به گزارش سرویس ترجهم خبرگزاری ایمنا، سال ۲۰۱۹، سه دوست در یک گفتوگوی ساده اما تأثیرگذار، ایدهای را مطرح کردند که امروز به یکی از ساختارشکنترین پیشنهادهای شهری اروپا تبدیل شده است: ممنوعیت ورود خودروهای شخصی به محدوده حلقه S-Bahn در برلین، منطقهای به وسعت ۸۸ کیلومتر مربع که از بسیاری از شهرهای متوسط اروپایی بزرگتر است. این ایده بهسرعت به یک جنبش مردمی با نام «تصمیم مردمی برای برلین بدون خودرو» تبدیل شد و توانست حمایت گستردهای از شهروندان، وکلای داوطلب و فعالان محیط زیست را جلب کند.
هرچند بهبود کیفیت هوا و کاهش انتشار گازهای گلخانهای از اهداف اصلی این طرح هستند، اما طراحان آن بر ابعاد انسانی و اجتماعی نیز تأکید دارند. آنها معتقدند حذف خودروهای شخصی از فضای شهری میتواند به افزایش ایمنی برای عابران پیاده و دوچرخهسواران، کاهش آلودگی صوتی، افزایش آرامش شهری، ارتقای تعامل اجتماعی و بهبود رفاه عمومی منجر شود. این در حالی است که آمارها نشان میدهند آلمان با نرخ ۵۷۴ خودرو به ازای هر ۱۰۰۰ نفر، یکی از بالاترین نرخهای مالکیت خودرو در جهان را دارد. با این وجود، تنها ۱۴ درصد از سفرهای درون محدوده S-Bahn با خودرو انجام میشود در حالیکه ۶۰ درصد از فضای شهری به خودروها اختصاص پیدا کرده است. این تناقضی است که طرح تصمیم مردمی برای برلین بدون خودرو قصد دارد آن را اصلاح کند.
حملونقل عمومی؛ ستون فقرات شهر جدید
طرح «برلین بدون خودرو» بهطور کامل خودروها را حذف نمیکند، بلکه با در نظر گرفتن استثناهایی، تلاش میکند تعادل میان نیازهای ضروری و اهداف زیستمحیطی برقرار شود. خودروهای امدادی همچون آمبولانسها، ماشینهای آتشنشانی، کامیونهای حمل زباله، تاکسیها، وسایل نقلیه تجاری و ساکنانی که دارای محدودیت حرکتی هستند، میتوانند از طریق سامانه آنلاین، مجوز دسترسی بلندمدت دریافت کنند.
در چهارچوب برنامههای اشتراک خودرو شهروندان میتوانند در موارد ویژه همچون اسبابکشی یا سفر، از خودروهای اشتراکی استفاده کنند، اما این استفاده محدود به حداکثر ۱۲ بار در سال خواهد بود که هر بار در نهایت ۲۴ ساعت باشد. شهروندان میتوانند بدون نیاز به مراحل اداری پیچیده، با چاپ یک QR کد از طریق وبسایت، مجوز تردد موقت دریافت کنند.
یکی از اهداف کلیدی این طرح، تقویت حملونقل عمومی و اتصال بهتر مناطق حومهای به مرکز شهر است. طراحان معتقدند حذف خودروهای شخصی، انگیزهای قوی برای گسترش خطوط مترو، اتوبوس و تراموا ایجاد خواهد کرد. همچنین، با آزادسازی فضای شهری، امکان توسعه مسیرهای دوچرخهسواری، پیادهروهای ایمن و فضاهای عمومی بیشتر فراهم میشود.
بر اساس برآوردهای ابتکار شهروندی مردمی برای برلین بدون خودرو (VBA)، اجرای این طرح نیازمند سرمایهگذاری سنگین نیست؛ هزینههای اجرایی این طرح از جمله مدیریت اداری، نظارت بر محدودههای ممنوعه، صدور مجوزهای دسترسی و سایر امور پشتیبانی در مجموع حدود پنج میلیون یورو در سال تخمین زده شده است. در مقابل، حذف خودروهای شخصی از مرکز شهر میتواند منجر به صرفهجویی قابلتوجهی در هزینههای عمومی از جمله کاهش تصادفات رانندگی، کاهش ترافیک و زمان تلفشده، کاهش آلودگی هوا و هزینههای درمانی ناشی از آن و کاهش هزینههای زیرساختی مرتبط با خودروها شود. مجموع این صرفهجوییها حدود ۴۲۵ میلیون یورو در سال برآورد شده است. با کسر هزینههای اجرایی، این طرح میتواند سالانه حدود ۴۲۰ میلیون یورو به نفع بودجه شهری صرفهجویی ایجاد کند؛ این رقم چشمگیر نشان میدهد پایداری شهری نهتنها به نفع محیطزیست، بلکه از نظر اقتصادی نیز مقرونبهصرفه است.
