به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، در قاره آفریقا که تنوع فرهنگی، سیاسی و تاریخی در آن موج میزند، شوراهای شهر نقشی کلیدی در تحقق دموکراسی محلی و مدیریت شهری ایفا میکنند. این سازمانها بهعنوان نمایندگان مستقیم شهروندان، مسئول برنامهریزی، نظارت و تصمیمگیری در حوزههایی همچون خدمات شهری، توسعه زیرساختها، بودجهبندی محلی و سیاستگذاری اجتماعی هستند. با توجه به تنوع ساختارهای سیاسی و تاریخی در این قاره، نقش شوراهای شهر در هر کشور متفاوت است، اما در بیشتر موارد، آنها بهعنوان پل ارتباطی میان دولت مرکزی و جامعه محلی عمل میکنند و بستر مشارکت عمومی، پاسخگویی و شفافیت در اداره امور شهری را فراهم میسازند.
انتخابات شوراهای شهری بهعنوان یکی از ارکان اصلی دموکراسی محلی، نقش مهمی در شکلگیری حکمرانی شهرهای آفریقایی ایفا میکند. با وجود اشتراکات کلی در ساختار انتخاباتی، کشورهای آفریقایی هر یک با سازوکارهای خاص خود، تجربهای متفاوت از مشارکت شهروندی و مدیریت شهری ارائه میدهند.
بیشتر کشورهای آفریقایی از انتخابات مستقیم برای گزینش اعضای شوراهای شهری استفاده میکنند. در این مدل، شهروندان بهطور مستقیم نمایندگان خود را انتخاب میکنند. بعضی کشورها همچون آفریقای جنوبی از نظام ترکیبی نمایندگی تناسبی بهره میبرند که در آن نیمی از اعضای شورا از طریق رأیگیری منطقهای (اکثریت نسبی) و نیمی دیگر از طریق فهرستهای حزبی انتخاب میشوند. این ترکیب، هم نمایندگی محلی را تضمین میکند و هم توازن سیاسی را حفظ میکند.
آفریقای جنوبی؛ مدل ترکیبی برای توازن سیاسی
شوراهای شهری در آفریقای جنوبی بهعنوان سازمانهای منتخب محلی، نقش محوری در اداره امور شهری، برنامهریزی توسعه و تحقق دموکراسی محلی ایفا میکنند. این شوراها در شهرهای بزرگ همچون کیپتاون، ژوهانسبورگ، پرتوریا و دوربان فعال هستند و ساختار انتخاباتی آنها بهگونهای طراحی شده است که در عین تضمین نمایندگی محلی، توازن سیاسی را حفظ کنند. نظام انتخاباتی شوراهای شهری در این کشور بر پایه مدل «نمایندگی تناسبی ترکیبی» بنا شده است که تلاش میکند میان رأی مستقیم شهروندان و سهمبری احزاب از قدرت، تعادل برقرار کند.
در این مدل، نیمی از اعضای شورا از طریق رأیگیری منطقهای یا همان «اکثریت نسبی» انتخاب میشوند. شهرها به حوزههای انتخاباتی کوچکتر تقسیم میشوند و در هر حوزه، یک نماینده با کسب بیشترین رأی به شورا راه پیدا میکند. این بخش از انتخابات، تضمینکننده حضور نمایندگانی است که بهطور مستقیم با مسائل محلی و نیازهای جامعه در ارتباط هستند. بهمنظور جلوگیری از تمرکز قدرت در دست احزاب بزرگ و فراهمکردن امکان حضور احزاب کوچکتر، نیمی دیگر از اعضای شورا از طریق فهرستهای حزبی و بر اساس میزان آرای کلی هر حزب در سطح شهر انتخاب میشوند. این بخش تناسبی، به احزاب اجازه میدهد تا بر اساس سهم واقعی خود از آرای عمومی، در ساختار شورا حضور داشته باشند، حتی اگر در حوزههای منطقهای موفق به کسب کرسی نشده باشند.
