به گزارش خبرنگار ایمنا، هوا به‌تازگی تاریک شده است صدای زنگ ساعت ساختمان شهرداری مرکز نشان می‌دهد که ساعت ۱۹ است، سریع‌تر گام برمی‌دارم تا سر زمان مقرر به مراسم برسم، هیاوهویی درگذر فرهنگی چهارباغ به مناسبت هفته فرهنگی اصفهان برپاست از عابرانی که بر روی صندلی پلاستیکی منتظر نشسته‌اند تا برنامه‌های متنوع شاد برای آن‌ها به مناسبت هفته فرهنگی اصفهان برگزار شود تا نمایشگاه نقاشی کودکان سرتاسر دنیا با موضوع مشاغل شهر خود که به مناسبت اختتامیه جشنواره پوپک مقابل سینما فلسطین برپاشده است، هر چه بیشتر دقت می‌کنم خروش و نشاط شهروندان را شاهد هستم البته در میان این موج شلوغی و پرنشاط شهروندانی هم هستند که بابی اعتنایی از کنار این برنامه‌ها عبور می‌کنند اما آنچه برای من قابل‌تأمل است ایجاد نشاط و همبستگی است که در هفته فرهنگی اصفهان ایجادشده است.
درحالی‌که که باعجله از میان شلوغی و جنب‌وجوش شهروندان درگذر فرهنگی چهارباغ رد می‌شوم به مجتمع هشت‌بهشت می‌شوم از پله‌های این مجتمع به طبقه پایین می‌روم، پوسترهای مراسم را می‌بینیم، در مسیر بارها واژه تبرزین به چشمم می‌خورد و با خود می‌گویم دلیل انتخاب این واژه برای رونمایی از آلبوم موسیقی مسعود میرزایی که با همین نام منتشرشده است چه بوده است.
درحالی‌که به علت این موضوع فکر می‌کنم صف طولانی بیرون سالن موزه موسیقی اصفهان توجه‌ام را جلب می‌کند، صفی که شهروندان به دلیل پر شدن صندلی‌های مراسم رونمایی، در بیرون سالن موزه منتظر هستند با اضافه کردن صندلی‌ها این مشکل تا حدی برطرف می‌شود اما همچنان عده زیادی در بیرون از سالن منتظر این هستند که صندلی برای آن‌ها خالی شود.
وارد سالن می‌شوم باوجود جمعیت انبوه، تنها صدای نفس‌ها حضار و کولرگازی سالن شنیده می‌شود، در این سکوت همراه احترام مسعود میرزایی با پیراهنی سبزرنگ بر روی صحنه می‌رود و این‌چنین صحبت خود را شروع می‌کند.
خطابه‌ای برای احترام به درویش موسیقی ایران
«با سلام و سپاس از لطف حضور شما بزرگواران...
مجلس به نام بزرگی مزین است...
پس در ابتدای سخنم مدد می‌جویم از کلام سعدی که فرمود:
هنرور چنین زندگانی کند
جفا بیند و مهربانی کند
می‌توانم بگویم که این بیت شریف، مصداق بارز نام بلند درویش خان است. او که جفای بسیار دید و مهربانی کرد. میرزا غلامحسین زمانی چشم به جهان گشود که حاکمان ایران در اوج قله‌های عیاشی و رذالت بودند و صدمه‌ی این رذالت می‌رفت که سبب قطع انگشتان دانا و بی‌بدیل این استاد بزرگ شود. ابوالقاسم صبا پدر استاد ابوالحسن صبا وساطت می‌کند و این خطر را از استاد دور می‌کند. درویش موسیقی ایرانی را از انحصار دربار قاجار بیرون کشید و باکمال محبت در اختیار فرزندان این مرزوبوم قرارداد. شاگردانی را به استادی رسانه که همه‌ی ما مردم ایران‌زمین، امروز و تا ابد وامدار آن‌هاییم.
بعدازاین مقدمه، مطلبی را می‌خوانم از آقای احمد طالبی نژاد، پژوهشگر، منتقد و نویسنده‌ی سینما که در شماره‌ی هجدهم مجله‌ی فیلم امروز به چاپ رساندند.
