به گزارش خبرگزاری ایمنا، جاسوسی به معنای جمعآوری، انتقال یا افشای اطلاعات حساس و محرمانه یک کشور به نفع دشمن یا کشورهای بیگانه است، این عمل میتواند بهصورت همکاری مستقیم با سازمانهای اطلاعاتی خارجی یا به صورت مستقل انجام شود و تأثیرات مخربی بر امنیت ملی و منافع عمومی داشته باشد، قوانین کشور برای مقابله با این پدیده، مجازاتهای شدیدی در نظر گرفته و نهادهای امنیتی نیز اقدامات گستردهای برای پیشگیری از آن انجام میدهند.
ارتقای آگاهی عمومی، استفاده از فناوریهای نوین و اجرای سیاستهای سختگیرانه در حوزه امنیت اطلاعات، میتواند نقش مهمی در کاهش خطرات جاسوسی ایفا کند و با توجه به لزوم ارتقای افراد جامعه نسبت به زوایای حقوقی و قانونی جاسوسی، انگیزهها و شگردهای این اقدام و مجازاتهای در نظر گرفته شده، با حمیدرضا آقابابائیان، وکیل پایه یک دادگستری و دکترای حقوق بینالملل عمومی گفتوگویی انجام دادهایم که شرح آن را در ادامه میخوانید:
ایمنا: تعریف قانونگذار از جاسوسی چیست؟
آقابابائیان: براساس تعریف قانونگذاری، هر نوع ارتباطی با دولتهای متخاصم، جاسوسی و اقدام علیه امنیت ملی است، از اینرو جرم جاسوسی از نظر حقوق جزا در زمره جرایم علیه امنیت ملی قرار میگیرد، چراکه این جرم تمامیت ارضی، استقلال و بنیان حکومت را به خطر میاندازد.
به عبارت ساده، جرم جاسوسی به معنای ارائه اطلاعات و مدارک طبقهبندی شده به اشخاصی است که نباید مدارکی در اختیار داشته باشند و آشکار شدن این مدارک و اطلاعات سبب خسارت به کشور میشود، در شرع مقدس اسلام و کتب فقهی به موضوع جاسوسی اشاره و برای آن چهار رده کافر ذمی، مستامن، معاهد و حربی، در نظر گرفته شده است.
ایمنا: انواع و اهداف نرم افزارهای جاسوسی مختلف چیست؟
آقابابائیان: در قوانین کشور، به طور معمول جرایم جاسوسی به دستههای جاسوسی سیاسی، جاسوسی اقتصادی و جاسوسی نظامی تعریف میشود و هر نوع جاسوسی به جمعآوری اطلاعات در حوزههای خاصی میپردازد و اهداف متفاوتی را دنبال میکند.
به عنوان مثال، انتقال اطلاعات مربوط به تجهیزات، تاکتیکها و عملیات نظامی به دشمن جاسوسی نظامی است، سرقت اسرار تجاری، صنعتی و فناوری به نفع رقبای خارجی را جاسوسی اقتصادی، نفوذ به شبکههای اطلاعاتی و رایانهای برای دستیابی به دادههای حساس به عنوان جاسوسی سایبری، جمعآوری اطلاعات در مورد سیاستهای داخلی و خارجی کشور و افشای آن به بیگانگان را جاسوسی سیاسی و انتقال دانش و فناوریهای نوین به کشورهای دیگر بدون مجوز قانونی، جاسوسی علمی و فناوری شناخته میشود.
ایمنا: انگیزههای جاسوسی شامل چه مواردی است؟
آقابابائیان: منظور از انگیزههای جاسوسی، آن دسته از محرکهایی است که سازمانهای اطلاعاتی به کمک آنها، افراد مورد نظر خود را به اقدام علیه سازمان، گروه یا کشور خود متمایل میکنند، به طور معمول افراد مایل نیستند که علیه سازمان یا جامعهای که خود بخشی از آن هستند، اقدام کنند، اما در شرایطی، این اقدام ناپسند که خیانت نامیده میشود، به سراغ افراد میآید.
اهداف جاسوسی براساس نوع جاسوسیها، متعدد است، به عنوان مثال در جاسوسی سیاسی هدف فقط به دست آوردن اطلاعات برای تأثیرگذاری بر سیاستهای یک کشور یا ارتقای منافع کشوری بیگانه و خارجی است، اما در جاسوسی نظامی انگیزه و اهداف اصلی دستیابی به اطلاعاتی است که میتواند بر توازن قدرت بین کشورها تأثیرگذار باشد.
