به گزارش ایمنا، هر چند شیوع ویروس کرونا باعث کاهش نسبی ورود گازهای گلخانه‌ای و دیگر آلاینده‌های زیست محیطی به طبیعت شده، اما از سوی دیگر شیوع این بیماری افزایش تولید زباله‌های خانگی و بیمارستانی در همه کشورهای جهان از جمله ایران را به همراه داشته است. همه‌گیری ویروس کرونا باعث شد تا بخش زیادی از مردم در رعایت ضوابط بهداشتی همچون شستن دست‌ها، استحمام و نظافت سطوح وسواس بیشتری به خرج دهند و در نهایت پسماندهای ناشی از این ویروس نیز افزایش یابد. از طرفی دفن پسماندهای مربوط به کرونا به یکی از دغدغه‌های فعالان محیط زیست و دوستداران محیط زیست تبدیل شده است چرا که دفن غیراصولی پسماندها عاملی برای تهدید سلامت شهروندان و تخریب محیط زیست خواهد بود. البته طبق ماده ۵ قانون مدیریت پسماند در شرایط شیوع ویروس کرونا و چه قبل از آن، مدیران اجرایی پسماندها موظف هستند بر اساس معیارها و ضوابط وزارت بهداشت ترتیبی اتخاذ کنند تا سلامت، بهداشت و ایمنی عوامل اجرایی تحت نظارت آنها تأمین و تضمین شود. وزارت بهداشت نیز علاوه بر پروتکل‌های گذشته از همان روزهای آغاز شیوع ویروس کرونا پروتکل‌های بهداشتی جدیدی را برای اصناف مختلف و عوامل درگیر در مدیریت پسماند تدوین کرد با این حال همچنان حجم تولید پسماند کرونا در کشور بالا است. با حسن پسندیده، مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست درباره فرآیند مدیریت پسمانده ویژه کرونا و همچنین نظارت این سازمان بر ساز و ساز مدیریت پسماندها به گفت‌وگو نشسته‌ایم. این گفتگو را که پیش‌تر در «چهاردهمین شماره مجله الکترونیک شهر گاه» منتشر شده است، در ادامه می‌خوانید:
طبق آمار، در پی شیوع کرونا میزان تولید پسماند به ویژه پسماندهای کرونایی افزایش یافته و تولید این پسماندها نسبت به قبل سه برابر شده است. اکنون وضع تولید پسماندها چگونه است؟
بله، میزان تولید پسماندها افزایش پیدا کرده است. یکی از دلایلش این است که به لحاظ مراقبت هر چه بیشتر و مدیریت بهینه پسماندها و جلوگیری از شیوع انتشار ویروس در مراکز بیمارستانی حتی پسماندهای عادی از جمله مواد غذایی که بیماران کرونایی استفاده می‌کنند نیز افزایش یافته است. می‌توان گفت مواد غذایی در مراکز درمانی که قبلاً جز پسماندهای عادی محسوب می‌شد اکنون به دلیل شیوع بیماری کرونا و برای مراقبت بیشتر به عنوان پسماند عادی تلقی نمی‌شود و به عنوان پسماند ویژه در نظر گرفته می‌شود که مراقبت‌های لازم و مدیریت‌های اصولی هم درباره این بخش‌ها اعمال می‌شود. در واقع با توجه به حساسیتی که وجود دارد، قطعاً حجم و پسماندهای ویژه نیز افزایش می‌یابد و ضرورت دارد که ما در این موضوع هم توجه لازم را داشته باشیم.
سازمان محیط زیست بخشنامه‌ای را در همان روزهای ابتدایی شیوع کرونا به ادارات استانی محیط زیست ابلاغ کرده بود. در مورد این بخشنامه توضیح دهید.
با توجه به اهمیتی که موضوع پسماندها دارد و اینکه باید مدیریت صحیح و اصولی در همه بخش‌ها صورت بگیرد از همان روزهای آغازین شیوع بیماری کرونا در کشور، سازمان محیط زیست در بخش پسماندها سعی کرد دقت و نظارت بیشتری صورت بگیرد. در این زمینه بخشنامه‌ای در زمینه نظارت عالیه بر مدیریت صحیح پسماندهای پزشکی و وابسته به ویژه در مراکزی که بیماران کرونایی تحت مداوا هستند به وزارت کشور، وزارت بهداشت و ادارات کل حفاظت محیط زیست استان‌ها ارسال شد. در بخش پسماندهای عادی و هم پسماندهای پزشکی سعی شد توجه بیشتری صورت بگیرد. از این جهت بخش‌نامه‌هایی به ادارات کل محیط زیست در استان‌ها ابلاغ شد تا بر اساس ساز و کاری که تدوین شده، همکاران و کارشناسان محیط زیست نظارت‌های لازم را در مراکز، مدیریت کنند.
