به گزارش خبرگزاری ایمنا، نهضت حسینی حقیقتی زنده و پویا است که در بستر زمان جریان دارد؛ مکتبی روشنگر و انسانساز که در ایستگاههای محرم، صفر و اربعین، بار دیگر به ما یادآوری میکند که تربیت نسل آینده به درک مفهوم نهضت عاشورا گره خورده است همان گونه که گفته میشود «کل عرض کربلا، کل یوم عاشورا»؛ در این مکتب، هر قطره اشک، هر گام عزادار و هر نغمه نوحه میتواند سنگبنایی برای ساختن نسلی متعهد، آگاه، و برخوردار از روح مسئولیتپذیری باشد.
قیام سیدالشهدا (ع)، اگرچه در محدوده تاریخ واقع شده، اما با جان ارزشهای انسانی و الهی پیوندی ناگسستنی دارد؛ این قیام نهتنها آینهای از مبارزه با ظلم و انحراف، بلکه نمونهای والا از ایمان، صداقت و فداکاری در راه حقیقت است. کودکان و نوجوانان با بهرهگیری از آموزههای این مکتب میتوانند مفاهیمی همچون عدالتخواهی، حقطلبی و وفاداری را نهتنها بشنوند، بلکه در کردار روزمره خود جاری سازند.
با توجه به پیچیدگیهای عصر جدید و تأثیر شتابان رسانهها و فضای مجازی بر ذهن و رفتار نوجوانان، ضرورت دارد که الگوی تربیتی عاشورا در سطح مفاهیم و ارزشهای رفتاری بازتعریف شود؛ این بازتعریف نه از جنس تحمیل مفاهیم دینی، بلکه از جنس پیوند دادن آموزههای نهضت حسینی با دغدغههای روز کودکان است، بهگونهای که مفاهیمی همچون مسئولیت اجتماعی، کرامت انسانی، تفکر انتقادی و پرهیز از بیتفاوتی، در قالبهای گفتوگویی و چندرسانهای قابل ارائه باشد و مخاطب کودک و نوجوان با آنها ارتباط برقرار کند.
از سوی دیگر، ظرفیتهای فرهنگی و ملی عاشورا فرصت نادری برای تقویت همبستگی اجتماعی و انسجام هویتی در میان نسل نو محسوب میشود. آموزههایی که در آن، فرد نهتنها به خود و خانواده بلکه به جامعه، تاریخ و آینده تعلق دارد. اگر فرزندان ما بتوانند در پرتو تربیت عاشورایی، خود را بخشی از یک حرکت بزرگ انسانی بدانند که در آن عدالت، صداقت و ایثار ارزش دارد، بیتردید مشارکت مؤثرتر و آگاهانهتری در ساخت آینده خواهند داشت. این مهم، نیازمند نگاهی بینرشتهای به تربیت عاشورایی، تلفیق سنت و نوآوری و توجه به ظرفیتهای ادبی، هنری و رسانهای برای انتقال مفاهیم تربیتی است.
در این میان، فرصتهایی نظیر راهپیمایی اربعین، با آن عظمت انسانی و معنوی میتواند به بستری برای آموزش عملی و ملموس تبدیل شود. این مسیر، مدرسهای بی دیوار است که درس همراهی با مظلوم، وحدت امت و شناخت اهداف قیام امام حسین (ع) را در جان شرکتکنندگان مینشاند. اگر نهادهای تربیتی همچون خانواده، مدرسه و رسانه به درستی از این ظرفیتها بهره بگیرند، میتوانند تربیتی رقم بزنند که در آن، نوجوان امروز با هویت دینی و ملیاش آشنا شده و نقشی فعال در جامعه ایفا کند، دراینباره گفتوگویی داشتیم با جواد یارعلی، دانشآموخته دکترای روانشناسی، استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان که مشروح آن را در ادامه میخوانید:
ایمنا: به نظر شما مؤثرترین شیوههای انتقال آموزههای نهضت عاشورا به کودکان کدام است؟
یارعلی: از مؤثرترین شیوههای انتقال آموزههای کربلا به کودکان، آن است که والدین خود تجسمی عملی از رفتار حسینی و زینبی باشند. حسینیبودن تنها با بیان گفتاری تحقق پیدا نمیکند، بلکه زمانی مؤثر است که گفتار، کردار و پوشش والدین نشاندهنده باور عمیق و التزام عملی به سیره امام حسین (ع) و نهضت عاشورا باشد.
یکی از چالشهای تربیتی آنجاست که والدین گاه با وجود اعتقاد به مفاهیم دینی، به دلیل ملاحظات شخصی در عمل به آن پایبند نیستند، اما انتظار دارند فرزندانشان متعهدانه رفتار کنند؛ در حالی که تربیت مؤثر زمانی شکل میگیرد که کودک، در سالهای حساس رشد، الگوی رفتاری حسینی را در شخصیت پدر، مادر و اطرافیان خود مشاهده و تجربه کند.
