به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، شب یلدا یا انقلاب زمستانی، طولانیترین شب سال است که در حوالی بیستویکم دسامبر رخ میدهد. این شب در فرهنگهای مختلف جهان بهعنوان لحظهای نمادین شناخته میشود که تاریکی به اوج خود میرسد و پس از آن، نور و روزهای بلندتر بازمیگردند. از ایران و آذربایجان تا یونان، ایتالیا، کانادا و چین، جشنهای متنوعی برای بزرگداشت این شب برگزار میشود. هر یک از این آئینها ریشه در سنتهای باستانی دارند و در عصر مدرن با جلوههای تازهای همچون نورپردازیهای شهری، کنسرتهای بزرگ و جشنوارههای خیابانی ترکیب شدهاند.
جشن طولانیترین شب سال، فراتر از یک آئین سنتی یا یک رویداد تقویمی، نقشی عمیق در شکلگیری و تقویت هویت شهری ایفا میکند. وقتی شهرها این شب را با آئینهای خاص خود برگزار میکنند، در واقع گذشته تاریخی و میراث فرهنگی را در فضای عمومی بازآفرینی میکنند. در باکو، روشن کردن آتش در پارکها و شعرخوانی حافظ یک سرگرمی جمعی نیست، بلکه یادآور پیوندهای دیرینه با فرهنگ ایران باستان است و به شهر هویتی میبخشد که ریشه در تاریخ دارد.
در تاجیکستان، شب یلدا یا شب چله جایگاه مهمی دارد و خانوادهها گرد هم میآیند، انار و هندوانه میخورند و بزرگترها داستانهای کهن و حکمتهای زندگی را برای جوانترها نقل میکنند. این سنت پیوندی عمیق با فرهنگ ایرانی دارد و در تاجیکستان بهعنوان میراث مشترک حفظ شده است. فارسیزبانان افغانستان نیز شب یلدا را در شهرهایی همچون کابل، هرات و بلخ، جشن میگیرند؛ خانوادهها دور هم جمع میشوند، شعر حافظ میخوانند و میوههای قرمز میخورند.
در کانادا، جشن فانوسهای سالت اسپرینگ با مشارکت هزاران نفر در ساخت فانوسهای دستساز، نمونهای روشن از انسجام اجتماعی است. جشنهای دستهجمعی تانگیوان در معابد و پارکهای چین نیز، نماد اتحاد خانوادگی و اجتماعی است که هویت شهری را بهعنوان جامعهای همبسته تثبیت میکند.
این جشنها تصویر جهانی شهرها را بازسازی میکنند؛ آتن با جشنهای موسیقی و نورپردازی، بهعنوان شهری جوان و پرجنبوجوش شناخته میشود. باکو و ایروان با ترکیب سنتهای باستانی و مدرن، هویت خود را بهعنوان پل میان گذشته و آینده تثبیت میکنند. این تصویرسازی جهانی، شهرها را به مقصد گردشگری فرهنگی تبدیل میکند و اقتصاد شهری را ارتقا میدهد.
آذربایجان: شب یلدا و پیوند با میراث ایران باستان
شب یلدا در آذربایجان جایگاه ویژهای دارد؛ این جشن ریشه در آئینهای زرتشتی دارد و در بیستویکم دسامبر برگزار میشود. خانوادهها تا نیمهشب و حتی تا سپیدهدم گرد هم میآیند و سفرهای رنگارنگ از میوههای قرمز همچون انار و هندوانه میچینند. این میوهها نماد خورشید و پیروزی نور بر تاریکی هستند.
یکی از رسوم رایج در باکو و دیگر شهرهای آذربایجان، فال گرفتن با دیوان حافظ است. یک نوجوان که بهطور معمول دختری مجرد است، شعری را بهطور تصادفی انتخاب میکند و خانواده آن را بهعنوان نشانهای برای آینده تعبیر میکنند. آئینهای یلدا در باکو، در فضای خانهها محدود نمیمانند، بلکه چهرهای باشکوه و عمومی به خود میگیرند. پارکهای شهر با آتشبازیهای رنگارنگ روشن میشوند و آسمان زمستانی را به صحنهای از نور و شور بدل میسازند. در گوشهوکنار شهر، موسیقی زنده جریان دارد؛ نغمههای فولکلور آذری با ریتمهای مدرن درهم میآمیزند و فضایی میآفرینند که یادآور گذشته و بازتابی از زندگی امروز است. خیابانها به بازارهای پرجنبوجوش تبدیل میشوند که شیرینیهای سنتی، میوههای نمادین و خوراکیهای زمستانی در میان ازدحام مردم عرضه میگردند و حالوهوای جشن را به همه گوشههای شهر میکشانند.