در جرم جاسوسی اقتصادی، به طور معمول اهداف اصلی احتساب مزیتهای رقابتی برای شرکتها یا اقتصاد کشوری است، در واقع به جمعآوری غیرقانونی اطلاعات محرمانه یک کشور یا سازمان با هدف کسب مزیت اقتصادی گفته میشود که این اطلاعات میتواند شامل اسرار تجاری، فناوریهای نوظهور، اطلاعات مالی و استراتژیک باشد و هدف از این کار، تقویت موقعیت اقتصادی و رقابتی کشور یا سازمان جاسوس است.
ایمنا: جاسوسی چه شگردها و شیوههایی دارد؟
آقابابائیان: روشهای جاسوسی مختلف است و یکی از شایعترین نوع جاسوسی، نفوذ کردن است که با جعل هویت یا پوشش شغلی وارد سازمانهای حساس میشوند و برای جاسوسی از ابزارهای دیجیتال به ویژه نرمافزارها جاسوسی، بدافزارها و حملات سایبری استفاده میکنند یا تجهیزات مخفی که شامل ضبط مخفی، دوربینهای کوچک تکنولوژی و رمزگذاری است، در این شگرد به کار برده میشود و با شرایط فعلی کشور، اینگونه جاسوسان در پی حملات رژیم منحوس صهیونیستی فعالیت بیشتری دارند.
به عنوان مثال، در جنگ جهانی سرد که دورهای از رقابتهای ژئوپلیتیکی، تنشها و درگیریهای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و نظامی بین ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی و متحدانشان بود که جاسوسان معروفی همچون آلدریچ ایمز و کلاوس فوکس جاسوس و مأمور دوگانهای بودند که پروندههای مدرن را به کشورهای هدف منتقل میکردند.
لازم به یادآوری است که در گذشته، جاسوسی به طور عمده شامل جمعآوری اطلاعات از طریق عوامل انسانی و روشهای فیزیکی بود، اما با پیشرفت تکنولوژی، جاسوسی مدرن به حوزههای سایبری و دیجیتال گسترش یافته است، جاسوسی مدرن به استفاده از فناوریهای پیشرفته و تکنیکهای پیچیده برای جمعآوری اطلاعات محرمانه و مخفیانه گفته میشود که شامل استفاده از ابزارهای دیجیتال، تحلیل دادهها، نفوذ سایبری و سایر روشهای نوین برای به دست آوردن اطلاعات از اهداف مختلف است و نمونه بارز این نوع جاسوسی، افشاگری ادوارد اسنودن محسوب میشود و پیگیری برنامههای نظارت دولتی و هک گسترده سایبری اطلاعات بخشی از اقدامات جاسوسی بود.
ایمنا: جرم جاسوسی چیست؟
آقابابائیان: در قوانین کشور، جاسوسی بهعنوان یک جرم سنگین شناخته میشود و برای آن مجازاتهای شدیدی در نظر گرفته شده است، بعضی از مهمترین مواد قانونی در این زمینه، ماده ۵۰۱ قانون مجازات اسلامی است که بر این اساس، هر فردی که برای دولت بیگانه اطلاعات طبقهبندیشده را جمعآوری کند یا در اختیار آنها بگذارد، به حبس از دو تا ۱۰ سال محکوم خواهد شد.
براساس ماده ۵۰۲ قانون مجازات اسلامی، در صورتی که جاسوسی به نفع کشورهای دشمن به ویژه اسرائیل انجام و موجب تهدید امنیت ملی شود، مجازات آن میتواند به اعدام افزایش یابد و مطابق ماده ۵۰۵ قانون مجازات اسلامی، همکاری غیرمستقیم با سرویسهای اطلاعاتی خارجی نیز جرم محسوب میشود و موجب مجازات حبس خواهد بود، البته در قانون جرایم رایانهای، جاسوسی سایبری و نفوذ به سیستمهای اطلاعاتی دولتی از طریق روشهای غیرقانونی، تحت این قانون بررسی و مجازاتهای خاصی برای آن تعیین شده است.
قانون مقابله با اقدامات خصمانه رژیم صهیونیستی علیه صلح و امنیت ملی در واقع مستندات قانونی است که وقتی اینگونه جرایم را مطرح میکنیم، رکن آن براساس ارائه نقشهها، اسناد و پروندهها اطلاعاتی به کشورهای بیگانه است؛ در قانون جاسوسی به عنوان یک جرم امنیتی شناخته میشود که شامل جمعآوری، انتقال یا افشای اطلاعات محرمانه یا طبقهبندی شده به نفع یک دولت خارجی یا علیه دولت خودی است.