ایمنا: نقش والدین در آموزش آموزههای عاشورایی چیست؟
یارعلی: اگر والدین بتوانند آموزههای عاشورایی را در منش شخصی خود نهادینه کرده و آن را در تعاملات روزانه تجلی دهند، به قطع کودکان نیز با میل، علاقه و درونیسازی ارزشها، مسیر تربیتی مطلوب را طی خواهند کرد. شخصیتسازی بر اساس سیره امام حسین (ع) و حضرت زینب (س)، سنگبنای تربیت نسلی آگاه، مقاوم و اخلاقمدار خواهد بود.
ایمنا: طرح پرسشهای هدفمند توسط والدین برای آموزش مؤثر مفاهیم عاشورا تا چه اندازه مؤثر است؟
یارعلی: راهکار دیگری که میتواند اثر تربیتی بالایی داشته باشد، طرح پرسشهای هدفمند توسط والدین و ترغیب کودک به جستوجوی پاسخ است. در این فرایند، والدین با نشستن کنار فرزند خود، نحوه تحلیل اطلاعات و بررسی صحت مطالب به دستآمده را آموزش میدهند. بررسی مشترک یافتهها، تحلیل منابع و تشخیص مطالب صحیح از نادرست، موجب تقویت استقلال فکری، دقت پژوهشی و درک عمیقتر آموزههای عاشورا خواهد شد.
این روش نهتنها دسترسی کودک به مفاهیم صحیح را تضمین میکند، بلکه به او میآموزد که چگونه در فضای اطلاعاتی گسترده، با رویکردی علمی و نقادانه، مفاهیم را تحلیل و درونیسازی کند.
ایمنا: ترویج فرهنگ مطالعه چه جایگاهی در شناخت آموزههای عاشورایی دارد و چگونه میتوان منابع مناسب را برای گروههای سنی کودکان انتخاب و معرفی کرد؟
یارعلی: از ضروریترین اقدامات در مسیر شناخت مکتب امام حسین (علیهالسلام)، ترویج فرهنگ مطالعه میان همه اقشار جامعه اعم از کودکان، نوجوانان، بزرگسالان، نخبگان علمی و عموم مردم است. همه باید در این مسیر گام برداریم؛ بهسراغ منابع دقیق، معتبر و آثاری برویم که نویسندگان و گویندگان آنها، اشخاص سالم، فهیم و مورد وثوق باشند. مطالعه عمیق، منسجم و هدفمند راهی است برای فهم بهتر فلسفه عاشورا و شناخت درسهای بزرگ نهضت حسینی و در صورتی که این مسیر را خودمان طی کنیم، فرزندانمان نیز با الگوگیری از رفتار ما، به مطالعه علاقهمند خواهند شد.
حسینیشدن، سعادتی است که با شناخت حقیقی از شخصیت امام حسین (ع)، روش زندگی و اهداف قیام ایشان حاصل میشود. رسیدن به این شناخت، مستلزم تلاش در فهم آموزهها و التزام عملی به آنهاست. یکی از مؤثرترین راهها در زمینه تربیت کودکان، انتخاب کتابهایی مناسب با سطح درک و فهم آنها است؛ آثاری که بتواند مفاهیم عاشورا را با زبان ساده و پیامهای تربیتی ملموس ارائه دهد.
والدین میتوانند با تعیین جایزه برای فعالیتهای مطالعاتی فرزندان مانند استخراج پیامهای تربیتی از کتاب، فرایند یادگیری را جذاب و هدفمند کنند، مشروط به آنکه مطالعه تحت نظارت و هدایت والدین صورت پذیرد و از منابع غیرمعتبر اجتناب شود.
ایمنا: استفاده از بستر فضایی مجازی چه تأثیری بر تقویت آموزههای دینی در کودکان و نوجوانان دارد؟
یارعلی: از راهکارهای مؤثر در انتقال مفاهیم عاشورا به کودکان، بهرهگیری هدفمند از فضای مجازی و توسعه مهارتهای تحقیق و تحلیل در آنها است. امروزه در شبکههای اجتماعی، گروهها و کانالهای متعددی فعال هستند، اما لازم است والدین با دقت به سراغ بسترهایی بروند که از سوی علمای دین مورد تأیید قرار گرفته و تولید محتوایی آنها مبتنی بر تحقیق علمی، دقیق، مستند و دارای منابع معتبر است. یافتن چنین شبکههایی و معرفی آنها به کودکان میتواند زمینهساز آشنایی عمیقتر با آموزههای کربلا شود. این آشنایی باید در کنار نظارت والدین و با هدف تقویت سواد رسانهای و تفکر نقادانه کودکان صورت بگیرد.
فضای مجازی نیز در صورت انتخاب درست گروهها و کانالهایی که محتوای علمی، مستند و منطبق با آموزههای دینی تولید میکند، میتواند بستری مفید در آموزش مفاهیم عاشورا باشد. این فضا باید با دقت بررسی شود و خانوادهها وظیفه دارند مسیر استفاده مسئولانه از آن را برای کودکان هموار سازند.
در ایام محرم، یکی از بهترین اقدامات هیئتهای مذهبی، مساجد و محافل دینی، برگزاری مسابقات کتابخوانی با محوریت عاشورا، کربلا و سیره امام حسین (ع) است. اختصاص زمان و منابع برای این برنامهها موجب تشویق عموم مردم به مطالعه، فهم و عمل به مفاهیم نهضت حسینی خواهد شد.
نظر شما