به گزارش خبرگزاری ایمنا، در میان گونههای مختلف گردشگری که امروزه به عنوان یکی از عوامل مؤثر در رشد اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی کشورها شناخته میشود، گردشگری معنوی جایگاهی ویژه و در حال گسترش دارد؛ این نوع گردشگری برخلاف الگوهای رایج مبتنی بر تفریح، ماجراجویی یا طبیعتگردی، بر تجربهای درونی و جستوجوی معنا تمرکز دارد. گردشگری معنوی سفری صرفاً به مکان نیست، بلکه سفری به درون انسان و به سوی فهمی ژرفتر از هستی و اتصال به سنتهای ریشهدار فرهنگی و دینی است. در سالهای اخیر، این رویکرد با استقبال فزایندهای در سطح جهانی مواجه شده و به عنوان یکی از رویکردهای نوین در توسعه پایدار گردشگری مورد توجه قرار گرفته است.
تجربههای موفق در جهان اسلام، نشان میدهد، گردشگری معنوی میتواند همزمان واجد ابعاد فردی، اجتماعی و تمدنی باشد؛ حج به عنوان یکی از بزرگترین گردهماییهای مذهبی جهان، میلیونها مسلمان را سالانه به سوی خانه خدا میکشاند تا در فضایی آئینی و روحانی، تجربهای از پاکسازی درون، اتصال جمعی و بازسازی معنوی را از سر بگذرانند. در مقیاسی دیگر، راهپیمایی اربعین حسینی نیز در سالهای اخیر به پدیدهای جهانی تبدیل شده و میلیونها زائر از ایران و سایر کشورها را در سفری پیاده و داوطلبانه به سوی کربلا همراه کرده است. این نمونهها گواه آناند که گردشگری معنوی صرفاً یک سفر زیارتی نیست، بلکه بستری برای تقویت هویت دینی، انسجام اجتماعی و گفتوگوی فرهنگی میان افرادی حتی با دیدگاه و عقاید مختلف به شمار میرود.
اصفهان، موزهای زنده از زیبایی و معنا
ایران بهواسطه تاریخ کهن، تمدن درخشان، تنوع مذهبی، عرفان پویا و داشتن اماکن مقدس، یکی از کشورهای برخوردار از ظرفیتهای گسترده در حوزه گردشگری معنوی است. شهرهایی مانند مشهد، قم، شیراز، اصفهان، نیشابور، کاشان و… از گذشته تاکنون میزبان زائران و جویندگان معنا بودهاند و در میراث معماری، آئینهای مذهبی، شعر، موسیقی و نمادهای فرهنگیشان، جلوههایی از معنویت عمیق به چشم میخورد. در این میان، اصفهان جایگاهی خاص و ممتاز دارد؛ شهری که بهدرستی نصف جهان لقب گرفته و آثار تاریخی، فرهنگی و مذهبی آن در کنار آئین و سنتهای مذهبی بیانگر ترکیب خیرهکنندهای از زیبایی و معناست. مساجد جامع و منحصربهفرد، حسینیهها و تکیههای سنتی، بقاع و اماکن مقدس، هنرهای آئینی و حتی بافت تاریخی و معماری شهر، همگی ظرفیتهایی هستند که میتوانند اصفهان را به یکی از مقاصد اصلی گردشگری معنوی در منطقه و جهان تبدیل کنند. با این حال، بخش مهمی از این ظرفیتها همچنان ناشناخته یا غیرفعال مانده و نیازمند جریانسازی فرهنگی و برنامهریزی هدفمند است.