امروزه، جشنهای یلدا در آذربایجان با ابتکارات مدرن همچون نورپردازیهای سازگار با محیط زیست و کارگاههای آموزشی جوانان درباره میراث ایرانی همراه شدهاند. این ترکیب سنت و مدرنیته، شب یلدا را به یک جشن فرهنگیاجتماعی بزرگ تبدیل کرده است که هزاران نفر را در میدانها و مراکز فرهنگی دور هم جمع میکند.
ارمنستان: آتش، موسیقی و آئینهای خورشیدی
ارمنستان انقلاب زمستانی را با آیینهایی که ریشه در سنتهای پیشامسیحی دارند جشن میگیرد. مراسم و آئینهای مشابه شب یلدا در بیستویکم دسامبر برگزار میشوند. خانوادهها و جوامع آتشهای بزرگی روشن میکنند و سه بار از روی شعلهها میپرند؛ این کار نماد پاکی، سلامتی و کامیابی است.
در ایروان، میدان جمهوری به صحنهای عظیم برای برگزاری جشن تبدیل میشود. آتشهای بزرگ، رقصهای فولکلور با لباسهای سنتی و دستههای مشعلدار فضای شهر را روشن میکنند. بازارها پر از میوههای قرمز، خشکبار و نوشیدنیهای زمستانی هستند. آئینها در این شهر، رنگی از معنویت و شکوه باستانی به خود میگیرند.
مردم گرداگرد آتشهای افروخته جمع میشوند و با زمزمه دعاهایی به درگاه الهه خورشید، «مهر»، روشنایی و گرما را به زندگی خویش فرا میخوانند. نان و نمک بهعنوان نماد روزی و برکت، به شعلهها سپرده میشود تا با سوختن در آتش، آرزوی فراوانی، سلامتی و کامیابی برای خانواده و جامعه تحقق پیدا کند. این لحظه، پیوندی میان باورهای کهن و امیدهای امروز است که تاریکی زمستان را به فرصتی برای تجدید حیات و طلب نور بدل میسازد.
امروزه این جشنها با عناصر مسیحی نیز ترکیب شدهاند. گروههای کر جوانان سرودهای مذهبی میخوانند و کلیساها مراسم دعای ویژهای برگزار میکنند. نورپردازیهای مدرن نیز بهعنوان راهی برای مقابله با افسردگی زمستانی به جشنها افزوده شدهاند. دعاهای سپیدهدم نماد تولد دوباره و امید در زمستان سرد ارمنستان هستند که در شبهای دسامبر برگزار میشوند.
یونان: جشن «طولانیترین شب سال» در آتن
در یونان بهویژه در آتن، جشن «طولانیترین شب سال» در بیستم و بیستویکم دسامبر برگزار میشود. خیابانهای شهر به مراکز جشن تبدیل میشوند و کارناوالهای جاز با گروههای موسیقی و رقصندگان محلی در لباسهای نورانی از محله کرامیکوس تا میدان موناستیرکی حرکت میکنند. میدانهای اصلی به صحنهای پرشکوه برای میزبانی کنسرتهای بزرگ و ترکیبی از موسیقی الکترونیک، فولکلور و ساز سنتی بوزوکی تبدیل میشوند که نغمههای فولکلور و صدای گرم بوزوکی، شب را تا سپیدهدم زنده نگه میدارند. نورپردازیهای عظیم بر فراز آکروپولیس، نمادهای انقلاب زمستانی را بر دیوارهای باستانی میتابانند و شکوهی افسانهای به شهر میبخشند. خیابانها پر از جنبوجوش مردمی است که با نوشیدنیهای داغ، شاهبلوطهای کبابی و خوراکهای گیاهی از خود پذیرایی میکنند. این خوراکیها یادآور آئینهای دیونیسوسی باستانی است و پیوندی میان سنتهای کهن و زندگی پرشور امروز برقرار میکند.
