را نه تنها در رشد و پرورش کودکان، بلکه در تحول منش و رفتار آنها تأثیرگذار می‌داند، همچنین آن را زمینه‌ای برای شناختن توانایی‌های کودکان معرفی می‌کند و بر اساس تحقیقات انجام شده، هر چه یادگیری مهارت‌ها دشوارتر باشد، نیاز به ابزارهای آموزشی بیشتر احساس می‌شود.
در چند سال اخیر توجه معلمان و کادر آموزشی به تلفیق بازی و آموزش و جنب‌وجوش کودکان و نوجوانان در مدارس بیشتر و همین باعث علاقه دانش‌آموزان به محیط مدرسه و کلاس‌های درس شده است، اما با این حال در بعضی مدارس به این موضوع کمتر اهمیت داده می‌شود و چهارچوب تدریس به سبک سنتی پیش می‌رود.
نظر شما