به گزارش خبرگزاری ایمنا، اصفهان، شهری که قرنها است با «زندگی» تعریف میشود، امروز در نقطهای ایستاده است که تداوم زیستپذیری آن، بیش از هر زمان دیگری به کیفیت تصمیمهای مدیریتی و زیرساختهای شهری گره خورده است و خشکسالیهای پیدرپی، کاهش منابع طبیعی، افزایش تولید پسماند، فرونشست زمین و فشار فزاینده بر محیط زیست، چهرهای تازه از چالشهای کلانشهری را پیش روی اصفهان قرار دادهاند؛ چالشهایی که دیگر با راهحلهای مقطعی و سنتی پاسخ داده نمیشوند.
در چنین بستری، «بسته پرواز اصفهان» بهعنوان مجموعهای از ۶۰ پروژه شاخص شهرداری در سال ۱۴۰۴، تنها یک فهرست عمرانی یا خدماتی نیست، بلکه روایتی از تغییر نگاه مدیریت شهری به آینده شهر است، نگاهی که «شهر زندگی» را نه در شعار، بلکه در زیرساختهای پایدار، هوشمند و محیطزیستمحور جستوجو میکند.
در این روایت تازه، پسماند دیگر یک معضل حاشیهای نیست، بلکه به یکی از محورهای راهبردی توسعه شهری تبدیل شده است و سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان در بسته پرواز، نقشی فراتر از یک متولی جمعآوری زباله ایفا میکند و پروژههایی که در این بسته به حوزه پسماند اختصاص یافتهاند، نشاندهنده عبور از مدیریت سنتی دفع زباله به سمت «مدیریت چرخه منابع» هستند؛ نگاهی که پسماند را نه پایان مصرف، بلکه آغاز یک زنجیره جدید ارزش میداند.
آغاز بهکار فاز نخست واحد بازیافت پسماندهای ساختمانی، یکی از مهمترین این پروژهها است؛ پروژهای که مستقیم با یکی از چالشهای پنهان، اما اثرگذار شهر یعنی نخالههای ساختمانی پیوند دارد و نخالههایی که سالها است با اشغال زمین، تخریب منابع طبیعی و ایجاد آلودگیهای زیستمحیطی، هزینههای سنگینی به شهر تحمیل کردهاند که بازیافت این پسماندها، نهتنها به کاهش برداشت از معادن و منابع طبیعی کمک میکند، بلکه بخشی از چرخه اقتصاد شهری را بازتعریف میکند.
در کنار آن، «شهرک بازیافت» بهعنوان یک پروژه کلان، نماد تمرکز، ساماندهی و یکپارچهسازی فعالیتهای مرتبط با تفکیک، پردازش و بازیافت پسماند است و این شهرک میتواند به کانونی برای تجمیع ظرفیتهای فنی، سرمایهگذاری بخش خصوصی و توسعه فناوریهای نوین در حوزه پسماند تبدیل شود؛ ظرفیتی که جایگاه اصفهان را در مدیریت نوین پسماند در سطح ملی ارتقا میدهد.
پروژه هاضم بیهوازی نیز پاسخی فناورانه به پسماندهای آلی و تر است؛ پروژهای که با تبدیل زباله به انرژی، همزمان دو مسئله مهم شهر یعنی کاهش دفن پسماند و تولید انرژی پاک را هدف میگیرد؛ در شهری که با محدودیت منابع انرژی و ضرورت کاهش آلایندهها روبهروست، چنین پروژهای معنایی فراتر از یک اقدام فنی پیدا میکند و به بخشی از راهبرد کلان محیطزیستی شهرداری بدل میشود.
پروژه تصفیه شیرابه نیز در همین چارچوب قابل تحلیل است؛ شیرابه یکی از خطرناکترین پیامدهای دفن غیراصولی پسماند، سالها تهدیدی خاموش برای خاک و منابع آب زیرزمینی بوده است و ورود این پروژه به بسته پرواز، نشانهای روشن از اولویت یافتن سلامت محیط زیست و پیشگیری از بحرانهای آینده است؛ پیشگیریای که هزینه آن بهمراتب کمتر از جبران خسارتهای زیستمحیطی خواهد بود.
در کنار اینها، «اصپاک» بهعنوان یکی از حلقههای تکمیلکننده مدیریت پسماند، نشان میدهد که شهرداری اصفهان به دنبال ایجاد زنجیرهای کامل از تولید تا پردازش، بازیافت و بازگشت منابع به چرخه مصرف است و مجموعه این پروژهها، تصویر روشنی از جایگاه سازمان مدیریت پسماند در راهبردهای کلان شهرداری ارائه میدهد؛ سازمانی که در مسیر «شهر زندگی»، نقش زیرساختی، آیندهساز و تحولآفرین دارد.