ایمنا: جاسوسی مخفی در قانون مجازات اسلامی، به عنوان یک جرم تلقی میشود؟
آقابابائیان: جاسوسان مخفی، افرادی هستند که با هویتهای جعلی و به صورت پنهانی فعالیت و اطلاعاتی را برای یک سازمان یا کشور دیگر جمعآوری یا منتقل میکنند، این افراد ممکن است در پوششهای مختلفی از جمله شهروند عادی، کارمند یا حتی دیپلمات فعالیت کنند و به طور معمول برای مدت طولانی هویت خود را مخفی نگه میدارند؛ به عنوان مثال، در جنگ تحمیلی رژیم صهیونیستی به کشور این نوع جاسوسی قابل شهود است که با تأمین و آمادهسازی تجهیزات در مناطق ناشناخته و دور از دسترس و مسلح کردن و در اختیار قرار دادن خودروهای خود به افراد بیگانه برای ضربه زدن به منافع یک کشور همکاری میکنند.
اگر فردی به نیت اختلال در امنیت ملی در شرایط فعلی کشور با وجود حملات رژیم منحوس صهیونیستی، اخبار کذب را از طریق فیلمبرداری، مصاحبه، عکاسی منتشر کند، قانونگذار اشد مجازات را لحاظ میکند و اقدام این فرد به عنوان جاسوسی اینترنتی شناخته میشود.
ایمنا: مجازات جرم جاسوسی در قانون جرایم رایانهای چیست؟
آقابابائیان: جاسوسی اینترنتی در قانون مجازات اسلامی، به عنوان یک جرم تلقی میشود و مجازاتهای خاصی برای آن در نظر گرفته شده است، این جرم به طور خاص در ماده ۷۳۱ قانون مجازات اسلامی و ماده ۳ قانون جرایم رایانهای تعریف شده است و بر این اساس، هر فردی به طور غیرمجاز به دادههای سری در حال انتقال یا ذخیره شده در سامانههای رایانهای یا مخابراتی از طریق لبتاب، تلفن همراه و تبلت دسترسی پیدا کند، مرتکب جرم جاسوسی اینترنتی شده است که طبق قوانین، مجازات آنها با توجه به ابزارهای مورد استفاده جاسوسی به ویژه پهباد، فیلمبرداری از اماکن ممنوعه با هدف برهم زدن امنیت یک جامعه و تقابل به نظام، از حبس تا اعدام تعیین شده است.
مجازات اعدام، شدیدترین میزان مجازات برای جاسوسان است که به دلیل جاسوسی به کشورهای بیگانه و در اختیار قرار دادن اطلاعات محرمانه، سیاسی، دفاعی و اقتصادی در نظر گرفته میشود، از این رو هر نوع ارتباط با دولتهای متخاصم، جاسوسی و اقدام علیه امنیت ملی است، چراکه تمامیت سرزمینی، استقلال و بنیان حکومت را به خطر میاندازد و باعث افشای اطلاعات محرمانه میشود.
ایمنا: خودآگاهی ملی برای عبور از بحران چقدر حائز اهمیت است؟
آقابابائیان: در شرایط عادی قرار نداریم و با توجه به شرایط کنونی، امنیت کشور، حفظ تمامیت ارضی و سلامت هموطنان از واجبات ضروری است، احتمال دارد که برخی از افراد دلخوریهای متعددی داشته باشند، اما این دلخوریها نباید انگیزهای برای مقابله با نظام و جاسوسی باشد و باید بدانیم که دلخوری و امر جاسوسی دو مقوله متفاوت است.
در شرایط پر از تاب و تنش کنونی، اگر بعضی موضوعات و مسائل را که به هیچوجه اتفاق نیفتاده است، به دروغ انتشار دهیم، آثار روانی آن بر مردم بسیار تأثیرگذار خواهد بود؛ امنیت از مهمترین نیازهای جوامع بشری است و هر جرمی که این امنیت را به خطر اندازد موجب مجازات است.
در شرایط بحرانی افراد جامعه باید اطلاعات موثق را از منابع معتبر به دست بیاورند و میطلبد رسانههای دیداری به منظور تسکین آلام، برای ارائه گزارشها و انتشار اخبار مهم از مجریان بسیار مسلط، تحصیلکرده و مقبول که بیان، نگاه و نشستن آنها آرامش به بیننده منتقل میشود و نظریهپردازهای معتمد، باتجربه و مطلع استفاده کند.
نظر شما