این ترکیب دوگانه به افزایش تنوع سیاسی در شوراها کمک کرده و موجب شده است که تصمیمگیریهای شهری از انحصار یک جریان سیاسی خارج شود و فضای گفتوگو و چانهزنی میان گروههای مختلف فراهم شود. از سوی دیگر، این مدل به شهروندان امکان میدهد تا هم به نماینده محلی مورد اعتماد خود رأی دهند و هم از طریق رأی به حزب، در تعیین ترکیب کلی شورا نقش داشته باشند.
شهردار در شهرهای آفریقای جنوبی بهصورت غیرمستقیم و توسط اعضای شورا انتخاب میشود. اگرچه این فرایند، از منظر انسجام درونسازمانی و هماهنگی سیاسی مزایایی دارد، اما گاهی موجب فاصلهگرفتن مدیریت اجرایی شهر از خواست عمومی میشود. با این حال، نظارت سازمانهای مستقل، شفافیت در فرایند رأیگیری و مشارکت گسترده شهروندان در انتخابات محلی، به حفظ سلامت و مشروعیت این سازوکار کمک کردهاند.
انتخابات شوراهای شهری در آفریقای جنوبی هر پنج سال یکبار برگزار و توسط کمیسیون مستقل انتخابات اداره میشود. همه شهروندان بالای ۱۸ سال حق رأی دارند و فرایند ثبتنام، رأیگیری و شمارش آرا تحت نظارت دقیق سازمانهای قانونی انجام میشود. در بسیاری از موارد، انتخابات محلی همزمان با انتخابات ملی یا استانی برگزار میشود تا مشارکت عمومی افزایش و هزینههای اجرایی کاهش پیدا کند.
شورای شهر کیپتاون و ژوهانسبورگ از مهمترین سازمانهای محلی در آفریقای جنوبی هستند که نقش کلیدی در اداره، قانونگذاری و توسعه شهری این کشور ایفا میکنند. شورای شهر کیپتاون بهعنوان بالاترین مرجع قانونگذاری و اجرایی در سطح محلی، مسئول تصمیمگیریهای کلان درباره اداره شهر است. این شورا از طریق نظام انتخاباتی ترکیبی نمایندگی تناسبی شکل میگیرد و وظیفه تصویب مقررات محلی، تعیین سیاستهای شهری، تصویب بودجه و نظارت بر عملکرد شهرداری را بر عهده دارد. شهردار کیپتاون بهصورت غیرمستقیم و توسط اعضای شورا انتخاب میشود. کمیتههای تخصصی همچون خدمات شهری، بهداشت، انرژی، امنیت و حملونقل شهری زیر نظر اعضای شورا فعالیت میکنند و هر حوزه توسط یک عضو مسئول اداره میشود.
شورای شهر کیپتاون در زمینه شفافیت و مشارکت عمومی بسیار فعال است. جلسات شورا بهصورت عمومی برگزار میشود و شهروندان میتوانند در فرایندهای مشورتی شرکت کنند. این شورا با بیش از ۱۱۵ حوزه انتخاباتی، یکی از بزرگترین و متنوعترین شوراهای شهری در کشور محسوب میشود.
شورای شهر ژوهانسبورگ نیز ساختاری مشابه اما با پیچیدگیهای سیاسی و جمعیتی بیشتر دارد، چراکه ژوهانسبورگ بهعنوان بزرگترین شهر آفریقای جنوبی، با جمعیتی بالغ بر ۴.۸ میلیون نفر، نیازمند ساختاری اجرایی قدرتمند و پاسخگو است. این شورا شامل ۱۳۰ حوزه انتخاباتی است و اعضای آن از طریق مدل ترکیبی انتخاب میشوند. شورای ژوهانسبورگ وظیفه تصویب قوانین محلی، تعیین تعرفههای خدمات شهری، تصویب برنامه توسعه یکپارچه و نظارت بر عملکرد شهرداری را دارد. ساختار شورا شامل سه بخش اصلی بازوی قانونگذاری (شورا)، بازوی اجرایی (شهردار و کمیته شهرداری) و بازوی اداری (مدیران اجرایی) است.
