محمود تیموری در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار کرد: تأثیر معماری در دنیا شناخته شده است و در ۵۰ سال اخیر در طراحی محیطی به این عنصر حیاتی و تأثیرگذار توجه ویژه‌ای شده است.
وی با بیان اینکه این تأثیر می‌تواند منفی یا مثبت باشد، افزود: متأسفانه از همان ابتدای ورود معماری مدرن به کشورمان اتفاقاتی در این بخش افتاد که هنوز هم به‌خوبی آن را درک نکرده‌ایم و نتوانسته‌ایم در مسیر درستی گام برداریم.
این کارشناس و مدرس معماری دانشگاه با بیان اینکه در کشورمان به محیط به‌عنوان فضایی که روی انسان‌ها تأثیرگذار است نگاه نکرده‌ایم، ادامه داد: محیط از دیدگاه ما یک مجموعه اجتماعی از سازه‌ها و ساختمان‌های مختلف است؛ هرچه این ساختمان‌ها زیباتر و شکیل‌تر باشد، در این سازوکار اشتباه، جایگاه بهتری دارد.
وی ادامه داد: باید این سازه‌ها و ساختمان‌ها را در قالب یک مجموعه واحد دید که قرار است همین بناها فضای شهری و زیست انسان‌ها را شکل بدهند و بسازند، بنابراین باید شاهد یک انسجام و وحدت در این فضاها باشیم.
تیموری اظهار کرد: در ایران معماری و شهر را در قالب ساختمان می‌بینیم یعنی در قالب کالبدی که هرچه زیباتر باشد و دید بصری بهتری داشته باشد، کفایت می‌کند، درحالی‌که محیط مجموعه‌ای از مناسبات کالبدی و مناسبات انسانی و اجتماعی است.
وی با بیان اینکه محیط و منظر شهری به‌طور صرف تنها مربوط به ساخت‌وساز و احداث بنا و سازه نیست، تأکید کرد: محیط زندگی و پیرامون ما باید با فرهنگ، اقلیم و روحیات مردم همخوانی و وحدت داشته باشد، نه اینکه با خواسته و سلیقه شخصی کارفرما همخوان و همسو باشد.
سازوکار نامشخص مسکن در ایران
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: یک خیابان در درجه اول باید بتواند یک فضای شهری مناسب را فراهم کند، بنابراین محیط در مجموع در روحیه و رفتار انسان تأثیرگذار است اما در ایران، به دلیل اینکه صنعت ساختمان، وضعیت و سازوکار مشخصی ندارد، نتوانسته‌ایم روی حس امنیت، خاطره‌انگیزی، آرامش و هویت در موضوع منظر شهری و معماری اقدام خاصی داشته باشیم و تنها به نمای ساختمان‌ها توجه کرده‌ایم.
وی با اشاره به نقش عوامل متعدد از جمله کارفرما، طراحان، مجموعه مدیریت ساخت‌وساز و نهادهایی همچون وزارت راه، شهرداری، بنیاد مسکن و دیگر سازمان‌های مرتبط تصریح کرد: وزارت راه و شهرسازی ضوابط و مقررات بخش مسکن را تدوین کرده و قانون‌گذار این بخش است، بنابراین بیشتر روی مباحث کالبدی توجه می‌کند اما کمتر به ابعاد انسانی و اقلیمی می‌پردازد.
تیموری با تأکید بر اینکه در معماری کشورمان بیشتر روی ساختمان‌سازی تمرکز شده و ضوابط داخل ساختمان بسیار بیشتر از ضوابط نمای بیرونی ساختمان‌ها دیده شده است، افزود: در کشورهای دیگر قضیه درست برعکس است و بر نمای ساختمان و تأثیر آن بر محیط اطراف، ضوابط و قانونمندی سخت‌گیرانه‌تری حاکم است؛ چراکه در آن کشورها، برای حقوق عمومی و افرادی که باید هرروز این سازه را ببینند، اهمیت بیشتری قائل هستند.
وی گفت: حقوق عمومی مربوط به عموم مردم و اقشار مختلف است و بحث‌های ساخت‌وساز معماری در نمای بیرونی اهمیت و ضوابط بیشتر و سازوکار پیچیده‌تری از منظر درونی سازه دارد.
این کارشناس معمار و استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: مشکلات و موانع امروز در حوزه ساخت‌وساز در سطح، به موضوع خشک‌سالی و کم‌آبی بازمی‌گردد و با توجه به اینکه تمرکز جمعیتی در کلان‌شهرها و شهرهای بزرگ است، به ساخت‌وساز در ارتفاع بیشتر توجه شده است.
