به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، شهرسازی تاکتیکی، رویکردی کوتاهمدت، کمهزینه و مردمی است که با مداخلات کوچک اما هدفمند، فضاهای شهری را بهگونهای بهبود میبخشد که تابآوری اجتماعی، اقتصادی و زیستمحیطی شهرها افزایش پیدا کند. بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا در سالهای اخیر از این اصول بهره بردهاند تا با بازآفرینی فضاهای عمومی، ترویج پیادهروی و دوچرخهسواری و جلب مشارکت جامعه، محیطی انعطافپذیرتر و پویاتر بسازند.
تجربههای موفق نیویورک، سانفرانسیسکو، میلان و سایر شهرها نشان میدهد که این رویکرد نهتنها فضاهای عمومی را انسانیتر و قابل دسترستر میکند بلکه تابآوری شهری را از نظر اجتماعی، اقتصادی و زیستمحیطی افزایش میدهد. کلید موفقیت این پروژهها، ترکیب انعطافپذیری، ارزیابی مستمر و توجه به مشارکت جامعه و سیاستهای بلندمدت است که میتواند الگویی جهانی برای طراحی شهری آینده باشد.
نیویورک: از آزمایش موقت تا بازآفرینی دائمی
نیویورک بهعنوان یکی از پیشگامان شهرسازی تاکتیکی، پروژهای را آغاز کرده که بهسرعت به نمادی جهانی تبدیل شده است: تغییر میدان تایمز از محیطی خودرو محور و پرحادثه به فضای امن، جذاب و پرجنبوجوش برای عابران پیاده. این تحول از حدود سال ۲۰۰۹ با مداخلات کوتاهمدت و کمهزینه آغاز شد، به شکلی که با استفاده از رنگآمیزی خیابان، مبلمان قابل جابهجایی و صندلیهای تاشو، بخشهایی از خیابانهای پرتردد میدان تایمز به فضایی برای نشستن و تعاملات اجتماعی تبدیل شد. این مداخلات ابتدا آزمایشی بودند تا تأثیر آنها روی مردم و جریان ترافیک ارزیابی شود. موفقیت چشمگیر این تجربه باعث شد تا در ادامه، برنامهای دائمی طراحی و اجرا شود.
طراحی دائمی شامل همسطح کردن خیابانها و پیادهروها، نصب سنگفرشهای گرانیتی، بهبود زیرساختهای برق و فیبر نوری در مبلمان شهری و ایجاد مبلمان مدرن و با کیفیت بود که به این فضا قابلیت میزبانی رویدادهای فرهنگی و اجتماعی متعدد را داد. این پروژه که هزینهای نزدیک به ۵۵ میلیون دلار داشت، موجب افزایش چشمگیر تردد عابران پیاده، کاهش حوادث ترافیکی و رونق کسبوکارهای محلی شد و همزمان حس تعلق و رضایت اجتماعی را در میان ساکنان و گردشگران افزایش داد. نیویورک با این تجربه نشان داد که شهرسازی تاکتیکی میتواند با شروع از اقدامات موقتی و کمهزینه، بهتدریج به تغییرات اساسی و پایدار در شهر منجر شود و تابآوری اجتماعی، اقتصادی و زیستمحیطی را بهطور همزمان تقویت کند.
میلان: ایجاد میدانهای باز با مشارکت مردم
میلان از سال ۲۰۱۸ برنامه «میدانهای باز» را بهمنظور بازآفرینی میدانها و پارکینگهای آسفالتی در سطح شهر آغاز کرده است. این طرح تا سالهای ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ ادامه یافته و به شکل قابلتوجهی دسترسی به فضاهای عمومی را افزایش داده است. این برنامه تحت نظارت سازمان حملونقل، محیط زیست و قلمروی میلان (AMAT) و با همکاری بینالمللی با مؤسساتی همچون بلومبرگ اسوشیتس و ابتکار طراحی شهری جهانی اجرا میشود.
بیش از ۴۰ فضای عمومی به مساحت حدود ۲۰ تا ۲۵ هزار متر مربع در قالب این برنامه بازسازی شدهاند که در آنها هزاران شهروند، سازمان مردمی، مدارس، کسبوکارها و مراکز مذهبی مشارکت فعال داشتهاند. برنامه میدانهای باز با استفاده از ابزارهای کمهزینه و موقت مانند رنگآمیزی خیابانها، نصب صندلی و نشیمنگاههای موقت و ایجاد موانع کوچک، فضاهای خودرو محور را به میادین پویا برای پیادهروی و تعاملات اجتماعی تبدیل کرده است. این برنامه بهصورت ویژه به افزایش تابآوری شهری میلان کمک کرده است، چرا که نزدیک به نیمی از جمعیت این شهر اکنون در فاصله ۱۵ دقیقه پیادهروی از این فضاهای فعال شده زندگی میکنند.