آنچه در ادامه میخوانید، حاصل گفتوگوی خبرنگار ایمنا با غلامرضا ساکتی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان درباره جزئیات، نقش و سهم پروژههای این سازمان در حوزه محیط زیست برای تحقق «بسته پرواز اصفهان» است.
ایمنا: «بسته پرواز اصفهان» بر اجرای ۶۰ پروژه شاخص شهری در سال ۱۴۰۴ تأکید دارد، نقش و سهم سازمان مدیریت پسماند در این بسته چیست و این پروژهها چه جایگاهی در راهبردهای کلان شهرداری اصفهان دارند؟
ساکتی: در بسته «پرواز اصفهان» که بر اجرای ۶۰ پروژه شاخص شهری در سال ۱۴۰۴ تأکید دارد، سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان بهعنوان بخشی از بدنه خدمتگزار مدیریت شهری، اهداف استراتژیک و مشخصی را دنبال میکند؛ این سازمان با تعریف دو هدف کلان، چهار هدف خرد و نزدیک به ۱۳ پروژه اجرایی، مأموریت خود را در راستای توسعه پایدار، ارتقای کیفیت زیستمحیطی و بهبود نظام مدیریت پسماند در شهر اصفهان ترسیم کرده است.
اصفهان بهدلیل شرایط خاص اقلیمی، کاهش بارندگی، پدیده فرونشست زمین و استقرار صنایع آلاینده در پیرامون شهر، با چالشهای جدی زیستمحیطی روبهرو است و روزهای متعددی از هوای ناسالم را تجربه میکند؛ همین شرایط، مسئولیت سازمان مدیریت پسماند را سنگینتر کرده و ضرورت اجرای پروژههای دقیق، هدفمند و مبتنی بر رویکرد توسعه پایدار را بیش از پیش برجسته ساخته است.
در این چارچوب، پروژههای سازمان مدیریت پسماند حوزههای مبدا، انتقال و مقصد را بهصورت همزمان پوشش میدهد. در بخش تفکیک از مبدا، برنامههای متعددی اجرا شده که یکی از مهمترین آنها نرمافزار هوشمند جمعآوری پسماند خشک با نام «اصپاک» است؛ سامانهای که حدود دو سال از اجرای آن در شهر میگذرد و با استقبال قابل توجه شهروندان همراه بوده است.
در حوزه لجستیک نیز تغییرات و ارتقاهایی در دست اجراست و پیشبینی میشود طی ماههای آینده، با یک جهش مشخص و قابل مشاهده، نظام جمعآوری پسماند خشک بهصورت هوشمند و یکپارچه به شهروندان ارائه شود.
هدف نهایی حرکت به سمت جمعآوری هوشمند، تقویت فرهنگ تفکیک از مبدا، آموزش مستمر و نهادینهسازی مسئولیت اجتماعی شهروندان در قبال محیطزیست شهری است.
یکی از پروژههای شاخص سازمان در حوزه مبدا «سیاره سبز» یا نمایشگاه و آموزشگاه هوشمند مدیریت پسماند است که سال جاری به پایان رسید و اکنون در مرحله بهرهبرداری قرار دارد؛ این مجموعه در موزه علوم و فنون آموزشوپرورش طراحی شده است؛ مرکزی که سالانه نزدیک به ۳۰ هزار دانشآموز از آن بازدید میکنند و بستری ارزشمند برای آموزش مدیریت پسماند به زبان ساده و اثرگذار فراهم کرده است.
در قالب این پروژه، دانشآموزان در فضایی تعاملی و هوشمند، تجربهای شبیه سفر هوایی و مجازی را پشت سر میگذارند؛ تجربهای که همزمان با سرگرمی و بازی، مفاهیم تفکیک از مبدا، قوانین پسماند و مسئولیتهای زیستمحیطی را بهصورت ماندگار آموزش میدهد. اثرگذاری این آموزشها نهتنها بر دانشآموزان، بلکه بر خانوادههای آنها نیز قابل توجه است و عملاً ۳۰ هزار خانواده را درگیر آموزش غیرمستقیم میکند.
