به گزارش خبرنگار ایمنا، حوالی عصر است زیبایی محله بیدآباد روح‌انگیز بودن فصل اردیبهشت‌ماه را دوچندان کرده است، از گذر محله علیقلی آقا و مسجد معروفش رد می‌شوم، شاهکار و زیبایی معماری‌اش من را محصور می‌کند با خود می‌گویم چه شد که این‌همه زیبایی و ظرافت در معماری و ساختمان جای خود را به ساختمان‌های بی‌قواره و فاقد زیبایی بصری داد، به مسیر خود ادامه می‌دهم تا در دل یکی از باشکوه‌ترین مکان‌های دوره صفوی به بهانه بزرگداشت مولانا عللی اکبر اصفهان معمار برجسته اصفهان در دوره صفویه از یکی از معماران قدیمی این شهر که عمری از زندگی خود را در راستای اعتلای معماری این شهر گذاشته است تجلیل به عمل آید.
از درب چوبی قدیمی وارد موزه گرمابه علیقلی آقا می‌شوم، گویی از برهه تاریخی حاضر به عصر صفوی صفر کرده‌ای وارد محوطه مرکزی موزه می‌شوم، صندلی‌هایی چوبی با زیرانداز لنگ و کوسن‌هایی با طرح خاتم بر روی صندلی‌ها گذاشته‌اند تا حضار بر روی آن قرار گیرند کلیپی از حمام‌های قدیم و تعاملات مردم در این مکان در حال پخش است که ناگهان اهدای پاکتی سفیدرنگ توسط عوامل برگزارکننده مرا به خود می‌آورد، درب پاکت را باز می‌کنم، کارت‌پستالی از تصویر نقاشی شده علی‌اکبر اصفهانی در آن قرار دارد، با خود فکر می‌کنم این فرد چه استعدادی داشته که توانسته معماری یکی از مشهورترین بناهای تاریخی جهان (مسجد امام اصفهان) را انجام دهد و اگر او زنده بود و شاهد بلایی که در اثر مرمت بر گنبد آن مسجد پیش‌آمده را می‌دید، چه می‌کرد؟ در حال مرور این فکرها هستم که صحبت سخنرانی اصلی مرا به خود می‌آورد.
معماری از مفهوم کلان دور شده است
وحید مهدویان، معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان اظهار می‌کند: این رویدادها به ما یادآوری می‌کند در کنار روزمرگی که در حوزه شهرسازی و معماری با آن مواجه هستیم، باید به حوزه مفاهیم و پیشینه در حوزه معماری توجه شود.
وی می‌دهد: در حوزه معماری و شهرسازی در اصفهان اساتید و معماران بزرگی بر آن تکیه زدند، لذا وظیفه ما این حوزه را بیش از گذشته جدی گرفته شود.
معاون معماری و شهرسازی شهرداری اصفهان با اشاره به اینکه اصفهان معماران بزرگی به خود دیده است، خاطرنشان می‌کند: وقتی صحبت از معماری می‌شود، مفاهیم مختلفی در ذهن شکل می‌گیرد، اما متأسفانه در قاب باور مردم معمار را به‌عنوان نقشه‌کش تلقی می‌کنند درصورتی‌که معمار مفهوم گسترده‌ای دارد و از آن به‌عنوان خالق باد می‌شود.
وی اضافه می‌کند: متأسفانه عملکرد ضوابط، قوانین و عرف باعث شدند مفهوم کلان معماری در کشور از واقعیت دور شود به همین جهت نیاز است در حوزه معماری و شهرسازی بیشتر تلاش شود تا این مفهوم به جایگاه واقعی خود دست پیدا کند. در حوزه معماری و شهرسازی در دوره مدریت شهری اصفهان تلاش شده است با تشکیل اتاق‌های فکر و با بهره‌گیری و پیشکسوتان معماران شهر در مورد شهر فکر کرده و پروژه‌های متناسب بافرهنگ و معماری اصفهان تعریف شود.
مهدویان اظهار کرد: متأسفانه ما درگیر پروژه‌هایی هستیم که به‌درستی تعریف نمی‌شود و حتی برخی از آن‌ها بر اساس سلیقه شکل می‌گیرد، درصورتی‌که اگر از نگاه کلان و معماری بررسی شود بسیاری از این پروژه‌ها برای شهر ضرورت ندارد و دلیل این امر بدین خاطر است که این پروژه‌ها توسط افرادی تعریف‌شده‌اند که معمار نبوده بلکه طراح هستند.
وی ادامه می‌دهد: اینکه شهر معاصر به چه سمت و سویی برود بر عهده معماران است، به همین خاطر است معماران درگذشته نقش کاربردی در شکل کاربرد و روح شهر داشتند، تلاش ما این است با استفاده از تجربیات معماران مطرح اصفهان و کشور معماری و شهرسازی اصفهان را به سمتی سوق دهیم که به آن افتخار کنیم.
