به گزارش خبرگزاری ایمنا، اصفهان شهری است که در حافظه تاریخی ایران، تنها به معماری باشکوه، پلها و کاشیکاریهایش شناخته نمیشود؛ بلکه یکی از خاستگاههای اصلی حکمت و تفکر عقلانی در جهان اسلام بهشمار میرود؛ از سدههای نخستین هجری تا دوران صفوی، این شهر بستری برای بالندگی مکتبهای فلسفی، عرفانی و منطقی بوده است؛ مکتبهایی که در آن فیلسوفان، متکلمان و عارفان در جستوجوی پیوندی میان عقل، وحی و تجربه زیسته انسانی بودهاند.
در دل همین پیشینه تاریخی، خانه حکمت اصفهان بهعنوان نهادی تازهتأسیس، تلاش میکند پیوندی میان سنت فکری گذشته و نیازهای فکری امروز برقرار کند؛ این مرکز در محل یکی از کانونهای اصلی تعلیم و تعلم دوران صفوی شکل گرفته و اکنون با برنامههای متنوع علمی، آموزشی و فرهنگی، میزبان نسل جدیدی از مخاطبان حکمت است؛ از پژوهشگران گرفته تا معلمان، دانشجویان، دانشآموزان و کودکان.
فعالیتهای خانه حکمت، طیفی گسترده از تصحیح متون کهن، برگزاری نشستهای تخصصی، آموزش مفاهیم فلسفی به زبان ساده و گفتوگو درباره نسبت حکمت با موضوعات روز را دربرمیگیرد؛ در این فضا حکمت نه میراثی صرفاً گذشتهنگر، بلکه راهی برای اندیشیدن درباره زیستن در اکنون تلقی میشود.
اصفهان، سرزمین دو مکتب و هزار حکیم
علی کرباسیزاده اصفهانی، مدیر خانه حکمت و مدیر گروه فلسفه غرب دانشگاه اصفهان به خبرنگار ایمنا اظهار میکند: خانه حکمت در اصفهان، تداوم فعالیتهای حکمی، فلسفی و عرفانی این شهر بزرگ تاریخی است؛ ما دو مکتب بزرگ فلسفی در دو دوره مهم در ایران در شهر اصفهان داشتهایم و اصفهان در چند دوره پایتخت حکومتها بوده است.
وی میافزاید: اولین دورهای که یک مدرسه و مکتب بزرگ فلسفی در اصفهان تشکیل شد همزمان با ورود جناب شیخالرئیس ابوعلی سینا به اصفهان بود؛ ابوعلی سینا نزدیک به دو دهه از آخر عمر پر برکتش را در اصفهان به سر برد و با آمدن او به اصفهان تمام فعالیتهای فلسفی و فیلسوفان اسلامی از بغداد به ایران و اصفهان منتقل شدند، پس از آن فیلسوفان بزرگ ما تماماً و اصالتاً ایرانی بودند.
مدیر خانه حکمت ادامه میدهد: بنابراین ما یک مکتب متقدم فلسفی داریم که در دوران شیخالرئیس ابنسینا و شاگردان مستقیم او مانند ابوعبیدالله معصومی، ابن زیله اصفهانی، جناب بهمنیار و… جریان داشته است؛ برخی از این افراد بیش از ۵۰ سال بعد از فوت بوعلی سینا در اصفهان ماندند و تدریس و فعالیتهای علمیشان را در مجموعهای که در خیابان ابنسینای فعلی ما هنوز بقایای آن وجود دارد، ادامه دادند.
کرباسیزاده بیان میکند: مدرسه ابوعلی سینا در واقع نخستین دانشگاهی است که در جهان تأسیس شد؛ این دانشگاه در حوزههای مختلفی مانند الهیات، ریاضیات، طبیعیات و پزشکی و… فعالیت داشت؛ در ادامه بزرگانی مانند خیام نیشابوری، شیخ اشراق و خواجه نصیر طوسی به اصفهان رفتوآمد داشتند و این فعالیتهای فلسفی در مرکز ایران یعنی اصفهان تا چندین سده ادامه داشت.