کشورهایی با انتخابات مستقیم و ساختار واحد
انتخابات شوراهای شهری در پنج کشور بوتسوانا، مالاوی، تانزانیا، زامبیا و زیمبابوه بهصورت مستقیم برگزار میشود. شهروندان واجد شرایط رأیدهی، اعضای شورا را با رأی مستقیم خود انتخاب میکنند. این شیوه انتخاباتی ساده و دموکراتیک است و امکان مشارکت عمومی را در سطح محلی فراهم میسازد، اما قوانین انتخاباتی در مناطق شهری و روستایی یکسان طراحی شدهاند و سازوکار، فرایند و معیارهایی که برای انتخاب شوراهای شهری بهکار میرود، در شوراهای روستایی نیز اعمال میشود.
این یکپارچگی قانونی، هرچند از منظر اجرایی موجب سهولت در برگزاری انتخابات و کاهش پیچیدگیهای اداری میشود، اما در عمل میتواند به نادیدهگرفتن تفاوتهای بنیادین میان شهر و روستا منجر شود. شهرها با چالشهایی چون تراکم جمعیت، تنوع اجتماعی، پیچیدگی زیرساختها و نیاز به خدمات عمومی گسترده روبهرو هستند، در حالیکه مناطق روستایی با مسائل متفاوتی همچون پراکندگی جمعیت، وابستگی به کشاورزی و محدودیت دسترسی به منابع روبهرو هستند. اعمال قوانین یکسان برای این دو حوزه، ممکن است موجب شود که شوراهای شهری نتوانند بهطور کامل پاسخگوی نیازهای خاص و پیچیده شهرنشینی باشند و در مقابل، شوراهای روستایی نیز با الزامات غیرضروری روبهرو شوند.
در این کشورها، انتخاب شهردار بهصورت غیرمستقیم انجام میشود و اعضای شورا پس از انتخاب، از میان خود فردی را بهعنوان شهردار برمیگزینند. این مدل، در بعضی موارد به انسجام در تصمیمگیریهای درونشهری کمک میکند، زیرا شهردار از دل شورا برآمده و با ترکیب سیاسی آن همراستا است، اما در شرایطی که شوراها تحت نفوذ شدید احزاب یا گروههای سیاسی خاص باشند، این شیوه میتواند استقلال مدیریت شهری را تضعیف کند و شهردار را به چهرهای حزبی بدل سازد که پاسخگو به عموم شهروندان نیست.
شوراهای شهری در تانزانیا از جایگاه قانونی و اجرایی مهمی برخوردارند و مسئولیتهایی چون برنامهریزی توسعه محلی، نظارت بر خدمات شهری و تخصیص بودجه را بر عهده دارند. با این حال، محدودیتهای مالی، کمبود نیروی انسانی متخصص و وابستگی به دولت مرکزی، گاهی مانع از اجرای مؤثر تصمیمات شورا میشود. شوراها ممکن است طرحهایی برای بهبود حملونقل، مدیریت پسماند یا توسعه فضای سبز داشته باشند، اما نبود منابع کافی یا تأخیر در تخصیص بودجه، این برنامهها را به تعویق میاندازد یا ناکام میگذارد.
در زیمبابوه، با وجود ساختار انتخاباتی مشخص و قانونی، عملکرد شوراهای شهری با چالشهایی جدی روبهرو است. تأخیرهای مکرر در برگزاری انتخابات محلی که گاه بهدلیل بیثباتی سیاسی یا مشکلات مالی رخ میدهد، موجب خلأ در مدیریت شهری و کاهش اعتماد عمومی شده است، همچنین کمبود منابع مالی و زیرساختی، شوراها را در اجرای وظایف خود با محدودیت روبهرو کرده و در بعضی موارد، موجب وابستگی بیش از حد به سازمانهای دولتی شده است.
برگزاری انتخابات مستقیم شوراهای شهری در این پنج کشور گام مهمی در مسیر دموکراسی محلی است، اما برای تحقق کامل اهداف، به اصلاحاتی در ساختار قانونی، تفکیک دقیق میان نیازهای شهری و روستایی و تقویت استقلال اجرایی شوراها نیاز است. در چنین شرایطی است که شوراهای شهری میتوانند بهعنوان سازمانهایی کارآمد، پاسخگو و مردمی در مسیر توسعه پایدار شهری ایفای نقش کنند.