در همین راستا، برگزاری رویداد فرهنگی «اصفهان، روایت عشق و هنر» را میتوان گامی مهم در جهت فعالسازی این ظرفیتها دانست؛ این رویداد با هدف تقویت پیوند میان هنر، هویت فرهنگی و معنویت دینی طراحی شده و تلاش دارد تا اصفهان را نهتنها به عنوان شهری با پیشینه تاریخی، بلکه به عنوان یک مقصد الهامبخش برای گردشگری معنوی بازتعریف کند. بازنمایی هنرهای دینی، احیای آئینهای سنتی و ترویج روایتهای معنوی در دل بافت فرهنگی شهر، از جمله رویکردهایی است که این رویداد دنبال میکند. چنین اقداماتی، اگر استمرار یابند و به درستی ترویج شوند، میتوانند زمینهساز شکلگیری نگاهی نو به گردشگری در ایران باشند.
محرم، محوری برای اتصال آیین، هنر و هویت
در نقاط مختلف جهان، تلاش میشود مناسبتهای فرهنگی به عنوان بسترهایی برای نمایش فرهنگ بومی و جذب گردشگر بهکار گرفته شوند
مسعود نیکآیین، دستیار ویژه استاندار در حوزه گردشگری و امور بینالملل، راهبر رویداد فرهنگی «اصفهان، روایت عشق و هنر» و همچنین کارشناس رسمی دادگستری در رشته ایرانگردی و جهانگردی درباره این رویداد به خبرنگار ایمنا میگوید: با ابتکار و پیشنهاد استاندار و دعوت از بخشهای مرتبط نظیر ادارهکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی، شهرداری اصفهان، ادارهکل فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش، اتحادیه صنایعدستی، اتاق اصناف، شورای هیئات مذهبی و سایر حوزههای مرتبط، شورای سیاستگذاری این رویداد تشکیل شد. پس از بررسی و همفکری در این شورا و با توجه به ظرفیتهای گسترده اصفهان در زمینههای مختلف گردشگری، عنوان این رویداد «اصفهان، روایت عشق و هنر با تأکید بر گردشگری معنوی، صنایع دستی، آئینها و سنتهای محرم» انتخاب شد.
وی در ادامه با تأکید بر اهمیت پیوند رویدادهای فرهنگی با عناصر هویتی و مذهبی میافزاید: در نقاط مختلف جهان، تلاش میشود مناسبتهای فرهنگی به عنوان بسترهایی برای نمایش فرهنگ بومی و جذب گردشگر بهکار گرفته شوند. از همین منظر، ما نیز تصمیم گرفتیم با محوریت محرم و آئینهای معنوی وابسته به آن، این رویداد را طراحی و اجرا کنیم.
دستیار ویژه استاندار در حوزه گردشگری و امور بینالملل هدف اصلی این رویداد را چنین توضیح میدهد: آنچه در صدر اهداف قرار دارد، معرفی هنر فاخر و ارزشمند اصفهان در کنار خلق تجربهای معنوی برای بازدیدکنندگان است. همچنین تلاش شده صنایعدستی مرتبط با مفاهیم و موضوعات مذهبی و فرهنگی به نمایش گذاشته شوند تا مخاطبان، بهویژه نسل جوان، بیش از پیش با هنر نجیب و اصیل این شهر آشنا شوند؛ در بخش دیگری از این رویداد، نگاهی ویژه به آئینهای مذهبی مرتبط با محرم شده است؛ در ۲۰ غرفه، با همکاری سازمان تبلیغات اسلامی و شورای هیئات مذهبی، انواع علامتها، کُتَلها و دیگر عناصر مذهبی مرتبط با آئینهای محرم به نمایش گذاشته شده تا مخاطبان با این نمادهای بومی و مذهبی بیشتر آشنا شوند.
نیکآیین همچنین به حضور فعال هنرمندان صنایعدستی در این برنامه اشاره کرده و میگوید: حدود ۴۰ غرفه به هنرمندان صنایعدستی، بهویژه جوانانی که نیاز به فضایی برای معرفی آثار خود داشتند، اختصاص یافته است. در کنار آن، اساتید خوشنویسی نیز با برپایی کارگاههای زنده، هنر خود را در برابر چشم بازدیدکنندگان به نمایش گذاشتهاند؛ اتاق اصناف نیز با بهرهگیری از ظرفیتهای خود، در این رویداد نقش ایفا کرده و اقدام به تهیه غذاهای مرتبط با فرهنگ نذر کرده است؛ فرهنگ نذر، پشتوانهای اعتقادی، مذهبی و فرهنگی دارد و ما سعی کردیم در قالب این رویداد آن را نیز معرفی و ارائه کنیم. همچنین تولید گز و شیرینیهای سنتی از سوی اتحادیه شیرینیپزان صورت گرفته و آیینهایی همچون سمنوپزی، حلواپزی و سایر آئینهای مشابه نیز در دل این برنامه قرار گرفتهاند.
