به گزارش خبرنگار ایمنا، زوال عقل یا دمانس، گروهی از علائم را توصیف می‌کند که حافظه، تفکر و توانمندی‌های اجتماعی را چنان تحت تأثیر قرار می‌دهد که زندگی روزمره فرد مختل می‌شود. زوال عقل، یک بیماری مشخص نیست، بلکه چندین بیماری مختلف می‌توانند باعث زوال عقل شود.
با این‌که عموماً زوال عقل شامل از دست دادن حافظه می‌شود، اما از دست دادن حافظه می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. از دست دادن حافظه، به تنهایی به معنای دچار شدن به زوال عقل نیست. بیماری آلزایمر رایج‌ترین دلیل زوال عقل پیش‌رونده در بزرگسالان مسن است، اما دلایل زیادی برای زوال عقل وجود دارد. بسته به علت زوال عقل، برخی علائم زوال عقل می‌تواند برگشت‌پذیر باشد.
علائم زوال عقل
علائم زوال عقل، بسته به علت آن متفاوت است ولی علائم و نشانه‌های رایج آن عبارتند از:
- تغییرات شناختی
- از دست دادن حافظه، که معمولاً همسر فرد یا شخص دیگری متوجه آن می‌شود
- مشکل در برقراری ارتباط یا یافتن واژه‌های مناسب
- مشکل در توانایی‌های بصری و فضایی، برای مثال گم کردن راه خود در زمان رانندگی
- مشکل در استدلال و حل مسئله
- مشکل در انجام وظایف پیچیده
- مشکل در برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی
- مشکل در هماهنگی و عملکردهای حرکتی
- گیجی و عدم تمرکز
- تغییرات روانشناختی
- تغییرات شخصیتی
- افسردگی
- اضطراب
- رفتار نامناسب
- پارانویا (بدگمانی)
- آشفتگی و تشویش
- توهم
علل زوال عقل
زوال عقل به سبب آسیب یا از بین رفتن سلول‌های عصبی و ارتباطات آن‌ها در مغز ایجاد می‌شود، بسته به ناحیه‌ای از مغز که تحت تأثیر آسیب قرار گرفته، زوال عقل می‌تواند افراد را به طرز متفاوتی تحت تأثیر قرار داده و علائم متفاوتی را باعث شود.
انواع زوال عقل اغلب بر اساس اشتراکات آن‌ها مانند پروتئین‌های رسوب کرده در مغز یا بخشی از مغز که تحت تأثیر قرار گرفته، گروه‌بندی می‌شود برخی از بیماری‌ها شبیه به زوال عقل است؛ مانند بیماری‌هایی که به علت حساسیت به داروها یا کمبود ویتامین ایجاد می‌شود؛ این بیماری‌ها ممکن است با درمان بهبود یابند.
عوامل خطر برای بروز این عارضه
برخی عوامل خطرزا برای دمانس وجود دارد که مهمترین آن‌ها پیری است. سایر عوامل خطرزا عبارتند از:
- استعمال دخانیات و مصرف الکل
- آترواسکلروز یا تصلب شرایین (یک بیماری قلبی- عرقی است که باعث تنگی شریان‌ها می‌شود)
- بالا بودن سطح کلسترول بد (لیپوپروتئین کم چگال)
- بالاتر بودن سطح هموسیستئین خون (نوعی آمینو اسید) از مقدار متوسط دیابت
- گاهی اوقات اختلالات خفیف شناختی نیز می‌توانند منجر به دمانس شوند.
انواع دمانس را بشناسید
ویژگی‌های اصلی آلزایمر عبارتند از وجود پلاک‌هایی در بین سلول‌های در حال مرگ مغز و کلافه‌هایی در درون این سلول‌ها (که هر دو ناشی از ناهنجاریی‌های پروتئینی است).
در بیماران مبتلا به آلزایمر پیوندها و سلول‌های عصبی به شکل پیشرونده‌ای کاهش یافته و در نتیجه مغز کوچک می‌شود.
دمانس با توده‌های لِوی: یک عارضه تحلیل برنده سیستم عصبی است که با ناهنجاری‌های ساختار مغز مرتبط است. تغییرات مغزی مربوط به این عارضه با پروتئینی به نام آلفا سینوکلئین در ارتباط هستند.
دمانس مختلط: به وجود همزمان دو یا سه نوع دمانس گفته می‌شود. برای مثال، ممکن است یک بیمار همزمان به آلزایمر و دمانس عروقی مبتلا باشد. یکی از ویژگی‌های اصلی بیماری پارکینسون نیز وجود توده‌های لوی است، اگر چه پارکینسون اغلب یک ناهنجاری حرکتی تلقی می‌شود، اما گاهی اوقات مبتلایان به آن دچار علائم دمانس نیز می‌شوند.
