به گزارش خبرگزاری ایمنا، در شرایطی که همچنان پرچالشترین پرونده سیاست خارجی ایران در امتداد میزهای مذاکره دنبال میشود، تهران این بار سرفصل متفاوتی را رقم زد؛ میزبانی از ۵۳ مقام بلندپایه و بیش از ۲۰۰ هیئت خارجی در قالب «مجمع گفتوگوی تهران»؛ رویدادی که شاید در نگاه نخست یک نشست معمولی دیپلماتیک بهنظر برسد، اما در بطن خود، حامل پیامهایی بسیار فراتر از چند سخنرانی رسمی و دستدادنهای صوری است.
این مجمع درست در زمانی برگزار شد که برخیها در آنسوی اقیانوس، هنوز خیال میکنند بازی سیاست در خاورمیانه را تنها با برگههای تحریم و تهدید میتوان پیش برد. در حالی که ایالات متحده، با دستفرمان فرسوده و حافظهای مملو از شکستهای استراتژیک، همچنان در پی «انزوای ایران» است، تهران با نگاهی چندلایه و هوشمندانه، نشان داد که نه تنها منزوی نیست، بلکه توانسته با تکیه بر ظرفیتهای بومی و منطقهای، جایگاه دیپلماسی خود را بازسازی و تقویت کند.
برگزاری این نشست، یک پیام روشن دارد: ایران، کشوری نیست که همه امیدهایش را به درِ بستهی مذاکرات مستقیم با واشنگتن گره بزند. آن روزها که تنها راه نجات را در لبخند طرف غربی میجستند، گذشته است. امروز، دیپلماسی ایرانی چندمسیره و چندسطحی است؛ اگر از درِ رسمی وارد نشدند، از پنجرههای منطقهای و بینالمللی راهی خواهد یافت.
فرصتی برای تقویت دیپلماسی منطقهای ایران
مجمع گفتوگوی تهران، از یکسو فرصتی بود برای تثبیت نقش ایران بهعنوان بازیگری فعال و گفتوگومحور در سطح منطقه، و از سوی دیگر، بستر مناسبی برای بهروزرسانی ائتلافهای دیپلماتیک، همافزاییهای راهبردی، و کاهش فاصله با برخی کشورهای همسایه. دیدارهای حاشیهای و رایزنیهای غیررسمی که در حاشیه این نشست انجام شد، گواهی بر آن است که سیاست خارجی ایران، تنها بر پایه بیانیههای رسمی و تیترهای خبری بنا نشده، بلکه بر منطق گفتوگوهای بیصدا و اثرگذار استوار است.
در همین راستا، حضور مسرور بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق نیز، نه یک اتفاق نمادین، بلکه حرکتی حسابشده برای تعمیق روابط با همسایگان و بازسازی پیوندهای منطقهای بود؛ پیوندهایی که غربیها سالهاست تلاش میکنند آنها را قطع کنند، اما گویا اراده سیاسی تهران برای وحدت منطقهای، بر سناریوهای تفرقهافکنانه پیشی گرفته است.
بهعبارت دیگر، تهران در این مجمع نشان داد که در جهان امروز، آنکه حرفی برای گفتن دارد، نیازی به اجازه آمریکا ندارد؛ و آنکه به جای تهدید، بر گفتوگو تکیه میکند، بهتر شنیده میشود. مجمع گفتوگوی تهران، تنها یک مراسم دیپلماتیک نبود، بلکه اعلام موجودیت یک راهبرد است؛ راهبردی که در آن، سیاست خارجی ایران نه به آمریکا ختم میشود، نه از او آغاز.
مجمع گفتوگوی تهران، نهتنها محفلی برای تبادلنظر میان کشورهای منطقه است، بلکه بهعنوان الگویی از دیپلماسی فعال و هوشمند ایران، فرصتی ارزشمند برای هماندیشی و تضارب آرا میان نخبگان سیاسی، دانشگاهی و مقامات رسمی و غیررسمی به شمار میرود. این رویداد که به ابتکار وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران برگزار میشود، در زمره قالبهای رایج دیپلماسی جهانی قرار دارد و تلفیقی از مسیر رسمی و غیررسمی ارتباطات بینالمللی را فراهم میآورد.
حضور همزمان وزرای خارجه مستقر و چهرههای دانشگاهی و اندیشمند، به این مجمع بُعدی چندلایه میبخشد. در حالی که دیپلماسی رسمی مسیر اصلی را نمایندگی میکند، مشارکت مقامات سابق و نخبگان علمی، امکانی برای تعاملات مؤثر در مسیر موسوم به Track 2 ایجاد میکند؛ مسیری که گاه پیامها و ایدههای خلاقانهای را به جریانهای رسمی تزریق میکند. در واقع، سطح و تنوع مهمانان این مجمع خود گواهی بر قدرت تعامل و پذیرش بینالمللی ایران است و نشان میدهد که تهران هنوز هم مرکز توجه گفتوگوهای سازنده منطقهای و جهانی است.
این مجمع بهطور مستقیم در روند مذاکرات رسمی تأثیر نمیگذارد، اما بهعنوان بستری برای گفتوگوهای موازی و رایزنیهای مفید در حاشیه اجلاس، میتواند ایدههایی نو برای حلوفصل مسائل منطقهای و بینالمللی ایجاد کند. حتی اشاره برخی مهمانان بینالمللی به این مجمع در نشستهای خارج از کشور، حاکی از آن است که ابتکار تهران در گفتمانسازی مؤثر بوده و بازتاب آن فراتر از مرزهای جغرافیایی دیده میشود.
واقعیت آن است که بر خلاف برخی ادعاها درباره انزوای جمهوری اسلامی ایران، برگزاری چنین رویدادهایی نهتنها این شعارها را بیپایه جلوه میدهد، بلکه تصویری روشن از ظرفیت دیپلماسی متکثر و فعال ایران ارائه میدهد. این ابتکار بهویژه در شرایط حساس مذاکرات، به تیم مذاکرهکننده ایران نشان میدهد که کشور تنها نیست و در فضای بینالمللی نیز حرف برای گفتن دارد.
تهران، پیشگام دیپلماسی منطقهای
ایران از نخستین کشورهای منطقه بود که پیش از شیوع کرونا، رویدادهایی از این جنس را برگزار کرد؛ از نشست امنیتی تهران تا دیگر همایشهای تخصصی. هرچند این روند با تغییر دولت و محدودیتهای همهگیری با وقفهای مواجه شد، اما اکنون با برگزاری یکپارچه مجمع گفتوگوی تهران، بار دیگر ابتکار ایران در عرصه دیپلماسی منطقهای احیا شده است. تلفیق ظرفیتها در قالبی یکپارچه، نشاندهنده عزم جدید برای تثبیت این برند دیپلماتیک است.
نکته قابل تأمل آنکه کشورهای دیگر منطقه نیز با الهام از این الگو، فعالیتهایی مشابه آغاز کردهاند. بهعنوان نمونه، عراق نیز گفتوگوهای بغداد را سال گذشته کلید زد. از این منظر، ایران نهتنها پیشرو که الهامبخش مسیرهایی تازه در تعاملات منطقهای است.
نظر شما