به گزارش خبرنگار ایمنا، الهه روح‌اللهی امروز _ سه‌شنبه یازدهم بهمن _ در نشست «بررسی سیستم آب‌رسانی و چگونگی چرخه آب در کاخ عالی‌قاپو» در مرکز اصفهان‌شناسی و خانه ملل، اظهار کرد: ساخت این کاخ در متون تاریخی در دوره صفویه به سال ۱۰۱۰ یا ۱۰۱۱ بازمی‌گردد.
وی تصریح کرد: برخی از مورخان اعتقاد دارند که طبقات اولیه کاخ به احتمال زیاد پیش از سال‌های ۱۰۱۰ یا ۱۰۱۱ ساخته شده‌اند. اگرچه ما عمارت بزرگ عالی‌قاپو را با عنوان «کاخ» می‌شناسیم، اما باید بدانیم که کاربری این عمارت تنها یک کاخ نبوده است و درواقع عمارت عالی‌قاپو حکم یک ورودی پنج طبقه را دارد.
این باستان‌شناس ادامه داد: به‌دلیل رقابت‌های فرهنگی با عثمانی، روس و هندوستان در آن دوره، ساخت‌وسازها و معماری آن دوره تحت تاثیر مراودات فرهنگی قرار داشته است.
وی با بیان اینکه قسمت انتهایی تکامل کاخ عالی‌قاپو به سال ۱۰۵۳ در زمان شاه عباس دوم صفوی بازمی‌گردد، اظهار کرد: ایوان عمارت زیر نظر وزیر اعظم شاه عباس دوم یعنی ساروتقی که پیش از آن حاکم مازندران بوده و در آن ولایت نیز ساخت‌وسازهای زیادی داشته است، احداث می‌شود.
روح‌اللهی خاطرنشان کرد: شاه عباس دوم صفوی در زمان ساخت این کاخ ۱۲ساله بوده و حکومت در عمل در اختیار و زیر نظر ساروتقی و مادر شاه وقت بوده و توسط آنان اداره می‌شده است. این بخش کاخ در همین زمان ساخته می‌شود. همچنین قسمتی که ما امروز به آن برج آب می‌گوییم در سه طبقه طراحی و ساخته شده است.
وی با اشاره به اینکه تجهیزات، لوله‌ها، حوض‌ها و ادواتی که قرار است آب را به طبقه‌های بالاتر کاخ هدایت کند در همان برج قرار دارد، ادامه داد: تحقیق درباره چگونگی آب‌رسانی به کاخ و طبقات مختلف را از طبقه همکف این بنا آغاز کردیم.
این محقق و باستان‌شناس تصریح کرد: در گزارش‌های تاریخی اشاره شده که کانالی در بخش زیرین کاخ وجود دارد که دست‌ساز است؛ قنات نیست، طاق دارد و آب کاخ را به سمت کاخ هدایت می‌کند. روی این کانال دریچه‌ای شبیه چاه تعبیه شده است.
در دوره صفوی، تعداد زیادی از سفرنامه‌نویسان و تاجران به ایران آمده‌اند
وی خاطرنشان کرد: در طبقه دوم عمارت یک حوض وجود دارد که یک متر و ۳۳ سانتی‌متر طول، ۱۸۴ سانتی‌متر عرض و ۹۱ سانتی‌متر ارتفاع دارد. دو دریچه خروجی غیر از حفره‌ای که مخصوص تخلیه حوض است، در این سازه دیده می‌شود. در همین طبقه دو مخزن وجود دارد که محل عبور یک جفت لوله در هر مخزن است. لوله‌هایی از یک بستر سنگی به سمت طبقه بالاتر حرکت می‌کند. کانالی بین دو مخزن قرار دارد و درنهایت حفره‌ای در بالای طاق حوض واقع شده است.
روح‌اللهی گفت: در طبقه سوم عمارت، یعنی طبقه‌ای که حوض تالار در آن واقع است، دو سینک یا محل خروجی دو لوله واقع شده و آب درنهایت وارد حوض می‌شود. در خاتمه نیز، یک حوض در طبقه چهارم برج آب قرار دارد. این حوض نیز یک کانال دارد که در انتهای ضلع شرقی آن خروجی آب دارد که یک لوله مسی به آن وصل می‌شود. این لوله به لوله سربی وصل می‌شود و لوله سربی به طرف پایین حرکت می‌کند و به فواره‌های آب وصل می‌شود.
وی با اشاره به اینکه در دوره صفوی سفرنامه‌نویسان و تاجران بسیاری به ایران آمده‌اند، اظهار کرد: افرادی بوده‌اند که بسیاری از وقایع گوناگون و حتی غیرسیاسی و اجتماعی را ثبت کرده‌اند و تعدادی از آن‌ها که شانس ورود به دربار و کاخ‌ها را داشته‌اند، درباره مسائل مختلف نوشته‌اند.
سیستم آب‌رسانی عالی‌قاپو چگونه بوده است؟
این باستان‌شناس ادامه داد: از بین افرادی که درباره سیستم آب‌رسانی عالی‌قاپو نوشته‌اند، شاردُن فرانسوی در چند خط اشاره به چند گاو کرده که این سیستم را به چرخش درمی‌آورند و از همین طریق آب به سمت بالای کاخ منتقل می‌شده است. همچنین صحبت از سه ماشین یا مجموعه‌ای از ابزار می‌کند که این ابزار بالای سر یکدیگر قرار گرفته‌اند و در جای دیگر به تلمبه‌هایی اشاره دارد که آب را به طبقه‌های بالاتر می‌برد.
وی افزود: کمپفر هم پزشکی است که در دوره صفوی در ایران حضور داشته و به تلمبه‌خانه در دولت‌خانه و سیستم پمپاژ آب آن اشاره کرده است. همچنین به کاخ سه طبقه اشاره دارد که به شکل ابتدایی برج آب است و آب را به طبقه سوم هدایت می‌کند.
روح‌اللهی اظهار کرد: علاوه بر مطالب و متون سفرنامه‌ها، افراد دیگری در گزارش‌های خود به مسائل جالبی اشاره کرده‌اند؛ ازجمله اینکه بعضی از لوله‌های انتقال آب در زلزله زمان محمدشاه قاجار از بین رفته است و به‌دلیل نشت آب و رها بودن کاخ در یک دوره طولانی، بخشی از لوله‌ها به‌ویژه لوله‌های مسی دچار خوردگی شده یا از بین رفته است.
وی خاطرنشان کرد: لوله‌های کاخ از سه جنس مس، سرب و سفال هستند و بقایای آن در بخش‌هایی از عمارت هنوز هم دیده می‌شود. جایی که فشار آب زیاد بوده، از جنس سرب استفاده شده است. چراکه این فلز مقاومت کششی زیادی دارد. در جایی دیگر که قرار است آب به سمت پایین با یک شیب ملایم حرکت کند، از لوله‌های مسی استفاده کرده‌اند و زمانی که قرار است آب به شکل افقی حرکت کند و حداقل فشار را باید تحمل کند، از لوله‌های سفالی استفاده شده است.
به گزارش ایمنا، نشست «بررسی سیستم آب‌رسانی و چگونگی چرخه آب در کاخ عالی‌قاپو» به یاد زنده‌یاد پروفسور اوجنیو گالدیری، معمار و مرمتگر ایتالیایی، برگزار شد.
نظر شما