به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، در عصر حاضر که شهرهای هوشمند بهسرعت در حال رشد و توسعه هستند، فناوریهای دیجیتال پیچیده همچون اینترنت اشیا، هوش مصنوعی و سامانههای ارتباطی نوین را در عملکرد خود بهکار میگیرند.
این فناوریها به مدیران شهری امکان میدهند خدمات را به شکل سطح بالاتر و بهینهتری ارائه کنند، منابع را بهصورت هوشمند مدیریت کنند و زندگی آسانتر و باکیفیتتری برای شهروندان فراهم کنند، اما این پیشرفت دیجیتال، چالشی بزرگ به نام «تهدیدهای امنیت سایبری» را به همراه دارد. هر چه سیستمها بیشتر به اینترنت و شبکههای دیجیتالی متصل شوند، احتمال حملات سایبری نیز افزایش پیدا میکند و این حملات میتوانند پیامدهای شدیدی برای زیرساختهای حیاتی شهری داشته باشند.
زیرساختهای شهری همچون شبکههای تأمین برق، آب و گاز، شبکه حملونقل، سیستمهای مخابراتی و خدمات اضطراری، اعصاب حیاتی هر شهر محسوب میشوند و در صورت حمله به این بخشها، نهتنها خدمات روزمره مختل میشود، بلکه ممکن است امنیت فیزیکی افراد را به خطر بیاندازد و تبعات مالی، انسانی و اجتماعی سنگینی به بار آورد. بهعنوان مثال، حمله سایبری به شبکه برق میتواند موجب قطعی گسترده برق شود و حتی در شرایط بحرانی همچون حوادث طبیعی، این وضعیت میتواند تلفات بسیاری در پی داشته باشد.
از سوی دیگر، انتشار دادههای حساس کاربران و اطلاعات حیاتی شهروندان، به منزله نقض حریم خصوصی و تهدید هویت دیجیتال آنهاست. بسیاری از تجهیزات اینترنت اشیا که در شبکههای شهری استفاده میشوند، بهدلیل محدودیتهای فنی، بهروزرسانی امنیتی منظم دریافت نمیکنند یا از پروتکلهای امنیتی ضعیف استفاده میکنند. این ضعفها مهاجمان را قادر میسازد بهراحتی راه نفوذ به سیستمها را پیدا کنند.
افزون بر این، تهدیدات سایبری مدرن روزبهروز پیچیدهتر میشوند. حملات محرومسازی از سرویس (DDoS) میتوانند خدمات شهری را مختل کنند و دسترسی شهروندان به زیرساختهای حیاتی را با مشکل روبهرو سازند. تهدیدات داخلی نیز از اهمیت زیادی برخوردار هستند؛ کارکنان یا پیمانکارانی که به سیستمها دسترسی دارند، ممکن است به دلایل گوناگون و بهصورت عمدی یا سهوی، امنیت سامانهها را در معرض خطر قرار دهند.
علاوهبر تهدیدات فنی، کمبود آموزش و آگاهی نیز یکی از عوامل اصلی بروز بسیاری از رخدادهای سایبری بهشمار میرود. شناخت ناکافی کاربران از اصول پایهای امنیت اطلاعات، زمینهساز نفوذ مهاجمان و تشدید آسیبپذیریها خواهد بود.
راهکارهای کلیدی برای تأمین امنیت سایبری در فضای شهری
موفقیت راهکارهای حفظ امنیت زیرساختهای شهری زمانی حاصل میشود که فناوری، نیروی انسانی و ساختارهای مدیریتی بهصورت یکپارچه، هماهنگ و هدفمند عمل کنند. یکی از اصول اساسی در کاهش ریسک نفوذهای سایبری، جداسازی منطقی و فیزیکی (Network Segmentation) شبکههاست. شبکههای حساس و حیاتی همچون سامانههای ترافیکی، تأسیسات انرژی و زیرساختهای آب و برق باید بهطور کامل از شبکههای عمومی، تجاری و غیرضروری جدا شوند. این بخشبندی، امکان کنترل دقیقتر ترافیک شبکه را فراهم میکند و در صورت بروز نفوذ در یک بخش، مانع از گسترش آسیب به سایر بخشها میشود. استفاده از دیوارههای آتش (firewalls)، شبکههای مجازی (VLAN) و سیاستهای دسترسی محدود، ابزارهای اصلی در این راهبرد هستند.
استفاده از «مدل امنیتی اعتماد صفر (Zero Trust Security Model)» یکی دیگر از راهکارهای اساسی است. این مدل بر این اصل استوار است که هیچ کاربر یا سامانهای نباید بهصورت پیشفرض مورد اعتماد قرار گیرد، حتی اگر داخل شبکه سازمانی باشد. در این رویکرد، هویت همه کاربران و دستگاهها بهصورت مداوم احراز و سطح دسترسی آنها بررسی میشود. اجرای احراز هویت چندمرحلهای، اعمال سیاست حداقل دسترسی ممکن و پایش مداوم رفتار کاربران، از مؤلفههای کلیدی این مدل هستند که سطح امنیت سازمان را بهطور قابلتوجهی افزایش میدهند.