اصفهان شاهد نوآوری در معماری از دوران سلجوقی
حمیدرضا سپهری، معمار در ادامه این نشست با اشاره به سفر بسیاری از مستشرقان، تاریخ‌دانان، و مقامات سیاسی کشورهای دیگر به اصفهان می‌گوید: همه این افراد در کتاب‌هایی که از تجربه سفر به ایران نوشته‌اند اصفهان را برخلاف شهرهای دیگر از جاذبه‌های معماری و هنر در آن یاد می‌کنند به همین خاطر است که شهر اصفهان در بسیاری از شهرهای کشور در سفرنامه‌های این افراد بیشتر نام‌برده شده و از خصوصیات و ویژگی‌های مثبت معماری و هنری آن یاد می‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: هم‌اکنون صحبت از نوآوری در معماری می‌شود اما شهر اصفهان از دوره سلجوقی این نوآوری در معماری آن صورت گرفته است، به همین خاطر است که در شبستان گنبد گذاشته و یا چهار ایوان تأسیس می‌کنند همه این موارد نشان می‌دهد که اصفهان در حوزه معماری از گذشته پیش رو بوده است.
این معمار اضافه می‌کند: از سال ۵۴ که طرح تفصیلی اصفهان آماده شد قرار بود چهارباغ اصفهان پیاده راه شود که این امر به‌مرورزمان اتفاق افتاد اما نکته‌ای که می‌خواهم به آن توجه کنید شما کدام شهر را سراغ دارید که معبر شهری آن داری قدمت باشد آن‌هم قدمتی بالای ۳۰۰ سال به‌جرئت می‌توان گفت اصفهان یکی از معدود کشورهای جهان است که معبر شهری به قدمت بالای ۳۰۰ سال دارد و هنوز هم این معبر در حال استفاده است.
وی تصریح کرد: موسیقی، شعر و معماری هر سه بنیادهای محوری‌شان یکی هستند و در بستر دیگر تنفس می‌کنند که این امر به‌خوبی در معماری گذشته شهر اصفهان مشهود است.
بناها و معماری ارزشمند اصفهان را به حال خود رها نکنیم
پس از صحبت حمیدرضا سپهری نوبت تجلیل از محمد پاک‌نژاد، معمار مطرح اصفهان می‌شود معماری که بیش از هفتادسال از عمر خود را صرف تعالی معماری در این شهر کرده است، با ظاهری ساده و صمیمی بر روی صحنه می‌رود و با لهجه شیرین اصفهانی می‌گوید: «افتخار می‌کنم که عمرم را صرف خدمت به مردم کردم، معماری همچون کتاب می مونه و هر آجر از آن‌هم چون هر صفحه کتاب ارزشمنده، تو رو خدا بناها و معماری‌های فاخر شهر اصفهان را به حال خود رها نکنیم، این بناها و معماری شهر اصفهان ارزشمنده به آن اهمیت دهید تا حداقل آبرویمان روبه روی توریست‌های خارجی حفظ شود و نگویند که اصفهانی‌ها با این بناها و معماری‌های شاخص شهرشان این‌چنین برخورد کرده‌اند.»
پاک‌نژاد صحبت خود را به اتمام می‌رساند اما قبل از اینکه از او تجلیل شود، سپهری میکروفن را به دست گرفته و از پاک‌نژاد می‌پرسد چه شد که معمار شدید؟ و پاک‌نژاد پاسخ می‌دهد: «زمانی که جوان بودم پیش اوستا غفار رفتم و از او خواستم که به من حرفه معماری را یاد دهد، اوستا به من گفت آخر هفته منزلم بیا و من آخر هفته رفتم واوستا آنجا بود که اول از من خواست که حیاط خانه‌اش را آب‌وجارو کنم، پس از انجام این کار از من پرسیدید مایلی به توکار یاد دهم من هم با تمایل هر چه بیشتر گفتم بلی، اوستا گفت آخر هفته بعد بیا و با این اتفاق تکرار شد و کم‌کم اوستا به من کار را یاد داد.»
وقتی صحبت پاک‌نژاد تمام شد نوبت تجلیل از وی می‌شود و پس از تجلیل از وی مجتبی شاهمرادی، معاون فرهنگی شهردار اصفهان بج سینه‌ای با نشان طاووس به پاک‌نژاد تقدیم می‌کند و در توضیح می‌گوید این طاووس برگرفته از نقش سردر مدرسه چهارباغ اصفهان است و در فرهنگ ما طاووس نشان از جاودانگی است و امیدوارم استاد همیشه جاودانه باشید.