وی میافزاید: مکتب فلسفی بعدی، مکتب متاخر است که در زمان حکومت صفویه و انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان، با فعالیتهای میرداماد آغاز میشود؛ این مکتب سه رکن بزرگ دارد؛ میرداماد، شیخ بهایی و میرفندرسکی و فعالیتهایی که این افراد و شاگردانشان انجام میدهند.
مدیر گروه فلسفه غرب دانشگاه اصفهان مطرح میکند: تا قبل از حمله افغانها به اصفهان این فعالیتها ادامه داشته که به اصطلاح به آن عصر طلایی مکتب اصفهان در دوره صفوی گفته میشود؛ بعد از حمله افغانها و جمع شدن مجدد تمام ظرفیتها، عصر نقرهای مکتب فلسفی اصفهان شروع میشود و با ملأ اسماعیل خواجویی و آقا محمد بیدآبادی ادامه پیدا میکند، در آخر نیز به حاج آقا رحیم ارباب و استاد علامه همایی و دیگران میرسد.
کرباسیزاده ادامه میدهد: خانه حکمت در جوار حکیم عارف سالک سید ابوالقاسم میرفندرسکی تأسیس شده است؛ این محل در زمان صفویه مدرسهای بوده که جناب میر و برخی از شاگردانش در اینجا تدریس داشتهاند، طلبههایی در اینجا ساکن بودند، همچنین محل رفتوآمد عرفا و اهل سلوک بوده است.
تقویت سطح عقلانیت، خردمندی و خردورزی از اهداف اصلی خانه حکمت است
وی میافزاید: خانه حکمت در سال ۱۳۹۶ به همت شهرداری، دانشگاه اصفهان و حوزه علمیه اصفهان تأسیس شد؛ از اهداف اصلی خانه حکمت، تقویت سطح عقلانیت، خردمندی و خردورزی در شهروندان است؛ اینکه بتوانیم پل واسطهای بین دانشگاه، حوزه علمیه و عموم جامعه باشیم و تمام علاقمندان به حکمت را در هر سطح، دغدغه، علاقه و سوادی که هستند جذب کنیم، در طول سه همایش بزرگ فلسفی اصفهان تاکنون نزدیک به هفتاد جلد کتاب را چاپ و منتشر کردیم، متون مهمی از فیلسوفان ایران و مکتب اصفهان را تصحیح کردیم و امیدواریم همچنان بتوانیم فرهنگ و تمدن بزرگ ایرانی-شیعی را به علاقهمندان معرفی کنیم.
مدیر خانه حکمت بیان میکند: از شهرداری اصفهان در طول سالیان اخیر، معاونان فرهنگی شهرداریها، سازمان فرهنگی تفریحی ورزشی شهرداری اصفهان، دانشگاه اصفهان، رؤسای دانشگاه، معاونان پژوهشی و فرهنگی، رؤسای و معاونان دانشکده ادبیات، حوزه علمیه اصفهان، آیت الله مظاهری و فرزند ایشان استاد حاج شیخ حسن مظاهری، اساتید مختلفی که در برنامهها حضور داشتند، دانشجویان و تمام کسانی که به غنای مباحث اینجا کمک کردند تشکر میکنم.
تنوع فعالیتهای خانه حکمت از آغاز تا امروز
حمید علایی نژاد، معاون پژوهشی خانه حکمت به خبرنگار ایمنا میگوید: مجموعه خانه حکمت از بدو تأسیس انواع مختلفی از فعالیتها مانند دورههای آموزشی، نشستهای علمی، همایشهای مختلف، فعالیتهای فرهنگی، چاپ و نشر بیش از ۵۰ عنوان کتاب و فعالیتهای دیگری را بر عهده داشته است.
وی در خصوص ساختار فعالیتهای خانه حکمت میافزاید: این مجموعه با هدف اینکه فعالیتهای خودش را تخصصی و در موضوعات مختلف از توانمندیهای متخصصین همان حوزه استفاده کند، گروههای مختلفی را تحت عنوان گروههای علمی تشکیل داده است؛ این گروهها مجموعهای از فعالیتهای آموزشی، پژوهشی و… را بر عهده دارند.