یکی از دغدغه‌های نگارنده، دوری روزافزون جوانان از تجربه‌هایی است که پشت سر گذاشته‌ایم و آن را تاریخ می‌نامیم. به‌ویژه درزمینهٔ های هنری و فرهنگی ازجمله موسیقی ایرانی. دست‌کم نسل حاضر کمتر ازآنچه درزمینهٔ موسیقی وطنش گذشته باخبر است. خوشبختانه تلاش‌هایی در گوشه و کنار این سرزمین به‌صورت مستقل و خودجوش در جریان است که آلبوم تبرزین نمونه‌ای ازاین‌دست است. این اثر، تاریخچه و شرح زندگانی یکی از بزرگ‌ترین و تأثیرگذارترین موسیقیدانان دوره قاجار است.
میرزا غلامحسین درویش خان فرزند حاجی بشیر طالقانی، متولد هزار و دویست و پنجاه‌ویک خورشیدی که در یازده‌سالگی وارد مدرسه دارالفنون می‌شود. موسیقی می‌خواند و هم‌زمان مقدمات نوازندگی سه‌تار را نزد پدر آغاز می‌کند.
سپس به شاگردی استاد بزرگ میرزا حسینقلی درمی‌آید. به مقام استادی می‌رسد، مکتب دایر می‌کند و به هنرجویانش مدرک تحصیلی می‌دهد که نشانش تبرزین درویشان است با کلی اعتبار.
آلبوم تبرزین دربرگیرنده‌ی یازده فصل از زندگی این موسیقی‌دان برجسته است و تا حدود زیادی مخاطب را اقناع می‌کند.
امید است که درباره بزرگانی چون درویش خان، آثاری فراهم شود تا فرزندان این آب‌وخاک با روزگار پدران و مادران خود بیشتر آشنا شوند. همان اتفاقی که با نمایش سریال روزگار قریب اثر کیانوش عیاری تا حدود بسیاری میسر شد.
موسیقی و متن آلبوم تبرزین توسط هنرمند اصفهانی مسعود میرزایی دمابی ساخته‌وپرداخته شده است. نویسنده متن به تأسی از روایت گویی های آثار زنده‌یاد علی حاتمی به‌ویژه در سریال هزاردستان، گفتارش را با لحنی آهنگین نگاشته است. درمجموع همه‌ی کاروبار این اثر در شهر اصفهان انجام‌شده است که این مهم بسیار قابل‌توجه و ستایش است.
احمد طالبی نژاد
تهران شهریور هزار و چهارصد و یک خورشیدی
حالا وظیفه‌دارم از همه دوستان بزرگواری که در تولید آلبوم تبرزین بنده را یاری کردند تشکر کنم. ابتدا موسیقیدانان و نوازندگان گران‌مایه که سرپرستی، اجرا و ضبط این اثر را به عهده گرفتند. بزرگواران سعید هنرمند، حمید حسن‌پور، فاطمه فریدی زاده، سامان صادقیان، مصطفی هاشم زاده و توحید وحید. دوم بزرگواران حسن منصوری، مجتبی صادقی، محمدرضا رهبری، علی عطریان، سجاد رضایی، سجاد منصوری و عمران عبدالهی.
و درنهایت سپاسگزارم از سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان که تهیه و تولید این آلبوم را تقبل کردند.»
پس از پایان صحبت مسعود میرزایی همه حضار بلند شده و به‌افتخار این هنرمند دست می‌زنند و آنگاه میرزایی از منصور اعظمی کیا، خواننده و مدرس آواز ایرانی دعوت می‌کند که به صحنه آمده و نقد خود را درباره آلبوم تبرزین بیان کند.
وظیفه، تعهد و کار هنرمند برای موسیقی دشوار است
اعظمی کیا اظهار می‌کند: به‌طورکلی "نقد" اقدام خوبی است اما مفهوم درست نقد این است که اقدامی را با ادله و دلایل اصولی و قاعده‌مند نسبت به قسمت‌های قوی و ضعیف آن بازنگری و شناسایی انجام شود.
وی تأکید می‌کند: آنچه در ایران وجود دارد نقد نیست و متأسفانه در سینما و تئاتر و سایر هنرهای موجود در ایران این موارد مشاهده می‌شود.
عضو شورای دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان در خصوص موسیقی توصیفی و ارزش این اثر فاخر می‌افزاید: به‌طورکلی موسیقی توصیفی در هر کشور که نمود پیدا می‌کند مسئولیت و تعهد هنرمند و سازنده را بسیار زیاد خواهد کرد، فرهنگ موسیقی ایران‌زمین به‌گونه‌ای طراحی‌شده که شنونده دنبال کلام می‌گردد و به‌این‌علت است که قسمت اعظم فرهنگ ما را ادبیات ما تشکیل داده و این ادبیات با موسیقی عجین است.