مجتبی شاهمرادی، معاون فرهنگی شهرداری اصفهان در ادامه این نشست اظهار می‌کند: حوزه کاری ما در معاونت فرهنگی خیلی تخصصی بر مفهوم شهرسازی نیست، بلکه نگاه ما به حفظ میراث، بومی‌سازی و آگاهی بخشی است، همچنین ما ارتباط خوبی بین بخش‌های مختلف شهرداری داریم که ناشی از رویکرد فرهنگی است که در حوزه شهرسازی وجود دارد. در سال‌هایی که در شهرداری بودم کم پیش می‌آید که حوزه شهرداری هم مثل حوزه فرهنگی بیشتر نقش خود را حافظ میراث تاریخی اصفهان بداند تا سازنده یک اصفهان جدید در دل بافت تاریخی.امیدوارم نگاه همه ما به میراث معماری، نگاهی متفاوت باشد و همگی پاسدار این میراث باشیم.
دلیل برگزاری شب عالی اکبر اصفهانی
پس از اتمام مراسم به سراغ علی عطریان، رئیس اداره هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان می‌روم، و با توجه به اینکه این برنامه به همت دفتر تخصصی فرهنگ و معماری موزه گرمابه علیقلی اجرا و وی به‌عنوان رئیس این دفتر این برنامه راهبری کرده است، رویکرد این برنامه را از وی جویا می‌شوم.
عطریان پاسخ می‌دهد: استاد علی‌اکبر اصفهانی در گنبدسازی هنری فوق‌العاده ارائه کرد که این هنریک کار معاصر در زمان خود به شمار می‌رود و باوجوداینکه در حال حاضر برای ما یک اثر تاریخی است اما در زمان خودش یعنی ۴۰۰ سال گذشته تاریخی نیست و خیلی هم معاصر است.
وی بابیان اینکه در اصطلاح وجود چنین دل‌وجرئتی که به چرخش آن‌چنانی در یک مسجد دست زند درواقع کاملاً معاصر دوران خود به شمار می‌رود، می‌افزاید: در عنوان و نام علی‌اکبر اصفهانی نباید باقی ماند و باید به سمت گرامیداشت علی‌اکبرهای اصفهانی معاصر خود حرکت کرد.
رئیس دفتر تخصصی فرهنگ و معماری موزه گرمابه علیقلی آقا اضافه می‌کند: استاد پاک‌نژاد نیز از دیگر هنرمندان اصفهانی است که به نظر می‌رسد ایشان نیز همچون مهندس منتظر درواقع یک علی‌اکبر اصفهانی است هستند.
وی می‌گوید: چند اثری که استاد پاک‌نژاد در این شهر خلق کرده است به معنای واقعی کلمه چه‌بسا از بعضی طاق‌های دوره سلجوقی و صفویه نیز بالاتر است. ادعای ذکرشده از سوی اساتید بزرگ معماری عنوان‌شده و این اساتید در این خصوص اظهارنظر کرده‌اند.
عطریان ادامه می‌دهد: خوشبختانه دارای مسائل و بخش‌های مختلفی هستیم که می‌توان به آن‌ها پرداخت و امید می‌رود در طول سال و در فرصت‌های مغتنم خود بتوان به گوشه‌ای از آن‌ها پرداخت.
وی بابیان اینکه هفته فرهنگی یعنی هفته نکوداشت اصفهان اظهار می‌کند: نکوداشت اصفهان، نکوداشت خیابان و درودیوار آن نیست بلکه نکوداشت انفاس آن است پس بجاست که در هفته فرهنگی برای برخی نفوس مؤثر این شهر آئین نکوداشت برگزار شود.
رئیس اداره هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان بابیان اینکه به مسائل دیگر در ایام و زمان‌های مختلف سال نیز می‌توان پرداخت، می‌گوید: شوراهای فرهنگ و معماری در علیقلی آقا بازوان مشورتی هستند و نام آن‌ها شورای مشورتی دفتر تخصصی است.
رویکرد دفتر تخصصی معماری موزه گرمابه علیقلی آقا
وی ادامه می‌دهد: دفتر تخصصی معماری در اداره هنری دانشگاه نیست چون دانشگاه یک وظیفه را بر عهده دارد که دفتر تخصصی معماری این وظیفه را بر دوش ندارد ضمن اینکه ما دفتر طراحی معماری، مهندس مشاور، پژوهشکده معماری، معاونت معماری و شهرسازی نیستیم.