اطمینان از محرمانگی و یکپارچگی دادهها بهویژه در فرایندهای ذخیرهسازی و انتقال اطلاعات، نیازمند استفاده از الگوریتمهای رمزنگاری قدرتمند است. در کنار روشهای رمزنگاری متداول، باید برای رویارویی با تهدیدات آینده، از جمله قدرت پردازشی رایانههای کوانتومی، نیز آمادگی داشت. توسعه و پیادهسازی رمزنگاریهای مقاوم در برابر کوانتوم (Post-Quantum Cryptography) بهعنوان یکی از ضرورتهای آیندهنگرانه امنیت سایبری شهری شناخته میشود.
شناسایی سریع رفتارهای مشکوک و فعالیتهای غیرعادی در سطح سیستمها و کاربران از جمله اقداماتی است که میتواند از حملات پیچیده و هدفمند جلوگیری کند. بهرهگیری از هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی در تحلیل ترافیک شبکه، ورودهای سیستمی و فعالیتهای کاربران، امکان تشخیص تهدیدات در مراحل اولیه را فراهم میسازد و سرعت واکنش در برابر آنها را افزایش میدهد.
یکی از آسیبپذیرترین نقاط هر سیستم سایبری، کاربران انسانی آن هستند. آموزش مداوم کارکنان، پیمانکاران و حتی شهروندان درباره تهدیداتی همچون حملات مهندسی اجتماعی، فیشینگ و بدافزارها از اهمیت بالایی برخوردار است. این آموزشها باید منظم، بهروز، عملیاتی و متناسب با نقش افراد در سامانههای شهری طراحی و اجرا شوند. ایجاد فرهنگ امنیتی در بین آحاد جامعه میتواند از بسیاری از تهدیدات پیشگیری کند.
هیچ سامانهای بهطور کامل از حملات سایبری مصون نیست، بنابراین وجود برنامهای جامع و دقیق برای واکنش سریع به حوادث و همچنین بازیابی سریع سامانهها (Incident Response and Recovery) پس از وقوع حمله، از الزامات امنیت شهری است. تشکیل تیمهای تخصصی واکنش به حادثه، اجرای تمرینات منظم شبیهسازی حملات و تهیه نسخههای پشتیبان ایمن، بخشی از این آمادگی محسوب میشوند.
ایجاد یک اکوسیستم یکپارچه امنیتی، بدون تعامل مؤثر میان سازمانهای دولتی، شرکتهای فناوری، ارائهدهندگان خدمات امنیت سایبری و بخش خصوصی امکانپذیر نیست. تبادل اطلاعات در مورد تهدیدات نوظهور، آسیبپذیریها و تجربیات موفق، به ارتقای سطح آمادگی عمومی کمک میکند و واکنشهای سریعتر و مؤثرتری را در پی خواهد داشت. این همکاری میتواند در قالب سازمانهای مشورتی، سامانههای هشدار سریع یا چهارچوبهای قانونی تنظیم و تقویت شود.
در سطح جهان، بعضی شهرها بهعنوان الگوهای موفق در زمینه تأمین امنیت سایبری شهرهای هوشمند شناخته شدهاند که با بهرهگیری از فناوریهای نوین، سیاستهای قوی، مشارکت اجتماعی و همکاریهای بین بخشی، امنیت زیرساختهای خود را به میزان قابلتوجهی تقویت کردهاند و از آن جمله میتوان به بارسلونا، هلسینکی، آمستردام، دبی و سنگاپور اشاره کرد.
شهر بارسلونا بهعنوان یکی از پیشگامان تأمین امنیت سایبری زیرساختهای شهری، موفقیت خود را مرهون پیادهسازی چهارچوب امنیت سایبری چندلایه و رویکردهای جامع پیشگیرانه و پاسخ سریع به تهدیدات سایبری است. این شهر با طراحی امنیت از ابتدای پروژههای مربوط به شهر هوشمند و اجرای ممیزیهای مستمر، تلاش کرده است آسیبپذیریها را به حداقل برساند و زیرساختهای حیاتی همچون سیستمهای انرژی، حملونقل و خدمات اضطراری را در برابر نفوذهای سایبری محافظت کند. استفاده از معماری پیشرفته شبکه و تفکیک بخشها، امکان کنترل مؤثرتر و کاهش ریسک نفوذ گسترده را فراهم آورده است.
بارسلونا از نظر قانونی، در چهارچوب سیاستهای محلی و هماهنگی کامل با مقررات سختگیرانه اتحادیه اروپا بهویژه «مقررات عمومی حفاظت از دادهها (GDPR)» عمل میکند. این مقررات تضمین میکنند که دادههای حساس شهروندان تحت بالاترین استانداردهای حفظ حریم خصوصی مدیریت شود. شهرداری بارسلونا همچنین مقرراتی را وضع کرده است که مالکان سیستمهای زیرساختی را ملزم میکند نرمافزارهای خود را بهطور مرتب بهروزرسانی کنند، ممیزیهای امنیتی را طی دورههای مشخص انجام دهند و از استانداردهای پیشرفته رمزنگاری استفاده کنند تا مقاومت زیرساختها در برابر تهدیدات تازه افزایش پیدا کند.