معاون پژوهشی خانه حکمت درباره فعالیتهای آموزشی گروهها ادامه میدهد: برگزاری دورههای آموزشی، نشست علمی، سخنرانیها، کارگاهها، مدرسههای چند روزه و همایشها از جمله فعالیتهای خانه حکمت در بخش آموزشی است.
علایینژاد تصریح میکند: فعالیتهای پژوهشی گروهها انواع مختلفی دارد؛ یکی از آنها بحث طرحهای پژوهشی است که این طرحها پیشنهاد و در شورای راهبردی خانه حکمت بررسی میشود، سپس بعد از داوری و طی مراحلی که برای آن در نظر گرفته شده، در صورت تصویب از انجام این طرحهای پژوهشی در گروهها حمایت خواهد شد؛ برونداد این طرحها به نوع طرح بستگی دارد و متفاوت خواهد بود؛ بر این اساس با حمایت خانه حکمت چاپ یا منتشر خواهد شد.
وی ادامه میدهد: بخش مهم دیگری از فعالیتهای گروههای پژوهشی به فعالسازی و حمایت از حلقههای مطالعاتی اختصاص دارد؛ حلقههای مطالعاتی عمدتاً از دانشجویان و فعالان حوزههای مرتبط در بازههای سه ماهه، شش ماهه و یک ساله به فعالیت میپردازند. برونداد این حلقههای مطالعاتی در قالب کتاب، مقاله یا برگزاری کارگاهها و دورههای آموزشی و… خواهد بود.
معاون پژوهشی خانه حکمت مطرح میکند: بخش دیگری از فعالیتهای خانه حکمت به ارائه خدمات مشاورهای به سازمانها یا افراد برحسب نیازشان اختصاص پیدا میکند؛ همچنین علاوهبر بخشهای پژوهشی و مشاورهای، بخشی به تولید محتوای علمی در شبکههای اجتماعی مختلف میپردازد.
هشت گروه فعال در خانه حکمت
علایینژاد میگوید: در حال حاضر هشت گروه در خانه حکمت فعال هستند؛ گروه ادیان و عرفان، گروه مطالعات منطق، گروه تحقیق و تصحیح متون، گروه سیاست و فلسفه حقوق بشر، گروه فلسفه علم و تکنولوژی، گروه فلسفه و زندگی، گروه فلسفه هنر و گروه مطالعات تاریخ فلسفه. البته گروهها محدود به این موارد نیستند و از لحاظ موضوعی و فعالیتها در حال توسعه هستند.
وی میافزاید: برخی از گروهها مانند گروه مطالعات منطق، گروه فلسفه هنر و گروه سیاست و فلسفه حقوق بشر به صورت ماهانه سخنرانیهایی را در روز مشخصی برگزار میکنند؛ به طور مثال گروه سیاست و فلسفه حقوق بشر، سخنرانیای با عنوان صنعت و آینده در برنامه دارد؛ در این سخنرانی آقای دکتر مقتدایی و آقای دکتر حیدری به ایراد سخنرانی و مباحثه خواهند پرداخت.
معاون پژوهشی خانه حکمت اشاره میکند: گروه فلسفه هنر نیز سخنرانیای با موضوع مواجهه فرهنگی ایران و غرب و تأثیر آن در نقاشی ایرانی در برنامه دارد، همچنین گروه مطالعات منطق ۲۸ خرداد نشستی درباره جنبههای اهمیت استدلال ورزی و استدلال قیاسی برگزار خواهد کرد. علاقهمندان مراجعه به فضاهای اطلاع رسانی خانه حکمت از جزئیات این برنامهها مطلع شوند.
فلسفه برای کودکان، اما با رویکرد بومی
علایینژاد درباره برنامههای خانه حکمت مختص کودکان میافزاید: علاوهبر سخنرانیهایی ماهیانه برنامهای مختص کودکان در تابستان با عنوان «نوبرانه حکمت» در نظر گرفتهایم که شامل بخشهای مختلفی میشود؛ دوره اول این برنامه شامل شاهنامهخوانی، کتابخوانی و آموزش حقوق شهروندی است که گروه فلسفه و زندگی و گروه سیاست و فلسفه حقوق بشر به صورت مشترک این برنامه را برگزار میکنند.
