به گزارش خبرنگار ایمنا، صنایع دستی به آن دسته از صنایعی اطلاق می‌شود که ساخت آنها به وسیله دست یا ابزار دستی انجام می‌شود. مزیت صنایع دستی این است که متریال و مواد اولیه‌ای که این صنایع از آن ساخته می‌شود در محیط جغرافیایی محل وجود دارد. نقاشی‌ها، طراحی‌ها، آثار سنگی، آثار سفالی، آثار بافت و نساجی، آثار فلزی، آثار شیشه‌ای، آثار چوبی، آثار مرتبط با چاپ و رنگرزی و رنگ‌آمیزی، رودوزی‌های سنتی از جمله صنایع دستی هستند که در کشور تولید می‌شود و در استان لرستان قدمتی کهن و دیرینه دارد.
هرچند در استان لرستان بخشی از این صنایع تولید می‌شود اما اگر بخواهیم تقسیم کنیم که صنایع دستی لرستان شامل چه صنایعی می‌شوند باید به فرش‌بافی، جاجیم‌بافی، گلیم‌بافی، ساختن گیوه و صنایع فلزی که از قدیم‌الایام در استان وجود داشت اشاره کرد (دوره‌ای که دوره‌ی ساخت مفرغ های لرستان در چندین هزار سال پیش بوده) امروزه اما، هنر ورشوسازی که در خواستگاه این هنر در شهر بروجرد است. علاوه بر آن صنایع نمدمالی، صنایع حصیربافی، انواع مختلف ابزارآلاتی که درگذشته می‌ساختند را می‌توانیم به‌عنوان جزئی از صنایع دستی لرستان قلمداد کنیم. اما رونق این صنایع در استان لرستان و شهرهای این استان از جمله خرم‌آباد و بروجرد که جزئی از هویت شهر محسوب می‌شود با چالش مواجه شده و رو به رکود گذاشته است و برای توسعه و احیای این صنایع باید تلاش مضاعفی انجام شود.
سعید فتوحی، شهردار خرم‌آباد بارها تاکید کرده هرچند شهرداری باید از میراث فرهنگی کهن این شهر و سایر شهرهای استان حمایت کند اما متولیان امر از جمله میراث فرهنگی نیز باید در این زمینه برنامه داشته باشند تا شهرداری بتواند با ارائه برنامه و طرح متناسب و حمایت از هنرمندان به توسعه و رونق صنایع‌دستی که یکی از متنوع‌ترین صنایع دستی کشور است، کمک کند.
متنوع‌ترین صنایع دستی کشور در لرستان
سلیمان میرزاپور، کارشناس برنامه‌ریزی شهری در این خصوص می‌گوید: تا قبل از مدرنیته عمده ابزار مورد نیاز بشر به شکل صنایع‌دستی که امروز از آنها یاد می‌کنیم از ظروف مسی گرفته تا ظروف مفرغی ساخته می‌شد، ظروفی که ازورشو ساخته می‌شد تا تمام لوازم و ابزار کار، هنر ماشته‌بافی و قالی‌بافی لری که سبک متمایز و ویژه‌ای داشته تماماً جز صنایع‌دستی این منطقه محسوب می‌شد.
وی می‌افزاید: قبل از مدرنیته تمام این ابزارآلات حتی لباس‌های محلی در شهر خرم‌آباد واستان لرستان ساخته می‌شد و در حال حاضر نیز ساخت لباس خصوصاً از طرف بخش خصوصی به صورت جدی‌تری مورد توجه است.
این کارشناس برنامه‌ریزی شهری خاطرنشان می‌کند: لباس را می‌توان بخشی از صنایع دستی استان لرستان به شمار آورد، البته با توجه به شعبات مختلف قوم لر و تفاوت نوع لباس، بحث تنوع صنایع دستی مطرح است که با توجه به فرهنگ غنی و گذشته غنی لرستان به جرأت می‌توان گفت ما یکی از متنوع‌ترین صنایع دستی کشور را در استان لرستان داریم.
برندسازی صنایع دستی انجام نشده است
میرزاپور با بین اینکه عمده مشکلاتی که در حوزه صنایع دستی استان لرستان وجود دارد، در خصوص سوغاتی‌هایی نظیر عسل، روغن حیوانی، انواع کلوچه، شیرینی‌ها و غذاهای محلی است، تاکید می‌کند: اگر بخواهیم به پنجاه سال گذشته اشاره کنیم، صنایع دستی بیشتری داشتیم اما امروزه تعداد صنایع دستی و هنرمندانی که به ساخت این صنایع مشغول هستند بسیار کمتر شده و در یک بازه زمانی مشخص صنایع دستی با توجه به مدرنیته و ورود ابزار آلات جدید دچار رکود شده و بازارهای سنتی و صنایع‌دستی سنتی از بین رفته است.