بازخوردهای اولیه از بهرهبرداری کوتاهمدت این پروژه، نشاندهنده اثرات مثبت آموزشی آن بوده و حتی یک کار پژوهشی درونسازمانی برای سنجش اثربخشی این طرح تعریف شده است تا در دورههای زمانی مختلف، نتایج آن بهصورت علمی ارزیابی شود. این رویکرد، «سیاره سبز» را به نمونهای روشن از نسلسازی برای آینده و نهادینهسازی فرهنگ مدیریت پسماند تبدیل کرده است.
در کنار پروژههای آموزشی و فرهنگی، اقدامات هوشمندسازی در حوزه نظارت بر پیمانکاران خدمات شهری نیز اجرا شده است. اگرچه این پروژهها کمتر در قالب عناوین بزرگ معرفی میشوند، اما نقش مؤثری در حفظ نظافت شهر دارند؛ از جمله هوشمندسازی ماشینآلات، کنترل حضور و غیاب کارگران، تحویلگیری از پیمانکاران و کنترل صورتوضعیتها که همگی بهصورت سیستمی و هوشمند پایش میشوند.
ایمنا: فاز نخست واحد بازیافت پسماندهای ساختمانی یکی از پروژههای مهم سازمان است. این پروژه چه میزان از بار نُخالههای ساختمانی شهر را کاهش میدهد و چه تحولاتی در مدیریت منابع و کاهش هزینهها ایجاد خواهد کرد؟
ساکتی: در حوزه مقصد مدیریت پسماند، یکی از اقدامات مهمی که از حدود دو تا سه سال پیش در شهر اصفهان آغاز شده، اجرای طرح حملونقل هوشمند و ساماندهی انتقال نخالههای ساختمانی از محل تولید به سایت گردنه زینب است. در این فرایند، تمام فعالیتهای ساختمانی شامل تخریب، خاکبرداری یا آغاز عملیات عمرانی ملزم به دریافت مجوز از سازمان مدیریت پسماند هستند که این اطلاعات بهصورت همزمان در سامانههای مربوطه ثبت و پایش میشود.
در این سامانه هوشمند، اطلاعات مربوط به تعداد ماشینآلات، میزان حجم خاکبرداری بر حسب متر مکعب و مشخصات محل پروژه ثبت میشود و نخالهها بهصورت کنترلشده به سایت گردنه زینب انتقال پیدا میکنند. سیستم رصد و کنترل در مقصد که در سال جاری تکمیل شده، امکان گزارشگیری دقیق و مغایرتگیری در محل تخلیه را فراهم کرده و این امکان را میدهد که میزان دقیق نخاله تولیدی، منتقلشده و منتقلنشده هر پروژه به تفکیک مشخص شود.
این فرایند به سازمان مدیریت پسماند این قابلیت را میدهد که به مناطق مختلف شهری اعلام کند در یک آدرس مشخص، طی چند روز چه میزان عملیات خاکبرداری انجام شده، حجم دقیق نخاله تولیدی چه مقدار بوده و چه بخشی از آن به مقصد منتقل شده یا نشده است. همچنین قابلیت رهگیری تخلیههای غیرمجاز فراهم شده تا مشخص شود نخالهها در چه نقطهای تخلیه شدهاند و امکان پیگیری قانونی آن وجود داشته باشد.
اجرای این طرح نقش مهمی در جلوگیری از پراکندگی نخالههای ساختمانی در حواشی و اطراف شهر دارد و کنترل مؤثری بر آلودگیهای بصری و زیستمحیطی ایجاد میکند. ذیل همین پروژه در سایت گردنه زینب، یک طرح بزرگ سرمایهگذاری نیز تعریف شده که شامل راهاندازی خط تولید مصالح ساختمانی از بازیافت نخالهها با ظرفیت ۱۸۰۰ تن در روز در قالب دو خط ۹۰۰ تنی است.
بر اساس برنامهریزی انجامشده و قرارداد منعقدشده با سرمایهگذار، قرار است تا پایان سال جاری یکی از خطوط ۹۰۰ تنی به بهرهبرداری برسد؛ در این راستا، زمین پروژه تحویل شده، بخشی از عملیات فونداسیون اجرا شده و سولهها و خطوط تولید نیز در مکانی دیگر در حال ساخت است. در صورت نبود مشکلات اقتصادی و تداوم تعهدات سرمایهگذار، بهرهبرداری از این خط طبق زمانبندی پیشبینیشده انجام خواهد شد.