آئینهای نمادین این جشن در یونان شامل رهاسازی فانوسهای کاغذی به آسمان، شعرخوانیهایی با الهام از ستارهشناسان یونانی همچون هیپارخوس و یوگای سپیدهدم بر فراز تپه لیکابتوس است. محلههایی همچون سیری نیز با نقاشیهای دیواری از الهه یونانی خورشید، «هلیوس»، جشن را رنگینتر میکنند. این جشن هزاران نفر را تا طلوع خورشید گرد هم میآورد و با ابتکاراتی نوین، پیوندی میان سنتهای باستانی و زندگی مدرن برقرار میکند.
چین: دونگژی، شب طولانی و سفرههای گرم
جشن «دونگژی» یا همان انقلاب زمستانی در چین، یکی از مهمترین آئینهای سنتی این کشور است که هر سال در بیستویکم دسامبر برگزار میشود. این جشن ریشهای بسیار قدیمی دارد و از دیرباز نماد بازگشت نور و آغاز روزهای بلندتر پس از طولانیترین شب سال است. در فرهنگ چینی، دونگژی بیش از هر چیز به مفهوم گردهمایی خانوادگی و اتحاد اجتماعی گره خورده است، در این شب خانوادهها دور هم جمع میشوند، غذاهای نمادین میخورند و با آئینهای خاص، بازگشت خورشید را جشن میگیرند.
غذای اصلی این شب «تانگیوان» است؛ توپهای کوچک برنجی شیرین که در آب یا شربت پخته میشوند و نماد هماهنگی و پیوند خانوادگی هستند. در شمال چین، علاوه بر تانگیوان، غذاهای گرم همچون سوپ گوشت گوسفند نیز رایج است که به باور مردم، تعادل انرژیهای «یین» و «یانگ» را برقرار میکند و بدن را در برابر سرمای زمستان مقاوم میسازد.
شهرهای بزرگ چین هرکدام رنگ و بوی خاصی به این جشن میدهند. در پکن، معبد آسمان میزبان مراسم بزرگ و کارگاههای تهیه تانگیوان است. مردم در این مکان علاوه بر خوردن غذاهای سنتی، در آئینهای نیایش اجداد شرکت میکنند. در شیآن، دیوار شرقی شهر و کاخ دامینگ محل برگزاری جشنهای خیابانی است و دامپلینگهای سنتی، رقصهای فولکلور و مشعلافروزی، فضای شهر را پر از شور و هیجان میکند.
در جنوب چین، جشنها بیشتر خانوادگی و صمیمی هستند. در شانگهای، باغ یویوان با نورپردازیهای زیبا و بازارهای زمستانی حالوهوای خاصی پیدا میکند. مردم علاوه بر تانگیوان، «هشتگنج» میخورند که ترکیبی از غلات و میوههای خشک است و نماد فراوانی و سلامتی بهشمار میرود. در گوانگژو، دورهمیهای بزرگ خانوادگی با «هاتپات» های گرم برگزار میشوند و معابد سنتی نیز مراسم آئینی تائویی را اجرا میکنند؛ شعرخوانیها و موسیقی سنتی بخشی از این جشن هستند.
اگرچه دونگژی در چین تعطیلات رسمی محسوب نمیشود، اما در سراسر کشور مردم در پارکها و فضاهای عمومی گرد هم میآیند. در شهرهایی همچون چنگدو، پارک مردم میزبان حلقههای طبلنوازی و مدیتیشنهای سپیدهدم است. جشن دونگژی، با وجود سادگی در ظاهر، معنایی عمیق دارد: بازگشت نور، اتحاد خانواده و امید به روزهای روشنتر. این آئین نهتنها گذشته باستانی چین را زنده نگه میدارد، بلکه در زندگی مدرن نیز جایگاهی ویژه دارد و هر سال میلیونها نفر را در سراسر کشور گرد هم میآورد تا طولانیترین شب سال را با شادی، موسیقی و غذاهای نمادین پشت سر بگذارند.