وی اضافه می‌کند: برندسازی صنایع دستی از مهم‌ترین اقداماتی است که تاکنون انجام‌نشده است، باید آموزش‌هایی داده می‌شد، شهروندان باید آموزش می‌دیدند تا بتوانند ادامه‌دهنده راه اساتید و هنرمندان خود باشند.
این کارشناس برنامه‌ریزی شهری می‌گوید: هر چند میراث فرهنگی در بحث آموزش تا حدودی اقدام کرده است اما باید هنر صنایع دستی که قبلاً در منطقه وجود داشته در شهر خرم‌آباد مجدداً آموزش داده شود.
میرزاپور تصریح می‌کند: برای تولیدات صنایع دستی باید بازار مصرف و بازار فروش ایجاد شود، باید به‌دنبال بازار فروش بود اگر بازاریابی اصولی و درستی انجام نشود هنرمندان صنایع دستی هیچ رغبتی به ادامه کار و ساخت صنایع دستی ندارند. در بحث بازاریابی و برندسازی به درستی عمل نشده است. برندسازی علاوه بر شناخت هنر، حق و حقوق سازنده هنر را نیز حفظ می‌کند.
وی تاکید می‌کند: بعد از برندسازی ما باید به‌دنبال بازاریابی باشیم چراکه بازاریابی به‌شدت در بهبود وضعیت گردشگری منطقه مؤثر است، چنانچه اوضاع گردشگری یک منطقه به‌سامان باشد و در مراحل قبلی یعنی آموزش، برندسازی و بازاریابی درست عمل کرده کنیم، کار فروش نیز به‌راحتی ممکن می‌شود اما اگر در حوزه گردشگری به درستی عمل نکنیم، قطعاً در فروش نیز با مشکل مواجه می‌شویم.
طرح جامع صنایع دستی تهیه شود
این کارشناس برنامه‌ریزی شهری معتقد است: احیای صنایع دستی از طریق آموزش به هنرمندان جدید، برندسازی و بازاریابی امکان‌پذیر است چراکه برندسازی، بازاریابی و بازارفروش از عواملی است که در رشد صنایع دستی مؤثر است.
میرزاپور ادامه می‌دهد: رشد صنایع‌دستی زمانی اتفاق می‌افتد که تقاضا خارج از محدوده جغرافیایی انجام و صنایع دستی به دیگر کشورها صادر شود، ما نباید مبنای بازار فروش را گردشگر قرار دهیم هرچند گردشگری به توسعه صنایع‌دستی و توسعه گردشگری کمک می‌کند اما باید صنایع دستی را فراتر از گردشگری ببینیم زیرا در مواقعی رونق محصول ما موجب توسعه گردشگری می‌شود.
وی می‌افزاید: در هر صورت اقدامات مدیران شهری و مدیران مسئول باید حول سه محور حفظ، احیای برندسازی و بازاریابی انجام شود هرچند اقداماتی در این زمینه انجام‌شده است اما هنوز هم صنایع‌دستی بی‌شماری است که نیاز به احیا و آموزش دارد و در این زمینه چندان موفق نبوده‌ایم.
این کارشناس برنامه‌ریزی شهری می‌گوید: در استان به جز چندین نمایشگاه موقت و سالانه یک نمایشگاه مشخص برای در معرض دید قرار گرفتن آثار ساخته شده استان وجود ندارد و همین چند نمایشگاه محدود کمکی به بهبود و احیای این صنایع نمی‌کند؛ بنابراین نیاز است تا در بازار شهر خرم‌آباد نمایشگاه‌هایی دائمی داشته باشیم. واقعیت این است که در بحث بازار فروش نیز دچار مشکل هستیم و هنوز نتوانسته‌ایم در بازار فیزیکی اطراف، جاذبه‌های گردشگری و خیابان‌های شهر، تبلیغاتی که درخور شأن صنایع دستی استان است را انجام دهیم.
میرزاپور اضافه می‌کند: هنوز بسیاری نمی‌دانند صنایع دستی ما چیست و چه صنایعی تولید می‌شود، حتی بسیاری از شهروندان با صنایع دستی شهر و استان خود به دلیل نبود تبلیغات مناسب آشنا نیستند.