مسیر قانونی و چالشهای حقوقی
ابتکار شهروندی برلین بدون خودرو در آوریل ۲۰۲۱، موفق شد بیش از ۵۰ هزار امضا از شهروندان برلین جمعآوری کند که بیش از دو برابر حداقل مورد نیاز برای ارائه طرح به دولت محلی بود. این طرح بهعنوان لایحهای رسمی برای کاهش ترافیک موتوری به مجلس ایالتی برلین ارائه شد. با این حال، دولت محلی برلین اعلام کرد که این لایحه با قوانین بالادستی مغایرت دارد و صلاحیت قانونی ایالت برای چنین مقرراتی را زیر سوال برد؛ در نتیجه پرونده به دادگاه قانون اساسی ایالت برلین ارجاع شد.
در ژوئن ۲۰۲۵، دادگاه قانون اساسی رأی داد که این طرح نهتنها ناقض حقوق بنیادین نیست، بلکه در راستای منافع عمومی، حفاظت از جان و سلامت و حفظ محیطزیست و اقلیم عمل میکند. بنابراین، دادگاه طرح را قانونی و قابلاجرا دانست و تلاشهای دولت محلی برای مسدود کردن آن را رد کرد.
اکنون، لایحه باید در مجلس نمایندگان ایالت برلین مورد بررسی قرار گیرد. اگر این مجلس طرح را رد کند، فعالان VBA میتوانند برای برگزاری همهپرسی اقدام کنند. برای این منظور، آنها باید ۱۷۵ هزار امضا جمعآوری کنند تا طرح را در انتخابات محلی سال ۲۰۲۶ به رأی عمومی بگذارند. تجربه موفق همهپرسی دوچرخهسواری در سال ۲۰۱۶ که منجر به تصویب نخستین قانون راهبردی دوچرخه در آلمان شد، نشان میدهد که شهروندان برلین توانایی تحقق چنین تغییراتی را دارند.
الهام از گرونینگن؛ شهر بدون بزرگراه
طرح برلین بدون خودرو با الهام از تجربه موفق شهر گرونینگن در هلند شکل گرفته است. این شهر در دهه ۱۹۷۰ با تصمیم جسورانه عضو جوان شورای شهر، مکس فان دن برگ، مسیر توسعه شهری خود را بهکلی تغییر داد. او با توقف سیاستهای رایج آن زمان که بر ساخت بزرگراههای درونشهری و عبور خودروها از قلب شهر تأکید داشتند، طرحی نوآورانه را اجرا کرد که بر اساس آن، گرونینگن به چهار منطقه اصلی تقسیم شد. در این مدل، ترافیک غیرمحلی اجازه عبور مستقیم از مرکز شهر را نداشت و فقط میتوانست از کمربندیهای اطراف برای جابهجایی استفاده کند.
این تغییر ساختاری موجب شد تا فضاهای شهری به عابران پیاده، دوچرخهسواران و حملونقل عمومی اختصاص پیدا کند و در نتیجه کیفیت هوا بهبود و تعامل اجتماعی در سطح محلهها افزایش پیدا کند. روزنامه گاردین این تحول را یکی از «جسورانهترین نمونههای شهرسازی اروپا» توصیف کرده است. اکنون برلین با طرحی مشابه اما در مقیاسی بسیار بزرگتر، قصد دارد با حذف خودروهای شخصی از محدوده وسیع S-Bahn، همان مسیر تحولگرایانه را دنبال کند و الگویی جدید از شهر انسانمحور در قرن بیستویکم ارائه دهد.
برلین بدون خودرو نهتنها یک پیشنهاد زیستمحیطی، بلکه بیانیهای اجتماعی است؛ تلاشی برای بازگرداندن فضاهای شهری به مردم، کاهش سلطه خودروها و خلق شهری امنتر، پاکتر و انسانیتر است. اگر این طرح به تصویب برسد، برلین میتواند به نخستین کلانشهر جهان تبدیل شود که بخش عمدهای از مرکز خود را بهطور کامل به پیادهروها، دوچرخهها و حملونقل عمومی اختصاص داده است که گامی بلند بهسوی آیندهای پایدار و انسانمحور بهشمار خواهد رفت.
نظر شما