صورتحساب سنگین آلودگی هوا برای اروپا

به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، آلودگی هوا همچنان به‌عنوان یکی از جدی‌ترین تهدیدهای زیست‌محیطی اروپا شناخته می‌شود؛ تهدیدی که بنا بر گزارش تازه آژانس محیط‌زیست اروپا (EEA)، باوجود کاهش ۵۷ درصدی مرگ‌های منتسب به ذرات معلق ریز بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۲۳، همچنان به سطحی خطرناک رسیده و در سال گذشته میلادی موجب ۱۸۲ هزار مرگ زودرس در اتحادیه اروپا شده است.

این گزارش تأکید می‌کند که ۹۵ درصد از شهرنشینان اروپایی در معرض سطوحی از آلودگی هوا قرار دارند که «به‌طور قابل توجهی» بالاتر از توصیه‌های سازمان جهانی بهداشت است. به گفته EEA، آلودگی هوا همچنان بزرگ‌ترین خطر زیست‌محیطی برای سلامت اروپایی‌ها به شمار می‌رود؛ خطری که از عوامل دیگری همچون آلودگی صوتی، مواد شیمیایی و موج‌های گرمای مرتبط با تغییرات اقلیمی پیشی گرفته است.

ذرات معلق ریز یا PM2.5 که قطری کمتر از ۲.۵ میکرون دارند از منابعی چون اگزوز خودروها، سوخت‌های فسیلی، فرآیندهای صنعتی و حتی محصولات خوشبوکننده هوا منتشر می‌شوند. این ذرات می‌توانند موجب تشدید بیماری‌هایی مانند آسم، بیماری‌های قلبی-عروقی و سرطان ریه شوند و شواهد تازه نیز ارتباط آن‌ها با بروز زوال عقل را نشان می‌دهد. بخشی از این آلودگی نیز از منابع طبیعی مانند آتش‌سوزی جنگل‌ها ناشی می‌شود؛ پدیده‌ای که تغییرات اقلیمی آن را تشدید کرده است.

طبق ارزیابی سلامت ناشی از کیفیت هوا، ایتالیا در سال ۲۰۲۳ بیشترین میزان مرگ‌ومیر منتسب به ذرات معلق ریز را ثبت کرده است. در این کشور ۴۳ هزار و ۸۳ نفر در اثر قرارگیری طولانی‌مدت در معرض PM2.5 جان باخته‌اند؛ رقمی که به‌معنای ۱۰۰.۶ مرگ در هر ۱۰۰ هزار نفر در معرض خطر و همچنین از دست رفتن بیش از ۴۰۷ هزار سال عمر مفید (YLL) است. پس از ایتالیا، لهستان با ۲۵ هزار و ۲۶۸ مرگ و آلمان با ۲۱ هزار و ۶۴۰ مرگ در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

با این حال، بیشترین تأثیر نسبی آلودگی هوا بر سلامت (بر اساس سال‌های عمر از دست‌رفته نسبت به جمعیت بالای ۳۰ سال) در کشورهای جنوب‌شرقی اروپا از جمله مقدونیه شمالی، بوسنی و هرزگوین و آلبانی ثبت شده است. در مقابل، ایسلند هیچ مورد مرگ منتسب به آلودگی هوا را گزارش نکرده و در فنلاند نیز تنها ۳۴ مرگ به قرارگیری طولانی‌مدت در معرض PM2.5 نسبت داده شده است. کمترین تأثیر نسبی آلودگی هوا نیز در کشورهای شمال و شمال‌غرب اروپا مانند سوئد، استونی و نروژ دیده می‌شود.

این گزارش در ادامه بر ضرورت اجرای مقررات جدید کیفیت هوا در اتحادیه اروپا تأکید می‌کند. دستورالعمل اصلاح‌شده «کیفیت هوای محیطی» که از ۱۰ دسامبر ۲۰۲۴ لازم‌الاجرا شده، حد مجاز سالانه برای ذرات PM2.5 را بیش از نصف کاهش می‌دهد تا استانداردهای هوایی اروپا تا سال ۲۰۳۰ به توصیه‌های سازمان جهانی بهداشت نزدیک‌تر شود. این مقررات همچنین به نهادهای محلی کمک می‌کند تا شبکه‌های پایش آلودگی را تقویت کند و طرح‌های بهبود کیفیت هوا را دقیق‌تر و کارآمدتر اجرا کنند.