وی تاکید می‌کند: شهرداری می‌تواند از طریق ایجاد بازارهای مربوط به صنایع دستی امکان فروش را برای هنرمندان فراهم کند. موضوعی که بیشترین انگیزه را به سازندگان صنایع دستی می‌دهد بحث فروش است، چنانچه انگیزه مالی و امکان فروش برای هنرمندان فراهم شود بحث احیا و آموزش، کسب مهارت و برندسازی توسط صاحبان صنایع و هنرمندان انجام می‌شود.
ضرورت حمایت میراث فرهنگی و شهرداری از صنایع دستی
این کارشناس برنامه‌ریزی شهری اظهار می‌کند: نیاز است میراث فرهنگی و شهرداری از صنایع دستی شهرهای استان حمایت کنند تا مشکلات مربوط به بازار فروش حل شود، در این صورت است که افراد رغبت پیدا می‌کنند آموزش ببینند و کار را ادامه دهند، بحث تبلیغات و بازار فروش نیز از بحث‌هایی است که باید در این زمینه دنبال شود.
میرزاپور می‌گوید: شهرداری می‌تواند از طریق ایجاد بازارها و بازارچه‌ها برای عرضه صنایع دستی به رونق این صنعت کمک کند، ممکن است صنایع‌دستی ما به‌قدری توسعه پیدا کند که نیاز باشد فضاهایی در اختیار هنرمندان و افرادی که در این صنایع مشغول هستند، قرار گیرد.
وی خاطرنشان می‌کند: نیاز است طرح جامعی برای رونق صنایع دستی شهر داشته باشیم تا مشخص شود چه صنایع داشته‌ایم، کدام یک از این صنایع هنوز پا برجا است، کدامیک نیازمند احیا است و مشخص شود کدام سازمان‌ها باید در زمینه توسعه صنایع دستی همکاری کنند.
این کارشناس برنامه‌ریزی شهری می‌گوید: تمام این موارد در خصوص سوغاتی‌ها نیز صدق می‌کند و نیاز است ادارات و سازمان‌های مسئول شناسایی شوند و هرکدام از این ادارات به وظیفه‌ای که برای توسعه صنایع دستی به آنها محول می‌شود، عمل کنند.
میرزاپور اظهار می‌کند: برای توسعه صنایع‌دستی همچنین باید بازارهای فروش در سطح شهر مشخص و از ظرفیت سرمایه‌گذاران و بخش خصوصی در این زمینه استفاده شود.
لزوم آسیب‌شناسی بازارچه‌های فروش صنایع‌دستی
هوشنگ نصیری، رئیس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر خرم‌آباد نیز در اینباره می‌گوید: شهرداری و شورای شهر باید از این صنایع و افرادی که پر و بالشان بسته است حمایت کنند چرا که حمایت از این صنایع علاوه بر اینکه در بحث اشتغال‌زایی و فعالیت‌های اقتصادی نقش به‌سزایی دارد می‌تواند فرهنگ غنی یک شهر خصوصاً خرم‌آباد را به جامعه کشور و جامعه شهری معرفی کند.
وی با بیان اینکه صنایع دستی برخی مواقع معرف فرهنگ و مذهب یک شهر یا یک جامعه است، ادامه می‌دهد: واقعیت این است که شهرداری بضاعت مالی برای حمایت از این صنایع ندارد اما می‌تواند از ظرفیت سرمایه‌گذاران و بخش خصوصی در این زمینه به‌خوبی استفاده کند.
رئیس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر خرم‌آباد از بازارچه‌های محلی (جمعه بازار، دوشنبه بازار و…) به عنوان یک نهاد سنتی نام می‌برد و خاطرنشان می‌کند: هرچند این بازارچه‌ها در گذر زمان تحول پیدا کرده و شکل و جایگاه واقعی خود را در شهرها از دست داده است اما می‌تواند مکان مناسبی برای صنایع‌دستی باشد.
نصیری تاکید می‌کند: صنایع‌دستی مولد خوبی برای اقتصاد مقاومتی و اشتغال‌زایی است ضمن اینکه باید یک آسیب‌شناسی بر عواملی که به شکل مستقیم و غیرمستقیم بر روی بازارچه‌ها تأثیر دارند انجام شود.
وی ادامه می‌دهد: یک مطالعه و تحقیق جدی نیاز است تا بتوانیم مسیر خوبی را هموار کنیم، اگر این بازارچه‌ها به‌صورت اصولی در شهر خرم‌آباد ایجاد و اطلاع‌رسانی دقیق انجام شود، هم دست‌فروش، هم هنرمند و هم صاحب صنایع‌دستی در مکان‌های معین در سطح شهر به عرضه محصولات خود می‌پردازند.
گزارش از بتول صادقی‌مهر؛ خبرنگار شهرهای ایران خبرگزاری ایمنا
نظر شما