بازآفرینی حافظه فرهنگی؛ پیوند نسل جوان با آیینهای کهن
وی این رویداد را فرصتی برای تلفیق هنرهای بومی، آئینهای مذهبی و ظرفیتهای گردشگری میداند و تصریح میکند: این نخستینبار است که با وفاق و همدلی میان دستگاههای مختلف، در یکی از تاریخیترین خیابانهای جهان، چنین رویدادی برگزار میشود؛ همچنین یکی از اهداف اصلی این برنامه، بازآفرینی حافظه فرهنگی است و یکی از مهمترین نتایج این رویداد آن است که نسل جوان میتواند با این آئینها، سنتها و فرهنگها ارتباط بگیرد و آنها را در هویت خود نهادینه کند.
دستیار ویژه استاندار در حوزه گردشگری و امور بینالملل در ادامه، بر نقش این رویداد در ترویج صبر، مدارا و فداکاری تأکید کرده و میگوید: معرفی فرهنگ ایثار و فداکاری که از آموزههای محرم ریشه میگیرد، بخش دیگری از اهداف ما در این رویداد بوده است. نمایش هنر فاخر اصفهان و تبلور این ارزشها در بستر هنر، از جمله ابعاد معنوی این برنامه محسوب میشود؛ در آئین افتتاحیه که با حضور معاون صنایعدستی کشور برگزار شد، از آثار برجسته هنرمندان اصفهان رونمایی شد. همچنین آئین نوای حیدری توسط هنرمندان آران و بیدگل برگزار شد و از دو معلم فداکار که با هزینه شخصی خود برای درمان یک دانشآموز تلاش کرده بودند، تقدیر شد. این حرکت نشان میدهد که ترویج فرهنگ فداکاری و ایثار تنها از طریق هنر نیست، بلکه رفتارهای فردی و جمعی نیز میتوانند حامل این ارزشها باشند.
اصفهان این توانایی را دارد که نقش گستردهتری در توسعه گردشگری کشور ایفا کند
نیکآیین تأکید میکند: این رویداد ظرفیت بالایی برای معرفی هنرهای بومی، صنایعدستی، گردشگری معنوی و نیز جلوههایی از عرفان و فلسفه دارد. چرا که در میان انواع گوناگون گردشگری، آن دسته که با روح و جان انسان پیوند دارد و ریشه در معنویت دارد، تأثیر عمیقتری در ذهن مخاطب برجای میگذارد و بیشتر مورد توصیه و انتقال قرار میگیرد. از همینرو، گردشگری معنوی و آنچه بر پایه هویت فرهنگی شکل گرفته باشد، نقشی اساسی در جذب گردشگر ایفا میکند.
وی اشاره میکند: یکی از غرفهها به مرکز کارشناسان رسمی دادگستری استان اصفهان اختصاص یافته که در آن کمیسیون حقوق عامه مرکز وکلا و مشاوران قوه قضائیه حضور دارد و در زمینه مشاوره، راهنمایی و پاسخگویی به هنرمندان و فعالان حوزه گردشگری خدمات ارائه میدهد.
دستیار ویژه استاندار در حوزه گردشگری و امور بینالملل تاکید میکند: بازدید از این برنامهها میتواند در کنار تقویت حس غرور ملی، سطح آگاهی نسبت به ظرفیتهای فرهنگی و هنری کشور را افزایش دهد، اصفهان این توانایی را دارد که نقش گستردهتری در توسعه گردشگری کشور ایفا کند؛ گردشگری، ظرفیتی است که اگر بهدرستی به کار گرفته شود، میتواند کشور را از بسیاری از مشکلات اقتصادی و رکود نجات دهد.
