به گزارش ایمنا، کتاب «تصویر امامان شیعه (ع) در متون زهد و تصوف نخستین» اثر محمد سوری است که در پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه منتشر شده است.
بسیاری از عارفان مسلمان بر این باورند که ۱۲ امام معصوم (ع) جانشینان باطنی پیامبر (ص) هستند. به نظر ایشان، خلفا جانشینان ظاهری پیامبر هستند و جز رتق و فتق امور دنیایی و اجتماعی مسلمانان وظیفه دیگری ندارند، اما جانشینان باطنی مأموریت الهی دارند که مردم را به سوی خداوند راهنمایی کنند و در امور معنوی و باطنی دستگیر و پناه دیگران باشند.
در این پژوهش، مقصود از «امامان شیعه»، ۱۲ امام (ع) هستند؛ هر چند در متون زهد و تصوف نخستین فقط از امام اول تا هشتم یاد شده است و از امامان نهم تا دوازدهم ذکری به میان نیامده است.
مؤلف در مقدمه این اثر آورده است: می‌توان ادعا کرد در پژوهش حاضر هیچ‌یک از آثار زهد و تصوف که در دامنه سده دوم تا پنجم قرار داشته و چاپ شده است، از دید ما پنهان نمانده است. در این پژوهش با محدودیت‌هایی نیز مواجه بودیم؛ محدودیت اصلی این پژوهش، دشواری دسترسی به منابع مورد نیاز بود. متأسفانه بخش عمده منابع این پژوهش بیرون از ایران منتشر شده است و به آسانی قابل دسترسی نیست.
ساختار اثر:
پژوهش حاضر در پنج فصل تألیف شده است. نویسنده در فصل یکم که با عنوان «تصویر امامان شیعه (ع) در کتاب‌های زهد» نگارش یافته، ۱۳ کتاب زهد را بررسی کرده است. کهن‌ترین این کتاب‌ها از «عبدالله بن مبارک مروزی» و تازه‌ترین آنها از خطیب بغدادی است.
فصل دوم به آثار حکیم ترمذی پرداخته شده است. ترمذی را نه می‌توان کاملاً زهد به‌شمار آورد و نه جزو صوفیه بوده است. وی در گرایش عرفانی خود عناصری از هر دو گروه را دارد و چیزی بینابینِ زهد و تصوف است. دیدگاه‌های ترمذی درباره امامان شیعه (ع) در میان زهاد و صوفیه کاملاً منحصربه‌فرد است و تاکنون جز در میان سلفیان ناصبی مسلکی همچون ابوبکر بن العربی نظیری بر آن یافت نشده است.
فصل سوم به «تصویر امامان شیعه (ع) در رساله‌های صوفیه نخستین» اختصاص دارد؛ در این فصل، بیش از ۷۰ رساله صوفیه که نوشته ۱۱ تن از صوفیان بزرگ این دوره است، بررسی و گزارش می‌شود. نخستین این صوفیان شقیق بلخی و آخرین آنها ابوعبدالرحمان سُلَمی است.
در فصل چهارم، «تصویر امامان شیعه (ع) در کتاب‌های جامع صوفیه» شامل کتاب اللمع نوشته ابو نصر سَرّاج، کتاب التعَرُّف نوشته ابوبکر کُلابادی بخاری، قوت القلوب نوشته ابوطالب مکی و تهذیب‌الاسرار نوشته ابوسعد خرگوشی بررسی و گزارش شده است.
در فصل پنجم، علاوه بر بیان خلاصه مطالب و نتیجه‌گیری و پیشنهاد برای پژوهش‌های بعدی، تصویر زهاد و صوفیه از امامان شیعه (ع) را با تصویری از ما شیعیان دوازده‌امامی از امامان و جایگاه و شئون ایشان داریم، مقایسه کرده و دیدگاه زهاد و صوفیه را هم از لحاظ انسجام درونی و هم در پرتوی منابع امامیه و باورهای آنها به نقد کشیده‌ایم.
علاقه‌مندان برای خرید اینترنتی این کتاب می‌توانند به نشانی اینترنتی http://shop.isca.ac.ir/ مراجعه کنند.
نظر شما