برنامهریزی شده است خط دوم این مجموعه نیز سال آینده احداث شود تا این پروژه بهعنوان یکی از پروژههای شاخص شهری، نقش مؤثری در مدیریت پایدار پسماند، کاهش دفن نخالهها و تولید مصالح بازیافتی ایفا کند؛ این طرح که در قالب «بسته پرواز شهرداری اصفهان» و با رویکرد شهروندمدار دیده شده است، گامی مهم در مسیر هوشمندسازی، حفاظت محیطزیست و ارتقای کیفیت زیست شهری به شمار میرود.
ایمنا: در سالهای اخیر، راهاندازی شهرک بازیافت یکی از مطالبات مهم شهر اصفهان بوده است. این شهرک با چه هدفگذاریهایی طراحی شده و چه فرصتهایی برای کسبوکارهای سبز و صنایع بازیافت ایجاد میکند؟
ساکتی: موضوع دیگری که در حوزه مدیریت پسماند مطرح است، شهرک بازیافت یا به تعبیر دقیقتر شهرک جمعآوری پسماند خشک است؛ معضلی بزرگ که در سطح کشور وجود دارد و بهنوعی مقدمه و بستر تکمیلی پدیده زبالهگردی در شهرها محسوب میشود. این پدیده به اشکال مختلف، توسط اتباع، کودکان، معتادان متجاهر، کارتنخوابها و گروههای حاشیهای در سطح شهر انجام میشود.
در ادامه این چرخه، مکانهایی بهصورت غیرمجاز شکل گرفتهاند که پسماند خشک را خریداری و انبار میکنند؛ انبارهایی که در سطح شهر پراکندهاند و بدون مجوز فعالیت میکنند. این مراکز غیرقانونی، علاوه بر تخلف شهری، به مرور زمان به یک چالش چندبعدی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و حتی امنیتی تبدیل شدهاند؛ بهگونهای که دستگاههای مختلف و حتی نهادهای امنیتی را نیز درگیر کردهاند.
برخی از این انبارهای غیرمجاز، در قالب خرید پسماند خشک، اقدام به خرید و فروش اموال مسروقه نیز میکنند. در همین چارچوب، کارگروههای مرتبط با سرقت در سطح استان تشکیل شده و بررسیها نشان میدهد که در برخی موارد، مبادلات کالا بهصورت پایاپای انجام میشود؛ بهگونهای که در ازای پسماند یا ضایعات، مواد مخدر یا اقلام دیگر در اختیار افراد آسیبدیده اجتماعی قرار میگیرد.
این چرخه معیوب در مواردی منجر به سرقت دریچهها، تأسیسات شهری، تابلوها و تجهیزات زیرساختی شده است؛ اقلامی که از سطح شهر جمعآوری و در همین مراکز غیرمجاز مبادله میشوند. با وجود اقدامات قانونی، شناسایی کامل این مراکز، تشکیل پرونده و ارجاع به مراجع قضائی، پلمپهای هفتگی نیز نتوانسته بهطور کامل این معضل را برطرف کند؛ چرا که پس از هر پلمپ، فعالیتها در نقطهای دیگر از سر گرفته میشود.
در همین راستا، ضرورت ایجاد یک راهکار جایگزین و ساختاری مطرح شد؛ راهکاری که بتواند بخشی از این فعالیتها را بهصورت هدفمند، قانونی و در چارچوب بخش خصوصی ساماندهی کند. ایده شهرک جمعآوری پسماند خشک با هدف ایجاد بستر اشتغال، کارآفرینی، ساماندهی ضایعات و هدایت مواد اولیه به صنایع تبدیلی شکل گرفت؛ آن هم با در نظر گرفتن ملاحظات امنیتی، اقتصادی، اجتماعی و نظارتی.
هدف از شکلگیری این شهرک، جمعآوری فعالیتهای پراکنده و غیرقانونی از سطح شهر و تمرکز آنها در فضایی کنترلشده است؛ فضایی که بتواند هم به کاهش آسیبهای اجتماعی کمک کند و هم زنجیره تأمین مواد اولیه صنایع بازیافتی را بهصورت شفاف، قانونی و قابل رصد سامان دهد. این ایده، پاسخی ساختاری به معضلی است که صرفاً با برخوردهای مقطعی و پلمپهای مکرر، قابل حل نبوده است.
یکی از چالشهای جدی مدیریت پسماند در اصفهان، پراکندگی مراکز غیرمجاز جمعآوری پسماند خشک و فعالیت زبالهگردها در سطح شهر است. این مراکز که اغلب توسط اتباع، کودکان، معتادان متجاهر و کارتنخوابها اداره میشوند، علاوه بر ایجاد معضلات بهداشتی، فرهنگی و امنیتی، منجر به سرقت و تخریب تجهیزات شهری شده و حتی دستگاههای امنیتی و قضائی را درگیر کرده است.