وی ادامه می‌دهد: وظیفه و تعهد و کار هنرمند برای موسیقی دشوار است چراکه این فضایی که در موسیقی با کلام ایجاد می‌شود آسان‌تر با کلام به مخاطب منتقل می‌شود اما در موسیقی بی‌کلام این انتقال سخت‌تر است.
اعظمی کیا اضافه می‌کند: دریکی از همخوانی‌های بتهوون در سمفونی شماره شش، توصیف می‌شود که چوپانی گوسفندان خود را به سمت دشت پر آب‌وعلف هدایت می‌کند که در این حین باران شروع به بارش می‌کند و در این اثر قصد دارد رعدوبرق را ترسیم کند که از سازهای کوبه‌ای و فلوت استفاده می‌شود؛ منتقدین این اثر را بررسی کردند و نقادها گفته‌اند که سازنده این اثر در فلان قسمت دچار یک لرزش شده و زمان نشان دادن رعد باید بعد از برق باشد و اینجا آهنگساز باید مقدم و موخر را رعایت کرده و جای سازهای کوبه‌ای را تغییر می‌داد.
وی بابیان اینکه ظرافت موسیقی بی کلان بسیار بالا است، می‌گوید: موسیقی بی‌کلام در زمان ساسانیان در ایران باستان زمان اعلام خبر مرگ اسب خسروپرویز به وی و از این قبیل موارد نیز وجود داشته است.
این مدرس آواز ایرانی خاطرنشان می‌کند: موسیقی توصیفی باید قدرتمند باشد که فضایی را در ذهن شنونده ایجاد و برای شنونده فقدان کلام را روشن سازد، در اثر "راز" از آقای مسعود میرزایی اصرار بر تبلور ارتباط تنگاتنگ معماری قسمت‌های مختلف اصفهان با ساز وجود داشت و این حس ایجاد می‌شد معماری که قصد ساخت این سازه و معماری داشته چنین ملودی را در نظر داشته است.
معماری موسیقی منجمد
وی اضافه می‌کند: هنرهای هفت‌گانه ایرانی ارتباط تنگاتنگ با یکدیگر دارند و برخی بزرگان معماری را به موسیقی منجمد تشبیه می‌کنند و اگر با دقت به آن توجه شود می‌تواند منشأ الهامی برای هنرمندان باشد.
اعظمی کیا می‌گوید: موسیقی آلبوم "تبرزین" فعالیت ریشه‌دار و یکی از هوشیارانه‌ترین کارها در این اثر این است که فضا طوری طراحی‌شده که تنها "تار و ستار" آثر را به گوش رساندند از طرفی بهتر بود که اسامی اجراکنندگان و قطعات در یک بروشور مشخص می‌شد همچنین تعداد پارامترها به‌جای ۱۱ مورد ۱۲ مورد بود.
موسیقی پس از دوران صفویه دچار وقفه تئوریک شده
با پایان صحبت اعظمی کیا، مقدم مجدد بر روی صحنه می‌آید و از یکی نوادگان درویش خان سامان صادقیان دعوت می‌شود که قطعه‌ای را با تار خود به یاد مرحوم درویش خان اجرا کند و پس از اجرای صادقیان نوبت سخنرانی حسن منصوری، آهنگساز و نوازنده می‌شود.
منصوری با صدای گرفته و آهسته که خود عامل آن را حساسیت فصلی عنوان می‌کند، رو به حضار کرده و می‌گوید: در جهان امروزی به‌ویژه جهان غرب این مطلب جاافتاده کلام را در موسیقی دخالت می‌دهند که جای انتقاد نیست.
وی وجه تمایز بشر با سایر آفریده‌ها را کلام و تأمل عنوان کرد و می‌افزاید: زمانی که کلام وارد موسیقی می‌شود به آن جهت می‌بخشد و در بسیاری از موارد، جهت شنونده را نیز عوض می‌کند.
این عضو شورای دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان تصریح می‌کند: زمانی که یک آلبوم و تصویر ساخته می‌شود و پس‌ازآن موسیقی پخش می‌شود چه‌بسا برای شنونده حسی با اثر ایجاد می‌شود و چنانچه موسیقی آرام عاشقانه در ذهن متبادر شده باشد اما کلام به‌گونه‌ای تناسب لازم را نداشته باشد بلافاصله نظم برداشتی به هم می‌ریزد.
وی ادامه می‌دهد: در این آلبوم تفسیر زندگی درویش خان است و پارامترها و قطعاتی که وی ساخته باید با ابیات متناسب باشد و حدس من این است که قبل از اینکه ابیات ساخته شود اول متن را انتخاب و نوشتند و سپس قطعات را اضافه کردند.