این شهر از هوش مصنوعی و سیستمهای پیشرفته پایش مستمر بهره میبرد که بهصورت ۲۴ ساعته فعالیت شبکهها و سیستمها را زیر نظر دارند و رفتارهای غیرعادی یا حملات پیچیده را شناسایی میکنند و بهسرعت به آنها پاسخ میدهند. همکاری گسترده با شرکتهای فناوری، مراکز تحقیقاتی و دانشگاهها نیز موجب شده است بارسلونا دسترسی به جدیدترین فناوریها و دانش امنیت سایبری را حفظ کند و بهروز بماند.
از سوی دیگر، بارسلونا برنامهریزی جامع و مدونی برای آموزش و فرهنگسازی امنیت سایبری در میان کارکنان دولت و شهروندان دارد. این برنامهها شامل آموزش مداوم برای مقابله با حملات مهندسی اجتماعی و فیشینگ است که سهم عمدهای در کاهش خطاهای انسانی و افزایش آمادگی امنیتی کل جامعه شهری دارد. طبق آمار دولت کاتالونیا، بیش از ۵۰۰ شرکت فعال در حوزه امنیت سایبری با اشتغالزایی برای بیش از ۱۰ هزار نفر در بارسلونا فعالیت میکنند که نشان از اکوسیستم پیشرفته و پویا در این حوزه دارد. این مجموعه اقدامات، بارسلونا را به یکی از الگوهای برجسته موفق در تأمین امنیت سایبری زیرساختهای شهری تبدیل کرده است.
هلسینکی، پایتخت فنلاند، با رویکردی نوآورانه و جامع در زمینه تأمین امنیت سایبری زیرساختهای شهری، بهعنوان یکی از پیشروان جهانی شناخته میشود. این شهر موفق شده است با ایجاد یک پلتفرم امنیت سایبری متمرکز و یکپارچه، سیستمهای حیاتی مختلف از جمله شبکههای حملونقل، تأسیسات انرژی، خدمات اضطراری و شبکههای اداری را به هم متصل کند. این پلتفرم، امکان پایش مستمر، شناسایی سریع تهدیدات و واکنش فوری به حملات را فراهم میآورد و به این ترتیب سطح پایداری و تابآوری سایبری شهر را بهطور قابل ملاحظهای ارتقا داده است. هلسینکی علاوهبر پیشگیری از حملات، توجه ویژهای به بهبود توان بازیابی سریع خدمات بعد از حملات دارد و آموزش عمومی در زمینه امنیت سایبری را نیز بهصورت گسترده و مستمر دنبال میکند.
فنلاند بهعنوان کشوری با قوانین قوی و پیشرفته در حوزه امنیت سایبری شناخته میشود و هلسینکی نیز به دقت از این قوانین پیروی میکند. مهمترین این قوانین، الزام به ایجاد و حفظ سیستمهای مدیریت امنیت اطلاعات مطابق با استاندارد بینالمللی ISO/IEC ۲۷۰۰۱ در بخشهای حیاتی شهری است. اجرای دقیق قانون حفاظت از دادههای شخصی (Data Protection Act) که وظیفه کنترل دقیق هرگونه دسترسی به دادههای حساس را بر عهده دارد، در دستور کار مدیران شهری هلسینکی قرار گرفته است و ممیزیهای امنیتی منظم و مستمر، امنیت دادهها را تضمین میکنند. این چهارچوبهای قانونی موجب شدهاند که امنیت و حریم خصوصی دادههای شهروندان با استانداردهای بالایی محافظت شود.
هلسینکی از لحاظ فناوری به بهرهگیری از مدل امنیت اعتماد صفر متکی است که هیچ کاربر یا سیستمی بهطور پیش فرض قابل اعتماد نیست و تمام دسترسیها با استفاده از احراز هویت چندمرحلهای و نظارت لحظهای بهصورت دقیق کنترل میشوند. علاوهبر این، با بهکارگیری الگوریتمهای پیشرفته یادگیری ماشین و هوش مصنوعی، رفتار کاربران و تجهیزات بهطور مداوم پایش میشود تا هرگونه فعالیت غیرعادی یا تلاش برای نفوذ بهسرعت شناسایی شود. این فناوریها به افزایش سرعت واکنش به تهدیدات پیشرفته و هدفمند بسیار کمک کردهاند.
هلسینکی اهمیت بسزایی به تابآوری سایبری و بازیابی سریع پس از حملات میدهد؛ از این رو، تیمهای واکنش سریع به همراه برنامههای جامع بازیابی و تمرینهای دورهای مقاومت سایبری در این شهر فعال هستند. آموزش گسترده و مستمر کارکنان دولتی، پیمانکاران و شهروندان بخش دیگری از استراتژی امنیت سایبری هلسینکی است که موجب افزایش سطح دانش و آمادگی در مقابله با تهدیدات انسانی و مهندسی اجتماعی میشود.
نظر شما