برای مقابله با این مشکل، طرح ایجاد «شهرک جمعآوری پسماند خشک» طراحی شد تا مراکز غیرمجاز ساماندهی شوند و فعالیتها به صورت قانونی و کنترلشده ادامه پیدا کند؛ این اقدام ضمن حذف انبارهای غیرمجاز، فرصت ایجاد کسبوکارهای سبز و صنایع بازیافت استاندارد را نیز فراهم و مسیر جمعآوری مواد اولیه برای صنایع تبدیلی را هموار میکند.
شهرک بازیافت با زیرساختهای مناسب و سیستمهای کنترلی، امکان ثبت کامل ورودی و خروجی پسماند و نظارت دقیق بر میزان تفکیک و حجم مواد را فراهم میکند؛ این نظارت هوشمند، ضمن مدیریت بهتر منابع، امکان برنامهریزی هدفمند برای صنایع بازیافتی و ایجاد اشتغال قانونی و پایدار در این حوزه را فراهم میآورد و چرخه اقتصاد گردشی پسماند را تقویت میکند.
این پروژه شامل جمعآوری حدود ۴۰۰ واحد فعال در سطح شهر و انتقال آنها به شهرک است. مراحل اولیه شامل دیوارکشی، نقشهبرداری و برنامهریزی احداث جادههای بین واحدها انجام شده است و پس از تأمین منابع مالی، عملیات آسفالت، تأسیسات و مستندسازی آغاز خواهد شد. هدف، فراهم آوردن فضایی قانونی و ایمن برای فعالیتهای بازیافت و حذف کامل انبارهای غیرمجاز است.
با اجرای این شهرک، علاوه بر ساماندهی پسماند خشک، مسائل بهداشتی و محیطزیستی ناشی از فعالیت غیرمجاز جمعآوری پسماند کاهش پیدا میکند و شهروندان تجربهای پاک و سالم از مدیریت شهری خواهند داشت، همچنین ایجاد زیرساخت قانونی و کنترلشده، زمینه فعالیت مستمر و استاندارد صنایع تبدیلی را فراهم کرده است و نقش مهمی در توسعه اقتصاد سبز اصفهان ایفا میکند.
شهرک جمعآوری پسماند خشک، نمونهای عملیاتی از مدیریت هوشمند پسماند و اقتصاد چرخشی در شهر است که با ترکیب نظارت، آموزش، فناوری و همکاری بخش خصوصی، میتواند چالشهای زیستمحیطی، اجتماعی و اقتصادی را به فرصتهای پایدار تبدیل کند و مسیر توسعه پایدار شهری در اصفهان را تقویت کند.
ایمنا: پروژه هاضم بیهوازی یکی از پروژههای نوآورانه و اثرگذار در حوزه تولید انرژی از پسماند است. میزان تولید انرژی، مدیریت پسماند تر و اثرات زیستمحیطی این پروژه چگونه تعریف شده است و چه زمانی وارد مدار بهرهبرداری میشود؟
ساکتی: شهرداری اصفهان در مسیر توسعه پروژههای نوآورانه مدیریت پسماند، هاضم بیهوازی را به عنوان یکی از مهمترین اقدامات خود معرفی کرده است؛ این پروژه با هدف تولید انرژی از پسماندهای مواد آلی و فسادپذیر و کاهش اثرات زیستمحیطی طراحی شده و شامل بخشهای تفکیک مواد غذایی، مواد باغی قابل بازیافت و مواد غیرقابل بازیافت است که بهصورت سنتی در زبالهسوزها مورد استفاده قرار میگیرند.
در فرایند هضم بیهوازی، مواد عالی غذایی پس از ورود به خطوط پردازش کارخانه به صورت کمپوست در رآکتورهای سربسته تبدیل میشوند. گاز حاصل از این فرایند که حدود ۶۰ درصد متان دارد، با فناوری خالصسازی به ژنراتورها منتقل و در نهایت به برق قابل استفاده تبدیل میشود. هماکنون در کارخانه پردازش پسماند اصفهان حدود ۳۰۰ تن از این مواد آماده فرآوری هستند و ظرفیت کل مواد عالی به ۵۵۰ تن میرسد.