منصوری تأکید می‌کند: آنچه در ارتباط با مرحوم درویش خان می‌توان بیان کرد اینکه وی به‌واسطه تحصیل در دارالفنون، با تئوری موسیقی غربی به‌طور حتم آشنایی لازم را داشته است همچنین تحصیلات دارالفنون در ساخته‌های وی تأثیرگذار بوده و بسیاری از موسیقیدانان بر این باورند قبل از درویش خان به نوع قطعات بیشتر بوده است و در ابتدا قطعات مضراب ساخته اکثر ساخته‌ها همراه با شعر بوده است.
وی اظهار می‌کند: موسیقی پس از دوران صفویه دچار وقفه تئوریک شده و تئوریک از شعر درویش خان حذف‌شده است. پس از مرحوم درویش خان، قطعاتی که ساخته می‌شوند در بسیاری از تک‌نوازی‌ها که مشهود است تأثیرگذار بوده و اکثر نوازندگان سازهای مختلف ایرانی از قطعات درویش خان تبعیت می‌کردند.
این نوازنده اظهار می‌کند: قطعات ساخته‌شده خوش‌فرم و حساب‌شده است و نشانه پیوستگی هزار سال موسیقی ایرانی است و زمانی می‌توانیم به‌عنوان حلقه مؤثر در این سلسله باشیم که بیافرینیم.
وی بابیان اینکه این موسیقی، یک قطعه ترکمن آقای علیزاده را برای من تداعی کرد، می‌گوید: باوجود تمام مشکلاتی که طی ۴۴ سال برای موسیقی و هنر ایجادشده اما نسبت به دیگر هنرها، موسیقی مسیر خود را طی می‌کند.
اقدامات مؤثر شهرداری اصفهان در حوزه توسعه موسیقی فاخر
منصوری ادامه می‌دهد: تنظیم متون جالب بود اگرچه گفتار به‌صورت قاجاری است اما به‌اندازه‌ای سنگین نیست که برای شنونده‌های سطح متوسط، غیرقابل فهم باشد و به‌صورت داستان گونه فرد را به دنبال خود می‌کشاند.
وی با اشاره به اینکه در بسیاری از متن‌ها موجزگویی و مؤثر گویی مشخص است، اظهار می‌کند: از افراط و زیاده‌گویی در گفتار پرهیز شده و قطعات ساخته‌شده با گفتار منطبق است.
این نوازنده در خصوص آلبوم تبرزین می‌افزاید: در این آلبوم و لیبل آن هیچ حرفی در ارتباط با عوامل تولیدکننده وجود ندارد و این نشان می‌دهد گاهی عوامل صحبتی در تولید ندارند و تنها یگانگی و یکدلی و همراهی عوامل وجود دارد و تلاش همه بر تولید یک اثر فاخر بوده که حرفی برای گفتن داشته باشد.
وی ادامه می‌دهد: کاش این اثر یک لیبل یا دفترچه همراه گفتار جهت ترجمه داشته باشد چراکه این امر می‌تواند در معرفی "درویش جهان" مؤثر باشد؛ جرقه این آلبوم با محوریت یادمان «درویش خان» اجراشده و ایده این طرح تقدیم به این استاد گران‌مایه است.
منصوری اظهار می‌کند: شهرداری اصفهان اقداماتی در حوزه فرهنگ شهر انجام می‌دهد و وظایف محوله دیگر ارگان‌ها را نیز با مشقت انجام می‌دهد.
وی ادامه می‌دهد: متأسفانه سنگ‌اندازی‌هایی وجود دارد؛ اما شهرداری بیشترین حمایت را انجام می‌دهد و توصیه می‌شود افراد حاضر در نشست که توانایی تولید اثر دارند، ایده خود را با نوازندگان موسیقی در خصوص سایر بزرگان و مفاخر مطرح کنند.
مراسم با رونمایی از آلبوم موسیقی تبرزین به اتمام می‌رسد، اما نکته‌ای که همچنان ذهن من را درگیر خودکرده است به‌راستی اگر درویش خان زنده بود و از این اقدام مسعود میرزایی اطلاع پیدا می‌کرد چه عکس‌العملی نشان می‌داد و چه قطعه‌ای را به‌اضافه شدن قطعه‌های این آلبوم پیشنهاد می‌داد.
مراسم رونمایی از آلبوم موسیقی تبرزین به مناسبت هفته فرهنگی اصفهان توسط دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان برگزار شد.
نظر شما