وی ادامه میدهد: در خانه حکمت یک حلقه مطالعاتی و اتاق فکری داریم که ذیل گروه فلسفه و زندگی و گروه مطالعات منطق فعالیت میکند؛ هدف از تشکیل این حلقه مطالعاتی این است که بتوانیم بر اساس دانشی که داریم محتوایی مناسب کودکان ایجاد کنیم؛ ما از عنوان رایج یعنی «فبک یا فلسفه برای کودک» استفاده نکردیم و معتقدیم آنچه قرار است به کودکان آموزش داده شود، لازم است در همین فضا و بر اساس میراث غنیای که ما در اختیار داریم تدوین شود؛ میراثی که به جامعه ایرانی-اسلامی و سرزمین خودمان مربوط است در اختیار کودکان قرار دهیم.
کافه کتابخوانی و فیلمسفه؛ فلسفه در قالبهای نو
معاون پژوهشی خانه حکمت تصریح میکند: معتقدیم که در برخی دورههای آموزشی کودکان و تربیت مربی، آنقدر که لازم است به مبانی فلسفی، متافیزیکی و معرفتشناختی موضوعات پرداخته نشده است؛ این مسئله ضعفی بزرگ در حیطه آموزش است و به این معناست که ما پیامدهای آن را نمیدانیم؛ خلأ بزرگی در این زمینه وجود دارد که خانه حکمت و تیمهای متشکل از افراد متخصص مشغول فعالیت در این حیطه هستند.
علایینژاد با بیان اینکه یکی دیگر از برنامههای پیش رو در خانه حکمت «کافه کتابخوانی» است ادامه میدهد: در این دوره کتابی در حوزه مهارتهای خوب اندیشیدن و تفکر نقادانه باهمخوانی و در فضایی صمیمی در قالب گفتوگو به بحث گذاشته میشود؛ قرار است که به جنبههایی از تفکر نقادانه در این دوره بپردازیم.
وی میافزاید: برنامه دیگری در خانه حکمت با عنوان «فیلمسفه و نقد فیلم» در پیش داریم؛ در گذشته نیز این برنامه برگزار میشد. از انتهای خرداد به صورت دو هفته یک بار برگزار و در هر جلسه یک فیلم به انتخاب اساتید پخش و نقد میشود.
معاون پژوهشی خانه حکمت اشاره میکند: برنامه دیگری با عنوان جمعههای گردشگری در پیش داریم که در این برنامه از یک محل از مکانهای فرهنگی یا مذهبی اصفهان بازدید و درباره آن بحثی ارائه میشود؛ اولین جمعه گردشگری به بازدید از مرقد علی بن سهل، از عرفای نامدار اصفهان میپردازد.
علایینژاد میگوید: بخشی از فعالیتهای خانه حکمت به نوجوانان اختصاص پیدا میکند؛ آموزش فلسفه مقدماتی و مهارت گفتوگو از جمله برنامههای نوجوانان است.
مدرسه تابستانه «فلسفه در زندگی»
وی با اشاره به اینکه ابتدای تابستان در خانه حکمت مدرسهای سه روزه با عنوان «فلسفه در زندگی» داریم بیان میکند: این مدرسه در ۱۲ جلسه برگزار میشود؛ هدف از برگزاری این است که نشان دهیم برخلاف تصور عموم که میگوید فلسفه بحثی انتزاعی است و با زندگی واقعی ارتباط ندارد، فلسفه نقش مهمی در حوزههای مختلف زندگی انسانها دارد؛ عناوین این مدرسه تابستانه که از ۴ الی ۶ تیر برگزار خواهد شد بدین شرح است؛ فلسفه و تاریخ، فلسفه و سیاست، فلسفه و زندگی روزمره، فلسفه و ادبیات، فلسفه و هنر، فلسفه و هویت، فلسفه و توسعه، فلسفه و محیط زیست، فلسفه و دین، فلسفه و تکنولوژی و مباحثی که به زندگی روزمره مربوط است.
معاون پژوهشی خانه حکمت مطرح میکند: برنامه دیگری نیز در خصوص مباحث علوم شناختی و هوش مصنوعی داریم که جزئیات آن اعلام خواهد شد؛ از اواسط تیر این دوره آموزشی با حضور اساتید متخصص در این حوزه شروع میشود؛ همچنین طبق سنت هر ساله خانهی حکمت، همایشی برای بزرگداشت ابنسینا در شهریور خواهیم داشت.