با وجود چالشهای اقتصادی و نوسانات نرخ ارز در چند سال اخیر، شهرداری مسیر سرمایهگذاری در این پروژه را متوقف نکرده و تلاش کرده است تکنولوژی هاضم بیهوازی را بومیسازی کند. طراحی پایلوت پنجتنی انجام شده و فراخوانی برای مشارکت شرکتهای دانشبنیان منتشر شده تا ظرفیت نیمهصنعتی و صنعتی این فناوری نهادینه شود و دانش فنی آن در کشور محفوظ بماند.
این فناوری که در اختیار تنها پنج تا شش کشور در جهان است، امکان تولید هاضم در داخل کشور را فراهم میکند و از وابستگی به واردات دستگاهها و تکنولوژیهای خارجی جلوگیری میکند. با توجه به تحریمها و محدودیتهای وارداتی، همکاری با کشورهای خارجی تقریباً تنها با چین امکانپذیر است، اما برنامه شهرداری، پیشبرد پروژه به شکل مستقل با استفاده از دانش بومی و شرکتهای دانشبنیان داخلی است.
گامهای بعدی شامل توسعه پایلوت پنجتنی به ظرفیت صنعتی و جذب سرمایهگذار برای اجرای پروژه ۳۰۰ تنی است؛ محصولات این فرایند شامل کود با کیفیت و خشکشده برای استفاده در کشاورزی، فضای سبز و پارکها خواهد بود. این اقدام میتواند علاوه بر کاهش حجم پسماند، امکان فرآوری محصولات با ارزش افزوده و افزایش کیفیت کودهای ارگانیک در کشور را فراهم کند.
یکی دیگر از مزیتهای مهم پروژه، رفع چالش بوی کمپوست است. سالهاست فرایند کمپوست هوازی با مشکل بوی ناشی از مواد آلی روبهرو بوده و بهبود تجهیزات و خرید ترنرهای جدید با هزینه حدود ۴۰ میلیارد تومان، موجب افزایش سرعت فرایند و کاهش انتشار بو در محیط خواهد شد. این اقدام گامی بزرگ در بهینهسازی مدیریت پسماند شهری و ارتقای کیفیت محیط زیست اصفهان محسوب میشود.
ایمنا: یکی از معضلات مدیریت پسماند، شیرابه مراکز دفن است. در بسته پرواز، پروژه تصفیه شیرابه نیز قرار دارد. این پروژه چه فناوریهایی را به کار میگیرد و چگونه میتواند آلودگیهای احتمالی خاک و آب را کنترل کند؟
ساکتی: در سالهای گذشته، سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان اقدامات گستردهای برای مدیریت شیرابه پسماند انجام داده است. سالانه هزاران تن پسماند وارد کارخانه میشود که بخش زیادی از آن را شیرابه تشکیل میدهد؛ این شیرابهها پس از جمعآوری و پردازش اولیه، از طریق کانالهای انتقال به سه لاگون بهطور کامل ایمن هدایت میشوند تا امکان مدیریت ایمن و کنترل شده آن فراهم شود و از آسیبهای زیستمحیطی جلوگیری شود.
همزمان، با مشارکت یک شرکت دانشبنیان، یک پکیج تصفیه شیرابه با ظرفیت ۲۰ مترمکعب در روز احداث شد و هماکنون در حال بهرهبرداری است؛ این سیستم مبتنی بر فناوریهای شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیکی طراحی شده و امکان تصفیه کامل شیرابه در یک مجموعه کوچک را فراهم کرده است.
پروژه به گونهای برنامهریزی شده است که آب تولیدی، استانداردهای زیستمحیطی را رعایت کرده و قابلیت استفاده در فضای سبز و عملیات آبپاشی نخالههای ساختمانی را دارد.
در شرایط فعلی، این سیستم قادر است روزانه بین ۱۰ تا ۱۵ هزار لیتر آب تصفیه شده تولید کند که بسته به ظرفیت ورودی و عملکرد تصفیهخانه متغیر است؛ این اقدام نه تنها به کاهش خطرات زیستمحیطی مرتبط با شیرابه کمک میکند، بلکه یک الگوی موفق برای استفاده مجدد از منابع آب در شهر اصفهان بهشمار میرود و ارزش افزوده قابل توجهی برای مدیریت پایدار پسماند ایجاد میکند.
ویژگی برجسته این پروژه، کیفیت بالای آب تولیدی است که به حدی رسیده است که هیچ آسیب محیطزیستی ایجاد نمیکند و حتی امکان استفاده از آن توسط پرندگان و موجودات زنده در مجموعه فراهم شده است؛ به این ترتیب سیکل کنترل و تصفیه شیرابه در کارخانه پسماند اصفهان به صورت کامل اجرا میشود و نمونهای موفق از بهرهگیری دانش فنی داخلی برای حل مسائل زیستمحیطی محسوب میشود.