کانادا: جشن فانوسها در جزیره سالت اسپرینگ
جزیره سالت اسپرینگ در نزدیکی ونکوور کانادا، هر سال در بیستویکم دسامبر حالوهوای متفاوتی پیدا میکند. «انجمن فانوس مخفی» روستای گنگز را به دنیایی نورانی و پرهیجان تبدیل میکند. مردم فانوسهای دستساز ابریشمی میسازند و شبهنگام آنها را در کارناوالهای خیابانی حمل میکنند. خیابانها با این چراغهای رنگارنگ روشن میشوند و حالوهوای جشن را به همه جا میبرند.
مراسم اصلی جشن در پارک سنتنیال برگزار میشود. فانوسها روی آب شناور میشوند و هرکدام نمادی از آرزوها و امیدهای مردم هستند. حلقههای طبلنوازی، موسیقی سالتی همراه با آوازهای آئینی فضای پرشوری ایجاد میکنند. آتشهای بزرگ برای قصهگویی روشن میشوند تا مردم دور آن جمع شوند و قصههای سنتی بومیان ساحل سالیش را بشنوند. ترکیب نور، موسیقی، قصهگویی و حضور جمعی، جشن فانوسهای زمستانی را به یکی از جذابترین رویدادهای سالت اسپرینگ تبدیل کرده است.
شرکتکنندگان با نوشیدنیهای گرم و غذاهای گیاهی پذیرایی میشوند و در رقصهای مارپیچی شرکت میکنند که مسیر خورشید را شبیهسازی میکند. جشن با آتشافروزی فانوسها در نیمهشب به پایان میرسد. این جشن با تأکید بر مواد زیستتخریبپذیر و احترام به طبیعت، بیش از پنج هزار نفر را جذب میکند و پلی میان سنتهای بومی و آئینهای جهانی انقلاب زمستانی میسازد.
در تورنتو، جشن یلدا هر سال در مرکز فرهنگی ساحل بندر با شکوهی خاص برگزار میشود و حالوهوای شهر را دگرگون میسازد. این رویداد تنها یک گردهمایی ایرانی نیست، بلکه به جشنوارهای چندفرهنگی تبدیل شده است که اقوام و ملیتهای مختلف را گرد هم میآورد. برنامهها شامل آتشبازی با حضور گروههای هنری از فرهنگهای گوناگون، اجراهای نمایشی و موسیقی زنده است که فضایی پرشور و پرانرژی ایجاد میکند. یکی از بخشهای جذاب جشن، تورهای واقعیت مجازی است که شرکتکنندگان را به دنیای اسطورهای میبرد و تجربهای نوآورانه رقم میزند و گذشته باستانی را با فناوری امروز پیوند میدهد. علاوه بر این، شعرخوانیهایی با حضور شاعران ایرانی و غیرایرانی، پلی میان ادبیات مهاجران و فرهنگ میزبان میسازد و به جشن حالوهوایی عمیقتر و معنویتر میبخشد.
در ونکوور نیز سالن اجتماعات ایرانیان به صحنهای پرشکوه برای برگزاری یلدا تبدیل میشود. آنچه این جشن را در ونکوور متمایز میکند، ترکیب آئینهای ایرانی با سنتهای بومیان است. آتشهای بزرگ که در فرهنگ ایرانی نماد روشنایی هستند، در کنار آئینهای بومیان ساحل غربی قرار میگیرند و معنایی تازه میآفرینند. قصهگوییهای سنتی بومیان، همراه با موسیقی و رقصهای ایرانی، فضایی چندفرهنگی و منحصربهفرد ایجاد میکند که گذشتههای دور را زنده میسازد و هویت مشترک امروز را تقویت میکند. همنشینی آئینها، یلدا را در ونکوور به جشنوارهای متفاوت تبدیل کرده است که نهتنها ایرانیان مهاجر، بلکه دیگر جوامع فرهنگی را نیز جذب میکند و به نمادی از همزیستی، احترام متقابل و تنوع فرهنگی در کانادا تبدیل شده است.
نظر شما