به گزارش خبرنگار ایمنا، نظریه مشارکت، همزمان با توسعه جوامع راه خود را به سطوح مختلف مدیریتی و اجرایی باز کرد و امروزه کمتر مدیری است که مشارکت مردم را لازمه موفقیت و تداوم قدرت خود نداند. مشارکت در مقیاس یک شهر از آن جهت اهمیت دارد که تضمین کننده موفقیت مدیران و برنامه ریزان در اجرای برنامه‌ها و طرح‌های شهری است اما تحقق مشارکت علاوه بر تحکیم و تقویت تعاملات اجتماعی نیازمند فراهم آوردن زیرساخت‌های کالبدی است؛ زیرساخت‌هایی که زمینه و بستر را برای شکل گیری اجتماعات شهری فراهم می‌کند. در این زمینه با" مهدی ابراهیمی"، دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
اهمیت مشارکت چیست؟
مشارکت از پارادایم‌های مهم و مطرح در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم است. این پارادایم مهم‌ترین و پرطرفدارترین نظریه بین اندیشمندان پس از شکست بسیاری از نظریه‌ها و پارادایم‌ها است. مشارکت تنها شرکت در انتخابات و رأی دادن نیست بلکه نیاز است مردم در مسائل مدیریتی، برنامه ریزی و اجرایی نیز مشارکت داشته باشند. امروزه در کشورهای توسعه یافته که شهروندانشان از اطلاعات و فرهنگ بالایی برخوردار هستند، به شدت تقاضا برای تأثیرگذاری گام به گام در امور، به ویژه امور محلی بالا رفته است.
نقش فضاهای شهری در مشارکت فعالانه شهروندان چیست؟
تعامل اجتماعی مردم با یکدیگر برای حل مشکلات و ایجاد صمیمیت و شناخت، منوط به خارج شدن از فضای خصوصی خانه است بنابراین باید فضایی برای مشارکت و تعامل وجود داشته باشد. از این جهت طراحی فضاهای شهری مشارکت محور ضرورت دارد تا فضای مناسبی برای تعامل شهروندان ایجاد شود. بدون وجود چنین فضاهایی مشارکت مردم ممکن نخواهد بود.
در طرح‌های توسعه شهری قدیم که بر مبنای پارادایم طرح‌های تفصیلی و جامع تهیه می‌شد، کارشناس حرف اول را بیان می‌کرد اما امروزه به همان میزان که به نظر کارشناسان در تهیه طرح اهمیت داده می‌شود، مشارکت شهروندان نیز مورد توجه است. از چنین مشارکتی به عنوان مردم‌سالاری مستقیم یاد می‌شود. مشارکت مردم در تهیه طرح‌های شهری و حضور در فضاهای مشارکت محور موجب ایجاد حس تعلق و وابستگی به مکان می‌شود. هویت یک انسان بستگی به میزان مشارکت وی در هویت بخشی به مکان دارد و حس توطن همیشه با یک مشارکت لذت بخش ممکن می‌شود. حضور شهروندان در فضاهای شهری حس تعلق و هویت آنان را بالا می‌برد و در فضاهایی که مشارکت کم رنگ است، هیچ احساس تعلق و هویتی وجود ندارد و مردم تمایل به ترک محل دارند.
زمینه مشارکت بیشتر شهروندان چگونه فراهم می‌شود؟
مشارکت نفی اظهار نظر متخصص نیست. متخصص باید بستر و زمینه مشارکت افراد را فراهم کند و ایجاد فضاهای مشارکت محور بخشی از این فرآیند است. اجازه رنگ تعلق دادن به طرح‌ها و شخصی کردن خانه و محله در بحث طراحی فضاهای شهری از اهمیت زیادی برخوردار است. یکی از مشکلاتی که در محله‌ها و شهرهای مدرن وجود دارد، یکسان سازی طراحی‌ها است که حس تعلق به مکان را تضعیف می‌کند در حالی که شخصی سازی رنگ تعلقی در فضاهای شهری ایجاد می‌کند که بسیار مهم است. تنوع بخشی به فضاهای عمومی و همگانی ضرورت دارد و مدیریت شهر، کارشناسان و معماران باید به آن توجه کرده و طی این فرآیند در صورت امکان از مردم نیز نظرخواهی کنند و آنان را در فرآیند طراحی و ساخت فضاهای شهری مشارکت دهند. لازم ذکر است که نباید طراحی‌های یک منطقه از شهر را عیناً در سایر مناطق شهری پیاده کرد و نیاز است فضاهای عمومی در نقاط مختلف شهر ویژگی‌های مختص به خودش را داشته تا از دیگر فضاهای همگانی متفاوت باشد، موجب تقویت حس تعلق به مکان شود و مشارکت در بستر چنین فضاهای به نحو مطلوبی شکل بگیرد. بهترین طراحی‌ها آنهایی است که با توجه به نیازهای مردم و نظرات آنان انجام شود.
کدامیک از فضاهای شهری نقش بیشتری در مشارکت جویی شهروندان دارد؟
مشارکت در بستر همه فضاهای شهری از جمله فضاها در سطح محلات و فضاها در سطح مناطق شهری امکان پذیر است اما همواره سطوح محلی و محله‌ای نقش بیشتری در تحقق مشارکت پذیری شهروندان دارند از این جهت که این فضاها محل اصلی سکونت مردم، محل اصلی تأمین خدمات و نیازهای آنان هستند و شهروندان بیشترین زمان خود را در فضاهای محله‌ای می‌گذرانند.
همچنین پایداری حضور آنان در فضاهای محله‌ای نسبت به فضاها در سطح شهر یا مناطق شهری بیشتر است و آنان حضور بیشتری در فضاهای محله‌ای دارند. از این جهت اهمیت فضاها در سطح محله از فضاها در سطوح و مقیاس منطقه‌ای و شهری بیشتر است و بنابراین طراحی فضاهای محله‌ای اهمیت زیادی دارد و باید برنامه ریزی دقیق‌تری برای چنین فضاهایی انجام شود. در این راستا شهرداری می‌تواند با هدف تقویت ارتباطات اجتماعی اقدام به برگزاری رویدادهایی در سطح محلات کرده یا از نهادهای محله‌ای حمایت کند تا این نهادها بتوانند با مشارکت ساکنان رویدادهای اجتماعی در فضاهای محله‌ای برگزار کنند.
نظر شما