ایمنا: سازمان مدیریت پسماند از پروژه «اصپاک» بهعنوان یکی از قلههای عملکرد خود در بسته پرواز یاد کرده است. مهمترین ویژگیها و دستاوردهای این پروژه چیست و چه تغییری در نظام جمعآوری و مدیریت پسماند ایجاد میکند؟
ساکتی: سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان پروژه اصپاک را بهعنوان یکی از قلههای عملکرد خود در بسته پرواز معرفی کرده است؛ این سامانه با هدف هوشمندسازی جمعآوری پسماند و ایجاد تعامل مستقیم با شهروندان طراحی شده است و در حال حاضر ۴۳ هزار نفر مشترک دارد که پیشبینی میشود در سال آینده به بیش از دو برابر این رقم برسد و دامنه پوشش آن گستردهتر شود.
سامانه اصپاک در کنار جمعآوری سنتی پسماند، امکان دریافت مستقیم پسماند از در منازل و فعالیت ایستگاههای دریافت پسماند خشک را فراهم کرده است. این جمعآوری هوشمند ضمن کاهش ترافیک شهری و بهینهسازی هزینهها، ظرفیت کنترل تردد و مدیریت بهتر منابع را ایجاد میکند و به تدریج نظام سنتی جمعآوری پسماند را به مدل دیجیتال و کارآمد تبدیل میکند.
یکی از مهمترین دستاوردهای اصپاک، ایجاد امکان هدیهدهی به خانوادههایی است که پسماند خشک خود را تحویل سامانه میدهند؛ این رویکرد نه تنها انگیزه مشارکت شهروندان را افزایش میدهد، بلکه ارزش اجتماعی و مسئولیتپذیری آنها را به رسمیت میشناسد و به ایجاد فرهنگ مشارکت در مدیریت پسماند کمک میکند، بهگونهای که ارزش تقدیر و احترام به زحمت شهروندان در این سامانه لحاظ شده است.
اصپاک در حوزه کاهش تولید پسماند و ارتقای ارزش افزوده آن مؤثر است. با تفکیک و جمعآوری پسماند خشک و تبدیل آن به محصولات قابل استفاده در صنایع تبدیلی، سرانه تولید پسماند برای هر خانوار به حدود ۴۷۱ گرم در روز رسیده و به تبع آن هزینههای حمل و نقل، پردازش و مدیریت زیستمحیطی کاهش یافته است. این اقدام گامی مؤثر در بهینهسازی منابع اولیه و کاهش آلودگی محیط زیست محسوب میشود.
یکی دیگر از قابلیتهای اصپاک، ارائه بیمه آتشسوزی به منازل مسکونی است؛ تا کنون حدود ۷ تا ۱۰ هزار منزل مسکونی تحت پوشش بیمه آتشسوزی قرار گرفتهاند و سقف خسارت بیمه از یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان به دو میلیارد تومان افزایش یافته است. علاوه بر این، هدایا و امکاناتی مانند خرید گل از فروشگاهها، کمک به خیریهها و ارائه تخفیفهای ویژه نیز در سامانه پیشبینی شده و بر اساس نظرسنجیها، بهروزرسانی و توسعه میپیدا کند.
سامانه اصپاک به عنوان یک تجربه موفق، نشان میدهد که فناوری هوشمند نه تنها میتواند فرایند جمعآوری پسماند را بهینه کند، بلکه مشارکت شهروندان، ارزش اجتماعی و مسئولیتپذیری عمومی را نیز ارتقا میدهد و با ایجاد ابزارهای انگیزشی، مسیر توسعه پایدار مدیریت شهری و محیط زیست را هموار میکند، بهطوری که این تجربه میتواند الگویی برای سایر شهرها باشد.
ایمنا: با اجرای مجموعه پروژههای بسته پرواز، شهر اصفهان در حوزه مدیریت پسماند چه چشماندازی خواهد داشت؟ آیا میتوان گفت که اصفهان در مسیر تبدیلشدن به یک شهر سبز و پیشرو در اقتصاد چرخشی حرکت میکند؟ چه برنامههایی برای مشارکت شهروندان در کنار این پروژهها در نظر گرفتهاید؟
ساکتی: شهرداری اصفهان با هدف حرکت به سمت شهری سبز و پیشرو در اقتصاد چرخشی، برنامههای گستردهای برای مشارکت شهروندان و گروههای مردمنهاد در دستور کار قرار داده است. آموزشهای شهروندی و طرحهای اجرایی در قالب برنامه «سیاره سبز» به عنوان بخش مهمی از این راهبرد، ظرفیتهای گسترده شهر را برای مشارکت فعال مردم در مدیریت پسماند هدفگذاری کرده است.
