به گزارش خبرگزاری ایمنا، در سالهای گذشته کارشناسان سلامت و تربیتبدنی بارها نسبت به افزایش ناهنجاریهای اسکلتی در میان دانشآموزان هشدار دادهاند؛ مشکلی خاموش اما فراگیر که سلامت نسل آینده را تهدید میکند. برخی بر این باور هستند که نشستن پشت نیمکتهای غیراستاندارد، استفاده از کیفهای سنگین، ساعتهای طولانی استفاده از تلفن همراه و کمتحرکی کودکان ترکیبی نگرانکننده ساخته است که نتیجه آن در قامتهای خمیده، شانههای افتاده و ستون فقرات منحنی دانشآموزان نمایان میشود.
اگرچه برخی از والدین و حتی معلمان، این تغییرات ظاهری را جدی نمیگیرند، اما متخصصان میگویند همین عادتهای ساده میتواند آغازگر بیماریهایی باشد که در آینده اصلاح آنها بهمراتب دشوارتر و پرهزینهتر خواهد بود. آمارهای غیررسمی نشان میدهد بیش از نیمی از دانشآموزان درجاتی از ناهنجاری اسکلتی همچون قوز پشت و گودی کمر و زانوهای پرانتزی و صافی کف پا را تجربه میکنند.
دوران دانشآموزی یکی از حساسترین مراحل رشد استخوانی و عضلانی است. در این دوره بدن هنوز در حال شکلگیری است و کوچکترین بیتوجهی در نحوهی نشستن، ایستادن یا حمل وسایل، میتواند تأثیرهای ماندگاری بر اسکلت بدن بگذارد. به گفته کارشناسان، رشد سریع بدن در دوران بلوغ، استفاده از میز و صندلیهای نامتناسب، کمبود فعالیت بدنی و عادتهای غلط روزمره از مهمترین عوامل ایجاد این ناهنجاریها است.
در برخی از مدارس، تجهیزات آموزشی با استانداردهای ارگونومیک فاصله زیادی دارد. میزهایی که برای همهی دانشآموزان یکسان طراحی شده است بدون توجه به قد و وزن آنها موجب میشود کودکان ساعتها در وضعیتی بنشینند که به مرور زمان به ستون فقرات آنها فشار وارد میکند. از سوی دیگر دانشآموزان هر روز کیفهایی را حمل میکنند که وزن آنها گاه از حد مجاز فراتر میرود و بیشتر اوقات تنها روی یک شانه آویزان میشود؛ عاملی که میتواند تعادل عضلات شانه و گردن را بر هم زند.
در کنار این عوامل محیطی، سبک زندگی مدرن نیز وضعیت را پیچیدهتر کرده است. کودکان امروز بیشتر وقت خود را در خانه و با گوشی، تبلت یا بازیهای رایانهای میگذرانند. ساعات طولانی نشستن، خم شدن سر روی صفحهی تلفن همراه و نبود فعالیتهای حرکتی کافی موجب ضعیف شدن عضلات پشتیبان ستون فقرات میشود و احتمال بروز انحرافهای استخوانی را بالا میبرد. به همین دلیل، کارشناسان از اپیدمی بیتحرکی بهعنوان یکی از عوامل اصلی افزایش ناهنجاریهای اسکلتی در نسل جدید یاد میکنند.
ناهنجاریهای اسکلتی فقط ظاهر فیزیکی را تحت تأثیر قرار نمیدهند؛ بلکه میتوانند به مشکلات جسمی و روانی گستردهتری منجر شوند. دردهای مزمن عضلانی، خستگی زودرس، کاهش تمرکز در کلاس درس و حتی کاهش اعتمادبهنفس از پیامدهای مستقیم این وضعیت است. کودکانی که بهدلیل فرم بدنی غیرطبیعی از سوی همکلاسیها مورد تمسخر قرار میگیرند، در معرض فشارهای روانی بیشتری قرار میگیرند که میتواند بر رشد اجتماعی آنها تأثیر منفی بگذارد.