موزامبیک و لسوتو؛ تمرکز بر مناطق شهری
در موزامبیک و لسوتو، ساختار شوراهای شهری بهطور ویژه برای مناطق شهری طراحی شده است و مناطق روستایی از این مدل انتخاباتی بیبهره هستند. تمرکز بر شهرها نشاندهنده اولویت دولتها در ساماندهی فضاهای پرجمعیت و اقتصادیتر است که نیاز به مدیریت محلی مؤثر و پاسخگو بیشتر احساس میشود.
در موزامبیک، تفاوت میان شهرهای بزرگ و کوچک در نحوه انتخاب شهردار مشهود است. در مراکز شهری بزرگ همچون ماپوتو، شهردار بهطور مستقیم توسط مردم انتخاب میشود که این امر به افزایش مشروعیت و پاسخگویی مدیریت شهری کمک میکند، اما در شهرهای کوچکتر، اعضای شورا مسئول انتخاب شهردار هستند. این تفاوت، بازتابی از سطح تمرکز سیاسی و منابع موجود در هر شهر است؛ شهرهای بزرگتر با ساختارهای پیچیدهتر نیازمند مشارکت مستقیمتر شهروندان هستند، در حالیکه در شهرهای کوچکتر، مدل غیرمستقیم سادهتر و کمهزینهتر اجرا میشود.
در لسوتو نیز، شوراهای شهری از طریق انتخابات مستقیم شکل میگیرند، اما انتخاب شهردار همچنان بهصورت غیرمستقیم و توسط اعضای شورا انجام میشود. این کشور با تمرکز بر شهرهای بزرگ، تلاش کرده است تا مشارکت عمومی را در فرایندهای شهری تقویت کند. با این حال، محدودیتهایی همچون ضعف زیرساختهای اداری، کمبود منابع مالی و وابستگی به دولت مرکزی، مانع از تحقق کامل اهداف شوراها شدهاند و در بعضی موارد، کارایی آنها را تحت تأثیر قرار دادهاند.
موریس؛ تفکیک شهری و روستایی در ساختار انتخاباتی
در کشور جزیرهای موریس، ساختار انتخاباتی شوراهای محلی با هدف تطبیق بهتر با ویژگیهای جغرافیایی و اجتماعی، بهصورت تفکیکی طراحی شده است. این تفکیک بین مناطق شهری و روستایی است که در شیوه انتخاب اعضا و نحوه شکلگیری و عملکرد شوراها مشهود است. در مناطق شهری، شوراها از طریق انتخابات مستقیم تشکیل میشوند؛ شهروندان واجد شرایط، نمایندگان خود را با رأی مستقیم انتخاب میکنند و این فرایند، مشارکت عمومی و پاسخگویی را تقویت میکند. در مناطق روستایی، ساختار انتخاباتی غیرمستقیم است؛ ابتدا شوراهای روستایی تشکیل میشوند و سپس این شوراها اعضای شورای منطقهای یا ناحیهای را انتخاب میکنند. این مدل، اگرچه پیچیدهتر بهنظر میرسد، اما امکان تطبیق بهتر با نیازهای محلی و سلسلهمراتب اداری را فراهم کرده است.
انتخابات محلی در موریس هر پنج سال یکبار برگزار میشود و تحت نظارت سازمانهای مستقل انتخاباتی انجام میشود. فرایند ثبتنام، رأیگیری و شمارش آرا با شفافیت بالا و نظارت قانونی همراه است. در مناطق شهری، مشارکت شهروندان در انتخابات بالاست و شهروندان بهدلیل دسترسی بهتر به اطلاعات، سازمانهای مدنی و رسانهها، در فرایندهای انتخاباتی فعالتر ظاهر میشوند. در مناطق روستایی، بهدلیل پیچیدگی ساختار انتخاباتی، فاصله جغرافیایی از مراکز تصمیمگیری و گاه ضعف در اطلاعرسانی، مشارکت عمومی با چالشهایی روبهرو است. ساختار تفکیکی شوراهای شهری و روستایی در موریس، با وجود پیچیدگیهای اجرایی، توانسته است بهگونهای طراحی شود که پاسخگوی تفاوتهای محلی باشد.
نظر شما