به گزارش خبرگزاری ایمنا، وقتی صحبت از روابط خانوادگی به میان میآید، همه تلاش میکنند تا دریابند که چگونه رابطه بین والدین و فرزندان میتواند بهبود یابد، تکنیکهای فرزندپروری مثبت برای تربیت فرزندانی منظم و متعهد به ارزشهای اخلاقی میتواند مؤثر واقع شود و آرزوی هر پدر و مادری است، با این حال این موضوع کار آسانی نیست و مهم است که بدانیم رابطه والد و فرزند یک جاده دو طرفه است.
رفتار لجبازی کردن در کودکان دلایل متفاوتی دارد و در بعضی سنین طبیعی بوده و نشانه رشد شخصیت کودک به شمار میرود، با این حال، وقتی نافرمانیهای کودک زیاد میشود، والدین احساس کلافگی میکنند، کنترل بیشازحد والدین و زیر نظر گرفتن تمام رفتارهای کودک میتواند موجب افزایش لجبازی در کودکان شود.
فرزندان لجباز به طور جدی تصمیم میگیرند که نگرش، رفتار یا موضع خود را تغییر ندهند، هر گونه التماس، فحاشی و اجبار نیز هیچ تأثیری نخواهد داشت و کودک هر کاری را که میخواهد انجام میدهد، لجبازی است که باعث میشود فرزندان در برابر هر نوع تغییری سرپیچی کنند، حتی اگر این تغییر به نفع خودشان باشد یا از آنها در برابر هر آسیبی محافظت کند، برای مثال خودداری از بستن کیف مدرسه، هیچ گاه هم دلیل موجهی برای این انکار وجود ندارد.
اما دوران نوجوانی فرزندان سنی است که در آن پدر و مادر با نوسانات خلقی و تغییرات هورمونی فرزند روبهرو میشوند، یعنی در این سن فرزند نوجوان ممکن است دقایقی را شاد بوده و ناگهان بدون دلیل غمگین شود تغییرات هورمونی و ساختاری بدن باعث میشود که او نوسانات خلقی زیادی را داشته باشد، در این سن عدهای از نوجوانان به شدت لجباز، پریشان و مضطرب میشوند، احتمال دارد والدین در این دوران با فرزند خود با مشکل رو به رو شوند و نوجوان دیگر مانند دوران کودکی تمام حرفها و نصیحتهای والدین را گوش نداده و اجرا نکند، این نوع تغییرات در این سن کاملاً طبیعی است، پدر و مادر باید فرزند خود را درک کرده و با او همدلی کنند و با استفاده از روابط دوستانه و صمیمانه بهتر میتوانند با لجبازی نوجوانان و حرف گوش ندادن آنها مقابله کنند.
لجبازی نوجوانان نوعی رفتار ناهنجار اما طبیعی در سن نوجوانی به شمار میآید، اگر فرزند نوجوان رفتاری به دور از دلیل و منطق دارد، با والدین مخالفت میکند و حاضر نیست دلیل منطقی آنها را بپذیرد یعنی دارد با والدین لجبازی میکند، طی این رفتار نوجوانان با پرخاشگری و پافشاری تلاش میکند تا تصمیمات خود را اجرا کنند. این رفتار با نشانههایی مانند پافشاری روی خواستههای غیرمعقول، پایین نیامدن از موضع شخصی و مشاجره، قشقرق به پاکردن، گریه کردن، به دیگران ناسزا گفتن، آسیب رساندن به دیگران و شکستن وسایل همراه است.
والدین در همه مواقع به دنبال راه حلی برای تربیت صحیح فرزندان خود هستند و میخواهند فرزندان خود را در رابطه با مسائل مختلف راهنمایی کرده و و شرایط روحی مناسبی را برای آنها فراهم کنند، اما اغلب نوجوانان در این سن با نشان دادن واکنشهایی مانند عصبانیت، غر زدن و داد و فریاد از دستورات والدین سرپیچی میکنند تا خواستههای آنها اجرا شود
وقتی والدین مهارتهای فرزندپروری مؤثر را توسعه میدهند، میتوانند خود را به نسل جدید نزدیک کنند و آنها را درک کنند، هنگامی که والدین بتوانند در میزان حد و مرز گذاری، تشویق کردن و برخورد و جریمه کردن فرزندانشان، تعادل ایجاد کنند فرزندانی سالم و شاد خواهند داشت، به این ترتیب آنها والدین خوبی میشوند اما وقتی ندانیم چگونه پدر و مادر خوبی باشیم، بین ما و فرزندمان فاصله ایجاد میشود.
طیفهای وسیع رفتار لجبازی کردن فرزندان
مهرداد دشتی روانشناس، زوج درمانگر و مشاور خانواده درباره طیفهای وسیع رفتار لجبازی کردن فرزندان به خبرنگار ایمنا میگوید: لجبازی فرزندان یک رفتاری است مانند هر رفتار دیگری وابسته به یک نیاز و احساس است و رفتار لجبازی یک پیامی را میخواهد منتقل کند یا یک نوع رفتار دفاعی است، لجبازی کردن یک طیف وسیعی از رفتارها را شامل میشود یعنی اینکه شکلها، انواع متفاوت و عوامل مختلفی هم دارد، عوامل لجبازی کردن فرزندان میتواند از عوامل رشدی کاملاً طبیعی آنها باشد مانند مواقعی که یک کودک و یک نوجوان میخواهد جلب توجه کند یا رفتار لجبازی کردن فرزندان میتواند یک واکنش طبیعی آن سن و سال بوده و نشانه یک اختلال روانی جدی و شدید باشد، برای مثال کودکانی که اختلال سلوک دارند آنها هم نافرمانی و لجبازی میکنند اما میزان شدت و تکرار لجبازی کردن آنها و نوع لجبازیهایشان متفاوت است.