آرامش همراه با امید؛ نخستین دستاورد حضور در رویدادهای گردشگری معنوی
در ادامه مجید دانش مبرهن، رئیس انجمن صنفی و انجمن حرفهای راهنمایان گردشگری استان اصفهان، به خبرنگار ایمنا میگوید: هدف کلی این نوع از گردشگری، برآمده از نیاز درونی انسانها به معنویت است. یکی از تعاریفی که برای دین ارائه میشود، آن را دستورالعملی برای زندگی درست معرفی میکند. در راستای همین تعریف، ادیان و مذاهب گوناگونی در طول تاریخ شکل گرفتهاند و به همراه آن، مجموعهای از رویدادها و آیینهایی نیز پدید آمدهاند که به نوعی نماینده این دستورالعملها هستند. همین رویدادها و تجربههای معنوی، هسته مرکزی شکلگیری مفهوم گردشگری معنوی را تشکیل دادهاند.
وی ادامه میدهد: نخستین دستاوردی که افراد از حضور در رویدادهای مرتبط با گردشگری معنوی تجربه میکنند، آرامشی همراه با امید است. بهطور نمونه، زیارت امامزادهها یا حضور در فضاهایی برای راز و نیاز و خلوت، حس مثبتی از امید را در افراد ایجاد میکند. برگزاری چنین برنامههایی، نه تنها برای شرکتکنندگان، بلکه حتی برای برگزارکنندگان آن، شور و شوق خاصی به همراه دارد؛ تجربهای که در نهایت به یک حس مشترک و دلنشین معنوی منتهی میشود.
رئیس انجمن صنفی و انجمن حرفهای راهنمایان گردشگری استان اصفهان در مثالی ملموس، به موکبهای اربعین حسینی اشاره میکند و میگوید: در این آئین، موکبداران از فراهم کردن این فضا برای زائران لذت میبرند و در مقابل، مهمانان موکب نیز از فضای معنوی و خدمترسانی موجود بهرهمند میشوند. در واقع، این تجربه دو سویه، یکی از ویژگیهای بارز گردشگری معنوی است.
دانش مبرهن تأکید میکند: گردشگری معنوی تنها به تجربههای درونی محدود نمیشود، بلکه از منظر اقتصادی نیز برای مناطق میزبان نتایج مثبتی به همراه دارد. رویدادهای بزرگ مذهبی مانند حج و اربعین، نه تنها بستر تجربهای معنوی را فراهم میآورند، بلکه به لحاظ مالی نیز مزایای قابل توجهی برای کشورها و جوامع میزبان دارند.
وی درباره انگیزه برگزاری رویداد «اصفهان، روایت عشق و هنر» نیز میگوید: پس از جنگ تحمیلی ۱۲ روزه، جامعه نیاز شدیدی به روحیهبخشی، همدلی و ایجاد فضایی برای همنشینی و نشاط جمعی داشت. از همین رو، با ابتکار و پیگیری استاندار و سایر مسئولان مرتبط، این رویداد در گذر فرهنگی چهارباغ اصفهان برنامهریزی و اجرا شد؛ رویدادی که تمرکز اصلی آن بر عرضه صنایع دستی است.
رئیس انجمن صنفی و انجمن حرفهای راهنمایان گردشگری استان اصفهان در پاسخ به این پرسش که صنایع دستی چه ارتباطی با گردشگری معنوی دارند، توضیح میدهد: زمانی که یک هنرمند از آرامش و فراغت بال برخوردار باشد، میتواند با بهرهگیری از مهارت و خلاقیت خود، آثار ارزشمندی خلق کند. هنر، از گذشته تا امروز، همواره نیازمند فضایی آرام و بی تنش برای شکوفایی بوده و همین فضا، میتواند به خلق آثاری منجر شود که در خدمت انتقال تجربههای معنوی قرار گیرد.