بر این اساس مدیریت پسماندها چه پسماندهای عادی در محل‌های دفن پسماندهای شهری به صورت اصولی باید صورت بگیرد و در خصوص پسماندهای پزشکی نیز باید سیستم بی‌خطر ساز از لحاظ کارکرد و کارایی مورد توجه قرار گیرد و پسماندها با دقت لازم و دقت بیشتری بی‌خطر سازی شود. در نهایت این پسماندهای بی‌خطر سازی شده پزشکی هم غالباً به مراکز دفن پسماندهای شهری منتقل می‌شود و به صورت جداگانه همراه با خاک و آهک پوشانده می‌شود. همچنین طبق این بخشنامه به مراجع ذیربط اعلام شده است در شرایط خاص کنونی، تمام پسماندهای جمع‌آوری شده از مخازن شهری، به صورت مستقیم به محل دفن، منتقل و از ورود به خط پردازش، بازیافت و کمپوست برای کاهش سطح خطرات جلوگیری شود.
برای بی خطرسازی پسماندهای کرونایی چه اقداماتی صورت گرفته است و پسماندهای کرونا چگونه بی‌خطر می‌شوند؟
بر اساس ضوابط اجرایی مدیریت پسماندهای پزشکی و پسماندهای وابسته، ۴ دسته اصلی پسماندهای پزشکی داریم که شامل پسماندهای عفونی، پسماندهای تیز و برنده، پسماندهای شیمیایی و دارویی و پسماندهای عادی می‌شود. آن دسته از پسماندهایی که حاوی ویروس کرونا است و در مراکز بهداشتی و درمانی تولید می‌شود نیز در بخش اول یعنی همان پسماندهای عفونی قرار می‌گیرد. در ضوابطی که وجود دارد، روش‌ها و معیارهایی برای بی خطرسازی پسماندها در نظر گرفته شده است و انتخاب روش بی خطرسازی و امحای پسماند پزشکی به عوامل مختلفی از جمله نوع پسماند، کارایی، روش ضدعفونی و ملاحظات زیست محیطی و بهداشتی مناطق مختلف بستگی دارد. در واقع عمده روش‌هایی که برای بی خطرسازی در شرایط فعلی غالباً در بیمارستان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد استفاده از سیستم‌های اوتوکلاو و هیدروکلاو است که از لحاظ شرایط دمایی همچنین تحت فشار خاص و زمان خاص، پسماند مربوطه بی‌خطر سازی می‌شود. همانطور که گفته شد پسماندهای کرونایی از آنجا که در بخش پسماندهای عفونی قرار می‌گیرند که با استفاده از همین سیستم‌های بی خطرساز قابلیت بی خطرسازی دارند و مشکلاتی را برای بهداشت و محیط زیست ایجاد نخواهند کرد. در واقع در سیستم بی خطرسازی که در غالب بیمارستان‌های کشور وجود دارد دمای مناسب بیش از ۱۲۰ درجه سانتی‌گراد است و به مدت ۳۰ دقیقه در دستگاه‌های اتوکلاو و هیدروکلاو می‌مانند تا در فشار مناسب این ویروس‌ها از بین بروند.
آیا نظارتی هم از سوی محیط زیست بر عملکرد بیمارستان‌ها و شهرداری‌ها در زمینه نحوه مدیریت پسماندهای کرونایی صورت می‌گیرد؟
در خصوص نظارت سازمان حفاظت محیط زیست بر نحوه مدیریت پسماندهای ویژه کرونا در مراکز بهداشتی و درمانی بر اساس ضوابط مدیریت پسماندهای پزشکی و پسماندهای وابسته در بخش اول، خود وزارت بهداشت و درمان به عنوان ناظر تلقی می‌شود و موظف است که بر عملکرد مدیریت محیط زیستی پسماندها در مراکز بهداشتی، درمانی، کلینیک‌ها، آزمایشگاه‌ها، مطب‌ها و بیمارستان‌ها نظارت لازم را داشته باشند اما سازمان حفاظت محیط زیست نیز با توجه به رسالتی که دارد، نظارت عالی خود را بر این عملکرد انجام می‌دهد و این مراکز توسط بازرسان محیط زیست مورد بازدید قرار می‌گیرد. همچنین نظارت بر تفکیک و جداسازی پسماندهای تولید در این مراکز، نگهداری از پسماندها در محیط‌های اصولی و مناسب و در نهایت حمل و نقلی که باید از مراکز تولید پسماندها تا امحای نهایی صورت گیرد نیز از سوی کارشناسان بر اساس توانمندی در هر استان و شهرستان تا حد ممکن مورد نظارت قرار می‌گیرد. بنابراین پسماندهای کرونا به مراقبت ویژه نیاز دارند که سعی می‌شود این اتفاق صورت بگیرد.