وی تأکید کرد: معماری سنتی ما افقی بوده است و خانواده‌ها روی زمین و نه در ارتفاع زندگی می‌کردند. نمی‌شود با نگاه صفر و صدی به این موضوع نگریست و گفت مرتفع‌سازی خوب یا بد است. در کشورهای دیگر از راهکارهای دوران مدرن بهره گرفتند و شهرها را عمودی و در ارتفاع ساختند؛ پس از مدتی این موضوع تعدیل شد و امروز در رویکردهای توسعه پایدار، شاهد حرکت و اعمال تصمیم بینابینی در هر دو بخش مرتفع‌سازی و ساخت‌وساز در سطح هستیم.
تیموری گفت: برای مجتمع‌های تجاری و عمومی ساخت‌وسازهای عمودی و برای زندگی و سکونت، سازه‌ها در سطح ساخته می‌شوند. مردم در شهرهای مختلف به روستاهای نزدیک شهرها می‌روند و ویلا می‌سازند. این نشان می‌دهد نیازی وجود دارد که مردم به روستاها و محیط‌های طبیعی و دور از استرس شهرهای بزرگ روی می‌آورند.
وی با بیان اینکه خیلی از این ساخت‌وسازها غیرقانونی است و محیط طبیعی روستاها را به‌هم می‌ریزد، اظهار کرد: این نیاز در شهرها پاسخ داده نشده است، چراکه گونه‌های اقامتی مسکونی به شکلی نیستند که پویا و نشاط‌آمیز باشند. از همین رو در پایان هفته و تعطیلات شاهدیم که مردم علاوه بر خروج از شهرها به روستاها می‌روند و حتی در دوره بازنشستگی به روستاهای نزدیک شهرها می‌روند و این پدیده در حال زیادتر شدن است.
کارشناس معمار و استاد دانشگاه پیشنهاد داد: نواحی خاصی با عنوان شهرک‌های کم‌ارتفاع باید در شهرهای بزرگ ساخته و ارتفاع و تراکم در این مجتمع‌ها ممنوع شود. همچنین برای روستاهایی که ساکنان شهرها در آن‌ها حضور می‌یابند و فضای طبیعی روستا را به‌هم می‌ریزند، مقررات و قوانین تعریف کنیم.
وی خاطرنشان کرد: زمین‌هایی با کاربری کشاورزی داریم که به‌مرور وارد حریم شهرها شده‌اند. متأسفانه وزارت جهاد کشاورزی اجازه توسعه ساخت‌وساز در این زمین‌ها را نمی‌دهد؛ درحالی‌که می‌توان این‌ها را ترکیب کرد و سازه مسکونی ویژه‌ای برای این فضاها تعریف کرد که هم باغ حفظ شود و هم استفاده منطقی از فضای موجود صورت گیرد.
تیموری با بیان اینکه کسی که در این فضا ساخت‌وساز می‌کند برای استفاده از طبیعت دست به این کار می‌زند، افزود: این فرد اقدام به احداث فضای سکونتگاهی می‌کند، علاوه بر این محدوده باغ، درختان و گیاهان را حفاظت و نگهداری می‌کند.
وی با اشاره به اینکه ضوابط ساخت‌وساز با نظارت دقیق و اعمال محدودیت در ساخت‌وساز همراه باشد، اظهار کرد: با توجه به روند سالمندی و پیری جمعیت در ایران احیای باغ‌شهرها به‌عنوان محیط‌های آرام و دور از استرس ضروری است.
توجه به تنوع مسکن
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: در کنار این موضوع به مسکن‌های ارزان‌قیمت و طرح‌هایی مانند مسکن مهر و مسکن ملی هم نیاز داریم اما این نکته را هم باید در نظر داشت که زمانی که نوع دیگری از مسکن را بسازید تقاضا برای سایر مسکن‌ها در ارتفاع هم کمتر می‌شود و این تنوع در ساخت مسکن باید بیش از گذشته مورد توجه مسئولان امر قرار گیرد.
وی تصریح کرد: امروز بیشتر ساخت‌وسازها در محدوده‌های شهری متمرکز شده و قیمت زمین را بالابرده است؛ همچنین تنوع مسکن بسیار محدود و بیشتر به شکل بناهای آپارتمانی و مرتفع است و حق انتخاب چندانی برای افراد جامعه در این بخش وجود ندارد.
نظر شما