یکی از ویژگیهای مهم این پروژه تمرکز بر عدالت اجتماعی و توسعه مقیاس محلی است، بهطوری که فضاهای بازسازی شده فقط در مرکز شهر محدود نمیشوند بلکه در محلات مختلف شهری نیز اجرا شدهاند تا تمام ساکنان بتوانند از این فضاهای عمومی بهرهمند شوند. برای مثال، میدان «درگانو» که پیشتر یک پارکینگ بزرگ و پرتردد بود، به یک میدان زنده با صندلی، فضای سبز و مسیرهای پیادهروی امن تبدیل شده است.
برنامه میدانهای باز با برگزاری فراخوانهای عمومی، مشارکت مستقیم شهروندان و گروهها را در طراحی و مدیریت مشترک فضاهای شهری تشویق کرده که این کار حس مالکیت و مسئولیتپذیری اجتماعی را در میان اهالی افزایش داده است. هنرهای شهری رنگارنگ و طراحیهای خلاقانه نیز به جذابیت بصری فضاهای جدید افزودهاند. در دوران همهگیری کووید -۱۹، این فضاها به رستورانها و فروشگاهها امکان دادند تا فعالیتهای بیرونی خود را گسترش دهند و از این طریق کسبوکارهای محلی حمایت شدند.
ابتکاراتی مانند «میدان باز برای هر مدرسه» نیز فضاهای ایمن و مشوق پیادهروی را در اطراف مدارس ایجاد کردهاند. نتایج این برنامه شامل کاهش تسلط خودروها، افزایش ایمنی تردد کودکان، کاهش تصادفات رانندگی، ارتقای همبستگی اجتماعی و بهبود شرایط زیستی شهر است. حمایت قوی سیاسی و همکاریهای استراتژیک در سطح شهرداری و شرکای بینالمللی، توانسته است این پروژههای تاکتیکی موقت را به سیاستهای بلندمدت بازآفرینی شهری تبدیل کند.
سانفرانسیسکو: از آسفالت به فضای سبز
سانفرانسیسکو با برنامه ابتکاری «تبدیل پیادهرو به پارک» به شکلی گسترده فضاهای کماستفاده شهری مانند جای پارک خودروها و بخشهایی از خیابانها را به پارکهای کوچک و مسیرهای پیادهروی تبدیل کرده است. این برنامه نتیجه همکاری میان بخشهای مختلف شهرداری، سازمانهای مردمی، گروههای محلی و کسبوکارهاست و در قالب پروژههایی کوچک اما اثرگذار، مفاهیم شهرسازی تاکتیکی را به اجرا درآورده است.
پارکلتها، فضاهایی کوچک که بهطور معمول به اندازه یک یا دو جای پارک خودرو هستند، با مبلمان ساده و گیاهان تزئینی، امکان نشستن و استراحت در فضای باز را برای شهروندان فراهم میآورند. علاوهبر این، ایجاد پیادهراه در خیابانهای مختلف شهر موجب تقویت فعالیتهای اجتماعی و افزایش امنیت تردد عابران شده است. نکته مهم در این برنامه مشارکت گسترده جامعه است که از طریق پیشنهاد محل و طراحی پروژهها، اطمینان حاصل میکند که نیازهای واقعی محلات مختلف و بهویژه مناطق کمبرخوردار پوشش داده شود.
فرایند تصویب پروژهها با بررسی دقیق توسط ادارات مختلف شهرداری همراه است تا ایمنی، جریان ترافیک و دسترسی برای همه گروهها تضمین شود. تأمین هزینهها گاه برعهده متقاضیان است، اما شهرداری سهم بزرگی در حمایتهای مالی از پروژهها دارد. این برنامه تا به امروز بیش از ۶۰ پارکلت و ۹ پیادهراه ایجاد کرده و الگویی جهانی را برای استفاده از مداخلات تاکتیکی در بازتعریف خیابانها و افزایش تابآوری محیط شهری شکل داده است. این پروژه توانسته با تبدیل آسفالت به فضای سبز، سلامت جامعه، تعاملات اجتماعی و پایداری محیط زیستی را ارتقا دهد و ضمن حمایت از کسبوکارهای محلی، حس تعلق به محله را نیز تقویت کند.