عطریان می‌افزاید: هدفی که دنبال آن هستیم این است که به معماری از دریچه فرهنگ نگاه شود چراکه جامعه آکادمی معماری اعتقاد دارد معماری بافرهنگ یک اتصال بلافصل دارد اما در این شهر فردی نسبت میان فرهنگ و معماری به معنای مدنظر و نسبت به بحث تخصصی این موضوع نمی‌پردازد چراکه به‌عنوان‌مثال معاونت شهرسازی به مباحث خود در حوزه طرح تفضیلی، دانشگاه به بحث آموزش و نظام‌مهندسی به بحث نظارت ابنیه‌ی در حال ساخت می‌پردازد و این خلأ یعنی نسبت میان فرهنگ و معماری و تقریباً همان مکانی است که در آن فعالیت می‌کنیم.
وی تصریح می‌کند: معماری؛ ساختمان‌سازی یا نقشه‌کشی نیست لذا با درک این موضوع مهم مباحثی ازجمله چهار طبقه یا سه‌طبقه بودن یک آپارتمان و موضوعاتی از این قبیل نفی می‌شود و در نظر گرفتن این مهم باید به‌عنوان یک فرهنگ نهادینه شود.
عطریان ادامه می‌دهد: یکی از بسترهای فرهنگ، بحث هویتی است. بر این اساس مردم ما باید بدانند چه کسی هستند و اصفهان در چه محلی واقع‌شده است. لذا این موضوع که ما روی این حوزه‌ها کار صورت می‌گیرد، کتاب نوشته می‌شود یا نشست برگزار می‌کنیم بخشی از این موارد برای این است تا در اصطلاح تفاوت‌های کار خوب و شایسته از کار ناشایست بیان شود.
وی اظهار می‌کند: به‌عنوان‌مثال فردی که قصد خرید خانه دارد پارامترهای کمی همچون چند خوابه بودن را ملاک قرار می‌دهد و در این موارد درواقع ملاک‌های عوامانه از جنس مشاور املاکی مدنظر قرار می‌گیرد. اما باید به مردم این موضوع القا شود که متراژ شرط اولیه است و نباید در این شرط اولیه باقی ماند.
رئیس دفتر تخصصی فرهنگ و معماری موزه گرمابه علیقلی آقا اظهار می‌کند: ملاک‌های مثل رعایت نسبت بین حریم خصوصی و عمومی آپارتمان، رعایت نسبت میان‌همسایگی واحدها و چگونگی قرارگرفتن فضاهای مشاعات در جای خود همچنین رعایت حریم خصوصی این واحد با واحد همسایه ازلحاظ آلودگی صوتی از مواردی است که سعی شده برای مردم نهادینه شود.
آسیب برخی نکوداشت‌ها در کشور
وی می‌گوید: همچنین یکسری ویژگی‌ها ازجمله اینکه منظره این آپارتمان در سطح شهر دارای چه نسبتی است نیز باید مدنظر قرار گیرد همچنین ارتباط صحیح یک‌خانه با محله از دیگر موضوعاتی است که باید موردتوجه قرار گیرد.
رئیس اداره هنری سازمان فرهنگی شهرداری اصفهان می‌افزاید: مولانا علی‌اکبر اصفهانی ویژگی‌های مهمی دارد ضمن اینکه تمام معماران بزرگ ما در طول تاریخ ایران این ویژگی را به‌صورت مشترک در طول هزاران سال دارا بوده‌اند و بر این اساس این ویژگی‌های خود را برجسته نمی‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: اصفهان دارای آثار هنری بسیاری هست این در حالی است که مشخص نیست برخی آثار توسط کدام هنرمند ساخته‌شده است. اگر در حال حاضر نمی‌توان پنج اثر از علی‌اکبر اصفهانی را نام برد اما رد پای این آثار را می‌توان در مکان‌های مختلف حس کرد.
عطریان اظهار می‌کند: درواقع این هنرمندان از خود گذشتند و اجازه نداده‌اند که نام هنری آن‌ها با استفاده از نام یا با استفاده از نام خانوادگی و به‌واسطه هنر آن‌ها مطرح شود.
وی می‌افزاید: اگر در دوره معاصر شخص معمار به‌نوعی برای خود بزرگداشت برگزار کند یا خود را مطرح نماید، این موضوع به‌طور کامل بر ضد فرهنگ و هویتی است که در این شهر در حال حرکت است. هر چه اندازه یک معمار خوب یا بد باشد، تجلیل و به‌نوعی بزرگداشت خود فی ذاته بافرهنگ اصیل اصفهان ندارد.
رئیس دفتر تخصصی فرهنگ و معماری موزه گرمابه علیقلی آقا بابیان اینکه درواقع مطرح کردن و برجسته‌سازی، خط قرمز در مرز نکوداشت به شمار می‌رود، خاطرنشان می‌کند: به نظر می‌رسد این جریانات در دانشگاه، آکادمی مهندسین مشاور، دفاتر وجود دارد و باوجوداین گونه جریانات، آسیبی بزرگ به جریان‌های فرهنگی وارد خواهد کرد.
نظر شما