بیماری هانتینگتون: که باعث بروز نوع خاصی از حرکات کنترل نشده می‌شود نیز می‌تواند منجر به ایجاد علائم دمانس گردد.
سایر اختلالاتی که منجر به علائم دمانس می‌شوند عبارتند از:
دمانس پیشانی: گیجگاهی یا فرونتوتمپورال (که به آن بیماری پیک نیز گفته می‌شود)
هیدروسفالی: با فشار طبیعی (تجمع بیش از حد مایع مخزی نخاعی در مغز)
آتروفی کورتکس خلفی (مشابه تغییرات مشاهده شده در بیماری است، با این تفاوت که در بخش دیگری از مغز رخ می‌دهد)
سندرم داون (احتمال بروز آلزایمر در جوانی را افزایش می‌دهد)
درمان دمانس
مرگ سلول‌های مغز را نمی‌توان متوقف کرد؛ بنابراین هیچ درمان شناخته‌شده‌ای برای دمانس تحلیل برنده وجود ندارد. برای همین، به جای درمان علت زمینه‌ای این دسته از ناهنجاری‌ها، بر ارائه مراقبت و درمان علائم تمرکز می‌شود.
در برخی موارد، درمان عارضه‌های که باعث دمانس شده است می‌تواند مفید باشد. معمولاً این عارضه‌ها به درمان‌های ارائه شده برای دمانس ناشی از موارد زیر پاسخ می‌دهند:
- مواد مخدر
- تومورها
- اختلالات متابولیک
- پایین افتادن قند خون (هیپوگلیسمی)
در اکثر موارد، دمانس برگشت‌پذیر نیست. البته، بسیاری از اشکال آن قابل درمان است. درمان دمانس به علت آن بستگی دارد.
نحوه پیشگیری از دمانس
هیچ گونه روش قطعی برای پیشگیری از تمامی انواع دمانس وجود ندارد. با این حال، پیروی از یک سبک زندگی سالم به کاهش بروز دمانس در دوران پیری کمک می‌کند، با این شیوه می‌توان از بروی بیماری‌های قلبی عروقی مانند حمله‌های قلبی و سکته مغزی نیز جلوگیری کرد.
برای کاهش خطر ابتلاء به دمانس و سایر مشکلات جدی پزشکی، توصیه می‌شود:
- رژیم غذایی سالمی داشته باشید.
- وزنتان را در یک محدوده سالم نگه دارید.
- مرتباً ورزش کنید.
- الکل مصرف نکنید.
- سیگار نکشید.
- همچنین تلاش کنید فشار خونتان را در یک سطح سالم نگه دارید.
۱۰ باور غلط درباره خطر ابتلاء به بیماری آلزایمر
۱. اگر پیر شوم، احتمالاً به آلزایمر مبتلا خواهم شد
۲. اگر من یک از نظر ژنتیکی ریسک ابتلاء به بیماری آلزایمر داشته باشم، بدان معنی است که به این بیماری مبتلا می‌شوم و هیچ کاری نمی‌توانم در مورد آن انجام دهم.
۳. اگر پلاک و گرفتگی در مغز داشته باشم، به زودی علائم بیماری آلزایمر پیدا خواهم کرد.
۴. من به ورزش‌های مغزی که به صورت اختصاصی برای محافظت در مقابل زوال عقل طراحی شده‌اند نیاز دارم.
۵. تمرین مغز تنها چیزی است که نیاز دارم.
۶. بهتر است که فعالیت فیزیکی را متوقف کنم تا به فعالیت ذهنی بپردازم.
۷. ورزش هوازی تنها ورزشی است که برای مغز مفید است.
۸. مصرف مکمل می‌تواند از سلامت مغز محافظت کند.
۹. مصرف الکل می‌تواند از مغز من محافظت کند.
۱۰. آلزایمر ربطی به سایر بیماری‌ها ندارد.
لزوم کاهش مصرف سه ماده غذایی برای جلوگیری از زوال عقل
محققان و کارشناسان، برای جلوگیری از زوال عقل، اجتناب از مصرف سه نوع ماده خوراکی زیر را توصیه می‌کنند:
غذاهای سرخ شده: سعی کنید غذاهای سرخ شده از رستوران‌های فست‌فود را با غذاهای خانگی جایگزین کنید. در خانه برای سرخ کردن از روغن‌های مانند روغن زیتون استفاده کنید.
پنیر: رژیم غذایی MIND خوردن پنیر را کمتر از یک بار در هفته توصیه می‌کند. سعی کنید پنیر را برای موارد خاص نگه دارید.
کره و مارگارین: سعی کنید میزان مصرف کره و مارگارین را به کمتر از یک قاشق غذاخوری در روز محدود کنید. روغن زیتون با توجه به رژیم MIND انتخاب بهتری است.
محدود کردن مصرف گوشت قرمز و خوردن شیرینی مانند کیک و بستنی، نیز بخش مهمی از رژیم غذایی است.
نظر شما