کوئزون: از ابتکارات شهرسازی تا ارتقای تابآوری اقلیمی
بعضی شهرها از شهرسازی تاکتیکی بهطور خاص برای افزایش تابآوری اقلیمی با اجرای مداخلات کوتاهمدت، کمهزینه و جامعهمحور استفاده کردهاند که به تحرک پایدار شهری، کاهش انتشار گازهای گلخانهای و تطبیق فضاهای عمومی با چالشهای زیستمحیطی کمک میکند. از جمله شهرهایی که در این زمینه موفق عمل کرده است میتوان به شهر کوئزون در فیلیپین اشاره کرد. این شهر در قالب پروژهای به نام اسپارک که توسط سازمان دولتهای محلی برای پایداری(ICLEI) ومؤسسه آبوهوایی و شهرهای پایدار (ICSC) با حمایت مالی وزارتخانههای اقلیمی آلمان از طریق ابتکار بینالمللی اقلیمی اجرا شد، اقدام به پیادهسازی مداخلات کوتاهمدت، کمهزینه و مبتنیبر مشارکت جامعه برای ارتقای حملونقل فعال و کاهش انتشار گازهای گلخانهای کرد.
یکی از اصلیترین اقدامات این پروژه، مداخله در خیابانی بود که بهعنوان یک مرکز پرجنبوجوش فرهنگی و اجتماعی شناخته میشود و پیشتر فضای شهری آن به خودروها اختصاص داشت. در این برنامه بخشی از خیابان با هدف ترویج پیادهروی و دوچرخهسواری، از خودروها پس گرفته شد و به مسیر امن و قابل دسترس برای عابران پیاده و دوچرخهسواران تبدیل شد. این بازطراحی بر پایه طراحی مشارکتی و استفاده از مواد بازیافتی مانند تایرهای کهنه، مخازن گاز و بشکههای بازیافتی بود که علاوهبر کاربردهای ساختاری، بهعنوان حفاظهایی برای جلوگیری از ورود خودروها به مسیر پیادهرو عمل میکردند.
بیش از ۱۵۰ داوطلب از میان اعضای جامعه محلی، کسبوکارهای کوچک، گروههای جوانان و سازمانهای مدنی در این پروژه مشارکت داشتند و با دیوارنگاریهای رنگارنگ، ترسیم خطوط جادهای و نصب تجهیزات مربوط به زیرساختهای پیادهروی و دوچرخهسواری، این مسیر را به فضایی امن، سبز و فراگیر تبدیل کردند. علاوهبر مسیر حرکت، بخشهایی از خیابان نیز به فضاهای اجتماعی و محلی برای تجمع ساکنان و مشتریان اختصاص یافت. طراحی این فضاها شامل نیمکت، مناطق بازی کودکان و محلهای برگزاری اجراهای هنری و موسیقی بود که موجب غنای فرهنگی و اجتماعی خیابان شد.
حمایت رسمی شهرداری کوئزون از طریق امضای تفاهمنامه در سال ۲۰۲۳ باعث همافزایی بین بخشهای مختلف مدیریت شهری شامل ترافیک، نظم عمومی، بهداشت، پارکها، برنامهریزی شهری و گردشگری شد، همچنین برای تسهیل اجرای مداخلات، طرحی برای یکطرفه کردن خیابان در نظر گرفته شد که تا فوریه ۲۰۲۵ ادامه داشت.
یکی دیگر از ویژگیهای مهم این پروژه، رویکرد مبتنیبر داده بود. دادههای اولیه درباره قابلیت پیادهروی و دوچرخهسواری جمعآوری شد تا سیاستگذاریهای شهری برای ارتقای حملونقل پایدار در درازمدت و قابلیت تکرار و توسعه این مدل در شهر کوئزون و همچنین شهرهای همجوار مانند پاسیک در سال ۲۰۲۵ فراهم شود.
حملونقل موتوری در فیلیپین حدود ۳۰ درصد از انتشار گازهای گلخانهای مرتبط با انرژی را شامل میشود که سهم حملونقل جادهای در کوئزون به تنهایی ۲۱ درصد از کل انتشارهای شهری است. پروژه اسپارک با هدف کاهش این میزان انتشار از طریق تغییر شیوههای حملونقل به سمت گزینههای فعال مانند پیادهروی و دوچرخهسواری طراحی شده و در عین حال عدالت اجتماعی و سلامت شهری را نیز در اولویت قرار داده است.
این پروژه نمادی از تلاش جمعی و همکاری فرابخشی است که توانسته است با بهرهگیری از روشهای دادهمحور و مشارکتی، تحول پایداری در فضای شهری کوئزون ایجاد کند و الگویی الهامبخش برای سایر شهرها در مسیر تابآوری اقلیمی باشد.
نظر شما