این برنامه راهبردی با در نظر گرفتن اهداف کلان شهری، ظرفیتهای اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی شهر را شناسایی کرده و پروژههای متعدد زیر مجموعه آن تعریف شده است؛ در صورت تحقق شرایط اقتصادی و اجتماعی، انتظار میرود اجرای این پروژهها در حوزه مدیریت پسماند، سرمایهگذاری، آموزش و هوشمندسازی، نقش مؤثری در ارتقای توسعه پایدار و بهرهوری منابع شهری ایفا کند.
شهرداری اصفهان تأکید دارد که حقوق ذینفعان و شهروندان باید همواره در مرکز توجه قرار گیرد؛ بر این باور هستیم که مدیریت پسماند یک مسیر یکطرفه نیست و تعامل چندجانبه با تولیدکنندگان، مصرفکنندگان و شهروندان بهعنوان ذینفعان اصلی ضروری است. ایجاد ظرفیتهای قانونی و بهرهگیری از چارچوبهای اجرایی موجود، زمینه را برای همکاری مؤثر همه طرفها در بهینهسازی مدیریت پسماند فراهم میکند.
اجرای قانون و حمایت همگانی از آن، بخش مهم دیگری از برنامه راهبردی مدیریت پسماند اصفهان است، چراکه با همکاری مردم، سازمانها و نهادهای خصوصی، اجرای پروژههای سبز، هوشمندسازی فرایندها و آموزشهای شهروندی میتواند به ارتقای کیفیت مدیریت پسماند، کاهش اثرات زیستمحیطی و حرکت به سمت توسعه پایدار واقعی منجر شود و اصفهان را به الگویی موفق در کشور تبدیل کند.
ایمنا: چگونه اقدامات مستمر و برنامههای توسعهای سازمان مدیریت پسماند اصفهان در قالب یک اکوسیستم کامل، میتواند اثرگذاری مدیریت پسماند را افزایش دهد و فناوریهای نوین را به چرخه شهری وارد کند؟
ساکتی: سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان اقدامات گستردهای را در حوزه مدیریت پسماند انجام میدهد که در دو بخش اصلی قابل دستهبندی است؛ فعالیتهای مستمر شامل حمل، جمعآوری، انتقال و پردازش پسماند در کارخانهها و بخش توسعه و ارتقای فناوریها و پروژههای نوآورانه. این برنامهها با هدف بهبود کیفیت خدمات و افزایش بهرهوری منابع شهری به اجرا در میآیند و نقش مؤثری در مدیریت شهری دارند.
مدیران شهری معتقدند هر حوزهای دارای یک اکوسیستم مشخص است و مدیریت پسماند نیز از این قاعده مستثنی نیست. اکوسیستم مدیریت پسماند شامل سازمان مدیریت پسماند، سایر ادارات، مردم و حاکمیت قانون است و تکمیل زنجیره این اکوسیستم، اثرگذاری اقدامات و ارتقای عملکرد را ممکن میسازد. هرگونه خلل یا نقص در یکی از حلقههای این زنجیره میتواند کل سیستم را مختل کند و از بهرهوری کامل جلوگیری نماید.
در راستای توسعه، پروژههای متعددی در حال اجرا است؛ از جمله ارتقای خطوط پردازش کارخانهها و توسعه فناوریهای مرتبط با سوخت مشتق شده از مواد ریجکتی. این اقدامات با هدف ایجاد سبد کاملی از فناوریها و تکنولوژیها انجام میشود تا مدیریت پسماند بتواند در تمام بخشها و زیرحوزهها، از مبدا تا پردازش نهایی، به شکل بهینه و هوشمند صورت گیرد و ظرفیتهای آموزشی نیز در این مسیر به کار گرفته شود.
توسعه اکوسیستم مدیریتی، بهرهگیری از فناوریهای نوین و ارتقای ظرفیتهای آموزشی، همه در کنار هم میتوانند مسیر شهر به سمت مدیریت پایدار پسماند را هموار کنند و این رویکرد جامع، علاوه بر کاهش اثرات زیستمحیطی، میتواند الگوی موفقی برای سایر شهرها در کشور باشد و فرایند مدیریت پسماند را به شکل علمی و فناورانه ارتقا دهد.
نظر شما