آرامستانها، آیینها و ظرفیتهای مغفول در دل اصفهان
دانش مبرهن با اشاره به ظرفیتهای متنوع اصفهان در زمینه گردشگری معنوی، اظهار میکند: دومین آرامستان بزرگ شیعیان جهان در اصفهان قرار دارد. همچنین، آرامستان بزرگ ارامنه که پیکر شهدا و شخصیتهای برجسته خارجی در آن به خاک سپرده شدهاند، در این شهر واقع است. افزون بر آن، آئینهای سنتی و مذهبی متعددی مانند تعزیهخوانی، نذری دادن، چهل و یک منبر و سایر مناسک، در اصفهان رواج دارد. اگر بتوانیم این آئینها را شناسایی، ثبت و در قالب رویدادهایی هدفمند معرفی کنیم، نه تنها برای شهروندان ایرانی جذاب خواهد بود، بلکه گردشگران خارجی نیز با این جلوههای فرهنگی و معنوی ارتباط برقرار خواهند کرد. تدوین یک تقویم دقیق از این مراسم و مناسک، میتواند گامی مهم در جهت توسعه و تقویت گردشگری معنوی استان اصفهان باشد.
وی با اشاره به تجربه موفق شهر یزد در این زمینه، میافزاید: یزد در توسعه گردشگری معنوی پیشتاز بوده است. در این شهر، آئینها و مراسم گوناگونی برگزار میشود و راهنمایان گردشگری، با توضیحاتی دقیق درباره پیشینه و چگونگی اجرای این آئینها، نقش مهمی در انتقال تجربه به بازدیدکنندگان ایفا میکنند. استفاده از عناصر محلی و بومی نیز در این رویدادها نقش بسزایی دارد؛ به عنوان مثال، پذیرایی از مهمانان خارجی با نذری و قهوه یزدی، تنها یک نمونه از این رویکرد خلاقانه است. این نوع طراحی تجربه، به شکلی نوین و جذاب، گردشگری معنوی را در یزد به سطحی جدید رسانده است.
رئیس انجمن صنفی و انجمن حرفهای راهنمایان گردشگری استان اصفهان در پایان خاطرنشان میکند: اصفهان نیز ظرفیتهای بیشماری دارد که با الهام از چنین الگوهایی، میتوان از آنها در راستای طراحی رویدادهای خلاقانه و مؤثر بهره گرفت.
به گزارش خبرگزاری ایمنا، با توجه به ظرفیتهای غنی فرهنگی و معنوی ایران، بهویژه در شهرهایی همچون اصفهان، توسعه گردشگری معنوی نباید صرفاً در قالب رویدادهای مقطعی یا نمادین باقی بماند. این حوزه نیازمند تدوین برنامهای جامع، بلندمدت و هدفمند است که بتواند از دل منابع فرهنگی موجود، مسیرهایی پایدار برای جذب گردشگر داخلی و بینالمللی ترسیم کند.
برای تحقق این هدف، تنها طراحی رویداد یا برگزاری مراسم کافی نیست؛ آنچه به یک رویداد معنا، ماندگاری و تأثیر میبخشد، چگونگی بازنمایی و روایت آن در عرصه رسانهای است. اگر خواهان آن هستیم که برنامهها و رویدادهای ما در حوزه گردشگری معنوی، نقش مؤثری در جذب مخاطب ایفا کنند، باید به مقوله بازتاب رسانهای در سطح ملی و بینالمللی توجه ویژه داشته باشیم. سرمایهگذاری در حوزه رسانه، مستندسازی حرفهای، روایتگری مؤثر و تولید محتواهایی چندزبانه و جریانساز، میتواند به تداوم تأثیرگذاری این رویدادها کمک کرده و جایگاه ایران را در نقشه گردشگری معنوی جهان تثبیت کند.
گزارش از عارفه معینی خبرنگار ایمنا
نظر شما