پزشکان تأکید میکنند که بسیاری از این ناهنجاریها در صورت شناسایی زودهنگام بهراحتی قابل اصلاح هستند. تمرینات اصلاحی ساده، آموزش وضعیت درست بدن و تغییر در نحوهی طراحی کلاسها میتواند از بروز مشکلات شدیدتر جلوگیری کند. متخصصان حوزه سلامت پیشنهاد میکنند که مدارس موظف به اجرای برنامههای منظم ارزیابی وضعیت بدنی دانشآموزان شوند. همانطور که تست بینایی یا شنوایی انجام میشود، باید بررسی سلامت اسکلتی هم به بخشی از معاینات دورهای تبدیل شود. از سوی دیگر، آموزش معلمان و والدین دربارهی اصول نشستن، ایستادن و انتخاب وسایل مناسب میتواند نقش مؤثری در پیشگیری داشته باشد.
از نگاه متخصصان فیزیوتراپی حتی ورزشهایی که به ظاهر سبک هستند همچون پیادهروی، دوچرخهسواری یا بازیهای گروهی، میتوانند عضلات نگهدارندهی ستون فقرات را تقویت کنند و به بهبود وضعیت بدن کمک نمایند، اما تداوم این تمرینات و نظارت علمی بر آنها کلید اصلی موفقیت است.
کارشناسان تأکید میکنند که پیشگیری از ناهنجاریهای اسکلتی در دانشآموزان یک مسئولیت مشترک است. خانواده، مدرسه و نهادهای بهداشتی باید بهصورت هماهنگ عمل کنند تا بتوان از بروز یا پیشرفت این مشکلات جلوگیری کرد. آموزشهای ساده اما مداوم دربارهی شیوهی صحیح نشستن، حمل کیف و انجام تمرینات کششی در کلاس میتواند تأثیر قابل توجهی بر سلامت نسل آینده بگذارد.
افزایش نگرانکننده ناهنجاریهای قامتی پس از دوران کرونا
جواد بهشتی، مدرس دانشگاه و دکتری آسیبشناسی و حرکات اصلاحی دانشگاه تهران در گفتوگو با خبرنگار ایمنا درباره ناهنجاریهای اسکلتی دانشآموزان اظهار کرد: در سالهای گذشته و بهویژه پس از دوران همهگیری کرونا، بروز ناهنجاریهای اسکلتی در میان دانشآموزان بهطور قابل توجهی افزایش پیدا کرده است. بررسیها نشان میدهد که سبک زندگی کمتحرک، افزایش وزن و استفاده مداوم از ابزارهای غیرارگونومیک از مهمترین عوامل بروز این ناهنجاریها محسوب میشود.
وی افزود: افزایش وزن بهویژه در ناحیه شکمی، موجب بروز مشکلاتی همچون لوردوز (افزایش گودی کمر) وکیفوز (قوز پشت) در میان دانشآموزان شده است؛ بهگونهای که این وضعیت به بخشی از الگوی قامتی رایج آنان تبدیل شده و تخمین زده میشود بیش از ۹۰ درصد دانشآموزان به نوعی درگیر این ناهنجاریها باشند.
تجهیزات غیراستاندارد؛ عامل ناهنجاریهای اسکلتی دانشآموزان
کارشناس حرکات اصلاحی بیان کرد: از سوی دیگر ساختار نامناسب نیمکتها و تجهیزات آموزشی مدارس بهویژه در مدارس دولتی که متناسب با آناتومی بدن دانشآموزان طراحی نشدهاند، از عوامل تشدیدکننده این مشکلات به شمار میرود. این شرایط موجب میشود که قامت دانشآموزان از حالت استاندارد خارج شود و ناپایداری در راستای قامتی آنان به وجود بیاید.
وی خاطرنشان کرد: علاوه بر محیط کلاس، تجهیزات ورزشی و نحوه برگزاری زنگ تربیت بدنی نیز در صورت نبود آگاهی کافی از سوی مربیان میتواند در تشدید ناهنجاریهای اسکلتی نقش داشته باشد. برای نمونه استفاده نادرست از کیفهای یکطرفه، تمرینهای غیرمتناسب با ساختار بدنی یا بیتوجهی به وضعیت ویژه برخی دانشآموزان از جمله عواملی است که میتواند وضعیت اسکلتی آنان را وخیمتر کند.