علایینژاد در خصوص چشماندازهای خانه حکمت اظهار میکند: هدف مهم مجموعه ما گسترش خردورزی و عقلانیت در سطح جامعه است؛ هیئت مدیره خانه حکمت از اساتید برجسته علوم انسانی و به طور خاص مباحث حکمی و فلسفی تشکیل شدهاند، خانه حکمت به عنوان پلی بین دانشگاه، دیگر نهادهای علمی و جامعه تلاش میکند بتواند مباحث علمی در این حیطه را عمومی کند، نه به این معنا که همان علم را به عموم آموزش دهد، بلکه به این معنا که تبعات و پیامدهای آن را در جامعه گسترش دهد؛ یعنی اساس کار اتکا به عقل، خردورزی، استدلال و گفتوگو است.
وی ادامه میدهد: معتقدیم که گسترش خردورزی و عقلانیت، کلید حل بسیاری از مشکلات اجتماعی ما است و اگر این مسئله حل شود، بسیاری از آسیبها و مشکلات را نخواهیم داشت.
کلانپروژه ویژه برای مسائل شهر اصفهان
معاون پژوهشی خانه حکمت تصریح میکند: بخش دیگری از مأموریت خانه حکمت به طور خاص مربوط به شهر اصفهان است؛ در این راستا خانه حکمت برنامههای ویژهای برای اصفهان در نظر دارد؛ گروههای علمی در خانه حکمت به عنوان یک برنامه پژوهشی یک ساله به جنبهای از مسائل و موارد مربوط به اصفهان میپردازند و برنامهای مختص اصفهان در نظر گرفتهاند، این یک کلانپروژه و هدفی طولانیمدت است که خانه حکمت در نظر دارد و تلاش میکند در شهر اصفهان، تأثیرگذاری اجتماعی داشته باشد.
علایینژاد میافزاید: از دیگر اهداف ما در خانه حکمت برقراری ارتباط با دیگر نهادهای علمی شامل دانشگاهها، حوزهها و نهادهای مستقل علمی در اصفهان، خارج از اصفهان، خارج از ایران و همافزایی است؛ احیای مکتب فلسفی اصفهان از دیگر اهداف مهم خانه حکمت است؛ احیا به این معنی که با پرداختن به پرسشهای جدید بشر امروز و استفاده از میراث غنی حکمی بتوانیم تولید علم داشته باشیم؛ بتوانیم با نگاه، روشها و مفاهیم جدید به مسائل بپردازیم و آنها را تحلیل و ارزیابی کنیم.
وی میگوید: همچنین تدوین برنامههایی در جهت توانمندسازی دانشجویان علوم انسانی به خصوص دانشجویان فلسفه و علوم عقلی از اهداف ما بوده است؛ این توانمندیها و مهارتها به دانشجویان کمک میکند در زمینهای که علاقه دارند، فعالیت علمی، اقتصادی و نوعی کسبوکار داشته باشند.
معاون پژوهشی خانه حکمت بیان میکند: خانه حکمت این آمادگی و اشتیاق را دارد که با همیاری فعالان و توانمندان حوزههای مربوط به مباحث حکمی فعالیتهایی را شکل دهد و از آنها حمایت کند.
به گزارش خبرگزاری ایمنا، خانه حکمت اصفهان یادآور این حقیقت است که سنتهای فکری اگر بهدرستی بازخوانی و بهروز شوند، همچنان میتوانند به حیات فرهنگی و فکری جامعه معنا ببخشند؛ در روزگاری که نیاز به عمق، تفکر و گفتوگوی معنادار بیش از پیش احساس میشود، این مجموعه میکوشد بار دیگر اصفهان را به مرکزی برای تأمل و حکمت تبدیل کند. برای ارتباط با خانه حکمت و اطلاع از جزئیات بیشتر برنامه میتوانید به سایت ( www.khanehekmat.com) و صفحات خانه حکمت در شبکههای مجازی مراجعه کنید.
گزارش از: عارفه معینی خبرنگار ایمنا
نظر شما