جسیکا روسوال، کمیسر محیط‌زیست اتحادیه اروپا، سال گذشته با اشاره به هزینه سنگین آلودگی هوا برای جامعه و اقتصاد اروپا گفت: «هر سال، هوای آلوده باعث حدود ۲۵۰ هزار مرگ زودرس می‌شود و تا ۸۵۰ میلیارد یورو هزینه بر اقتصاد اتحادیه اروپا تحمیل می‌کند.» او افزود که مقررات جدید نقطه عطفی مهم در مسیر تبدیل آلودگی به مشکلی متعلق به گذشته خواهد بود و می‌تواند کیفیت زندگی میلیون‌ها اروپایی را بهبود ببخشد و هم‌زمان به حفاظت از تنوع زیستی و تقویت اقتصاد اروپا کمک کند.

بر اساس آخرین داده‌های آژانس محیط‌زیست اروپا، گرمایش خانگی و مصرف سوخت‌های جامد در بخش ساختمان‌ها یکی از اصلی‌ترین عوامل انتشار ذرات معلق در قاره محسوب می‌شود. سوزاندن چوب، زغال‌سنگ و سایر سوخت‌های فسیلی در منازل سهم قابل توجهی در تولید ذرات ریز PM2.5 و PM10 دارد؛ آلاینده‌هایی که خطرناک‌ترین اثرات را بر سلامت انسان برجای می‌گذارند و در فصل‌های سرد سال به اوج می‌رسند.

حمل‌ونقل جاده‌ای نیز یکی از مهم‌ترین منابع آلودگی هوای شهرهای اروپاست. خودروها و کامیون‌ها، به‌ویژه وسایل نقلیه دیزلی، بیشترین سهم را در انتشار اکسیدهای نیتروژن دارند؛ گازهایی که نقش مستقیم در آلودگی شهری، تشدید بیماری‌های تنفسی و تشکیل ازن سطح زمین ایفا می‌کنند. علاوه بر آلایندگی مستقیم، ساییدگی لاستیک‌ها و ترمزها نیز به افزایش ذرات معلق در هوا دامن می‌زند.

صنایع سنگین، واحدهای تولیدی و فعالیت‌های معدنی از دیگر بخش‌های آلاینده به شمار می‌روند. این بخش‌ها با انتشار مقادیر قابل‌توجهی از ترکیبات آلی فرار، فلزات سنگین و ذرات صنعتی، در آلودگی هوا سهم دارند. بسیاری از آلاینده‌های سمی و فلزات سنگین نظیر سرب، کادمیوم و جیوه عمدتاً از فرآیندهای صنعتی و استخراجی سرچشمه می‌گیرند.

بخش انرژی نیز همچنان یکی از منابع اصلی انتشار دی‌اکسید گوگرد در اروپا است. نیروگاه‌های تولید برق و تأسیسات حرارتی که از سوخت‌های فسیلی استفاده می‌کنند، علاوه بر گازهای اسیدی، مقادیر قابل‌توجهی از آلاینده‌های صنعتی و ذرات را وارد جو می‌کنند. هرچند سهم این بخش نسبت به دهه‌های گذشته کاهش یافته، اما همچنان از عوامل کلیدی محسوب می‌شود.

در کنار این بخش‌ها، کشاورزی نقشی تعیین‌کننده در انتشار آمونیاک دارد؛ گازی که حدود ۹۰ درصد آن از فعالیت‌های مرتبط با دامداری، مدیریت کود دامی و استفاده از کودهای شیمیایی ناشی می‌شود. آمونیاک در جو با سایر ترکیبات واکنش داده و منجر به تشکیل ذرات ثانویه می‌شود که در تشدید آلودگی نقش مهمی دارد.