زنگ ورزش؛ فرصتی طلایی با تأثیری محدود
بهشتی عنوان کرد: در این میان نقش درس تربیت بدنی در پیشگیری از ناهنجاریهای قامتی بسیار مهم ارزیابی میشود، اما به دلیل زمان محدود (حدود یک ساعت و نیم در هفته) تأثیر آن در حد آگاهیبخشی و پیشگیری عمومی باقی مانده است. گفته میشود که دوره ابتدایی دوره طلایی اصلاح ناهنجاریهای قامتی است و با گذر از این مقطع، امکان اصلاح کاهش پیدا میکند و تمرکز باید بر پیشگیری و اطلاعرسانی باشد.
وی تصریح کرد: در خصوص ارزیابی وضعیت قامتی دانشآموزان، روشهای سنتی همچون استفاده از صفحه شطرنجی و تست نیویورک همچنان کاربرد دارد، اما ابزارهای دقیقتر نظیر سیستمهای پاسچر آنالیز در برخی مدارس و مراکز تخصصی مورد استفاده قرار میگیرند. طرحهایی نیز برای ایجاد شناسنامه سلامت دانشآموزان در بدو ورود به پایههای تحصیلی مختلف مطرح شده است تا پایش قامتی آنان بهصورت مستمر انجام شود.
یک همکاری سه جانبه برای اصلاح قامت از خانه تا کلاس درس
کارشناس حرکات اصلاحی بیان کرد: با وجود اهمیت تمرینات اصلاحی تأکید میشود که این تمرینات باید فردیسازیشده و متناسب با وضعیت ویژه هر دانشآموز طراحی شود و ارائه تمرینات عمومی برای همه افراد مؤثر نیست. در مدارس، تنها میتوان از بازیها و فعالیتهای عمومی با رویکرد پیشگیرانه بهره گرفت.
وی اضافه کرد: در حوزه آموزش خانواده و معلمان، برگزاری کارگاههای آگاهیبخشی در زمینه اصول نشستن، ایستادن، استفاده از میز و صندلی مناسب و اصلاح وضعیت بدنی در منزل و مدرسه نمونههایی از اقدامات مؤثر در پیشگیری از ناهنجاریهای اسکلتی عنوان شده است.
بهشتی تاکید کرد: در نهایت برای اجرای یک برنامه عملی پایش و اصلاح ناهنجاریهای اسکلتی دانشآموزان در طول سال تحصیلی لازم است ابتدا ارزیابی دقیق و ترکیبی از روشهای ایستا و پویا انجام شود. سپس برنامههای تمرینی تحت نظارت معلمان تربیت بدنی یا متخصصان حرکت اصلاحی پیگیری و بهصورت مداوم ارزیابی شوند. تجربه طرحهای پیشین نشان داده است که نبود نظارت مستمر و ارزیابی منظم مهمترین عامل ناکامی برنامههای اصلاحی در مدارس بوده است.
به گزارش ایمنا، با توجه به روند روبهافزایش ناهنجاریهای اسکلتی در میان دانشآموزان و نقش پررنگ عوامل محیطی و رفتاری در بروز آنها پیشگیری از این مشکلات تنها با آموزش و آگاهیبخشی عمومی امکانپذیر نیست، بلکه نیازمند برنامهریزی منسجم، تجهیز مدارس به امکانات استاندارد، انجام ارزیابیهای منظم و همکاری میان خانوادهها، معلمان و متخصصان حوزه تربیتبدنی و حرکت اصلاحی است. سرمایهگذاری در این حوزه در واقع سرمایهگذاری بر سلامت نسل آینده محسوب میشود و میتواند از بروز بسیاری از مشکلات جسمی و هزینههای درمانی در سالهای آینده جلوگیری کند.
نظر شما