هر چند وزارت بهداشت ناظر اولیه بر پسماندهای کرونایی در بیمارستان‌ها است، اما چقدر تخلفاتی که در زمینه مدیریت پسماند کرونا وجود دارد، گزارش می‌شود؟
بسیاری از بیمارستان‌های کشور به ویژه بیمارستان‌هایی که بیماران کرونا در آنها تحت درمان قرار دارند به سیستم‌های بی خطرساز مجهز هستند؛ این سیستم‌ها شرایط لازم را برای از بین بردن ویروس کرونا دارند. اگر جایی تخلفی از یک مرکز درمانی و بهداشتی شناسایی شود مراجع مربوطه طبق قانون به آن رسیدگی می‌کنند.
شایعاتی در مورد اختلاف محیط زیست و وزارت بهداشت در زمینه پسماندهای کرونایی وجود دارد، این موضوع چقدر جدی است؟
این موضوع را از اساس تکذیب می‌کنم و اساساً چنین چیزی وجود ندارد. در عین حال یک تعامل و همکاری بسیار خوبی بین سازمان محیط زیست و وزارت بهداشت برقرار است و همه سازمان‌ها و نهادهایی که در این زمینه مسئولیت دارند، همه امکانات خود را بسیج کردند تا به کمک مهار و مدیریت شرایط بحرانی کرونا بیاید. بر اساس توانمندی و مسئولیت سازمانی که وجود دارد و با توجه به مسئولیت‌های اجتماعی سعی شده است با تعامل و همکاری و تصمیمات مشترک بتوانیم این حوزه را با دقت لازم مدیریت کنیم و چالش‌های بخش مدیریت پسماندها را به حداقل ممکن برسانیم.
با توجه به اهمیت فرهنگ سازی و آموزش در زمینه مدیریت پسماند، سازمان محیط زیست تا چه اندازه در موضوع آموزش و مشارکت مردمی در ایام کرونا توانسته اقدام کند؟
موضوع آموزش و مشارکت‌های مردمی، مسئله‌ای بسیار مهم است. به این جهت که در بخش‌های مهمی از موضوعات به ویژه مسائل اجتماعی، موضوع داشتن آگاهی شهروندان و همکاری آنها حائز اهمیت است چون با یک مسئله به عنوان مسئولیت اجتماعی مواجه هستیم و این امری اثرگذار در روند اقداماتی است که سازمان‌ها و نهادهای مربوطه انجام می‌دهند. یکی از چالش‌های جدی که در روزها و هفته‌های ابتدایی شیوع کرونا در کشور با آن مواجه بودیم، حجم عظیمی از پسماندهای مربوط به کرونا از جمله دستکش، ماسک و سایر اقلام بهداشتی بود که در سطح معابر رها می‌شد و هم زیبایی بصری را دچار چالش کرده بود و هم به عنوان منبع انتشار ویروس بود.
در این زمینه با اطلاع رسانی‌هایی که انجام شد و با استفاده از ظرفیت‌های مختلفی که به عنوان کانال ارتباطی سازمان محیط زیست با مردم قلمداد می‌شود از جمله رسانه‌ها، صدا و سیما و فضای مجازی سعی کردیم آگاهی مردم را نسبت به مخاطرات پسماندهای کرونا افزایش دهیم و مردم را مطلع کنیم تا ماسک و دستکش خود را در معابر، اماکن پرتردد از جمله مترو و ایستگاه‌های حمل و نقل رها نکنند. همچنین با توجه به بخشنامه‌ای که درباره آن صحبت شد، مخازنی درب‌دار در فروشگاه‌های بزرگ، ایستگاه‌های مترو و اتوبوس تهیه شد تا افراد برای دور ریختن اقلام بهداشتی خود از آن استفاده کنند. اغلب مردم به این مسئله توجه کردند و کمتر شاهد رها شدن اقلام بهداشتی در سطح معابر هستیم. بنابراین موضوع مشارکت اجتماعی و مسئولیت اجتماعی شهروندان بسیار حائز اهمیت است و از این حیث می‌توانیم به موضوع مدیریت پسماند به طور خاص توجه کنیم و در نهایت باید گفت مردم نقش مهمی در جلوگیری از انتشار ویروس کرونا در محیط دارند که باید به آن توجه شود.
نظر شما