وی میافزاید: تنها با دیدن رفتاری لجبازی کردن فرزندان سریع نمیتوان قضاوت کرد که علت آن چیست و چرا انجام میشود، باید لجبازی کردن فرزندان را مورد بررسی قرار داد که لجبازی کردن آنها از کجا ناشی میشود و چه پیامی را میخواهد برساند و فرزند چه دفاعی را میخواهد از خودش بکند که دارد لجبازی میکند، در مقابل این نوع رفتارهای لجبازی فرزندان رفتارهای والدین لجباز هم دیده میشود و بسیاری اوقات فرزندان رفتار لجبازی را از والدین خود وراثتی به ارث بردند یا به شکل یاد گیری مشاهدهای از آنها الگو برداری میکنند.
روانشناس، زوج درمانگر و مشاور خانواده تصریح میکند: لجبازی کردن فرزندان میتواند هم زمینه وراثتی داشته باشد و هم بر مبنای یادگیری مشاهدهای آنها از رفتار بزرگترها باشد اما این مورد رفتاری غیر قابل تغییر نیست و الدین میتوانند برای تغییر این نوع رفتار فرزندان با آنها صحبت کنند و از متخصصان و مشاوران این حوزه برای کمک به این گروه از فرزندان استفاده کنند، اگر والدین روشی را برای تغییر رفتار لجبازی فرزندان در پیش بگیرند و بعد از مدتی این روش جواب ندهد و آنها به لجبازی کردن خود ادامه دهند، باید والدین استفاده مدوام از این نوع روش را کنار بگذارند.
وی خاطرنشان میکند: والدین باید سعی کنند در مورد علت بروز این نوع رفتار فرزندشان سوال کنند و مهمترین روشی که والدین باید در نظر بگیرند اینکه از بروز رفتار لجبازی فرزندان پیشگیری کنند و لجبازی کردن فرزندان یک رفتاری برای جلب توجه، احساس هویت، مستقل بودن، نشان دادن قدرت و وجود داشتن خود است و روشی که بسیاری از کودکان و نوجوانان برای ابراز وجود، خودنمایی و نشان دادن قدرت از خود بروز میدهند و لجبازی کردن و رفتارهای مقابلهای با والدین است.
راهکارهایی برای نحوه روبهرو شدن با فرزندان لجباز
دشتی عنوان میکند: قبل از اینکه بچهها بخواهند با رفتار لجبازی کردن جلب توجه کنند، باید والدین به عنوان یک انسان مستقل برای آنها اعتبار و احترام قائل شوند به میزانی که نیاز دارند به آنها توجه کنند، باید والدین آنها را ببینند و به نیازها و احساسات آنها توجه کنند و به عنوان یک انسان مستقل فرزندان را به رسمیت بشناسند، برای مثال باید برای کودکان یک صندلی جداگانه در میز غذا در نظر گرفته و برای او بشقاب جداگانهای سر میز غذا بگذارند و از او به شکل جداگانه پذیرانی کنند و به او این پیام را بدهند که او هم یک انسان مستقل است یا برای رفتار با یک نوجوان باید والدین سعی کنند به خواستههای او احترام بگذارند و اگر تمایل به رفتن به یک مهمانی خانوادگی را ندارد باید والدین به خواسته فرزند نوجوان خود احترام بگذارند.
وی اضافه میکند: اگر پدر و مادر به شخصیت فرزندان، انتخابها و خواستهها و احساسات آنها احترام گذاشته و برای آن اعتبار قائل شوند تا مقدار زیادی میتوانند زمینه لجبازی کردن فرزندان را از آنها بگیرند و آنها دیگر کمتر دست به رفتارهای مقابلهای با والدین میزنند و رفتارهای آنها در خانواده طبیعیتر خواهد بود، بنابراین یکی از عوامل این است که والدین تلاش کنند با احترام گذاشتن به فرزندان و توجه به موقع به آنها و محبت کردن بجا و ایجاد یک فضای امن برای فرزندان خود و حذف رفتارهای تهدیدی نسبت به فرزندان آنها را از واردن شدن به سمت رفتارهای تهدیدی و لجبازی کردن دور کنند.
روانشناس و مشاور خانواده اظهار میکند: چنانچه والدین این نوع رفتارهای پیشگیرانه را برای کاهش لجبازی کردن فرزندان انجام دادند و باز هم میبینند که کودک و نوجوان آنها بعضی از مواقع دست به رفتار لجبازی میزند، در این شرایط باید والدین سعی کنند رفتار کاوشی داشته باشند، یعنی به جای اینکه بیایند رفتار تنبیهی و نصیحت گونه داشته باشند تلاش کنند که رفتارهای کاوشی بروز دهند و به فرزند نگویند که «داری لجبازی می کنی» و بهتر است بگویند «اکنون این نوع رفتار را داری چه احساسی داری و میخواهی با این رفتار کردن خودت چه پیامی را بدهی و منتقل کنی» در واقع باید والدین کاوش کنند در مورد عوامل زمینهساز لجبازی کردن فرزندان و این نوع واکنش فرزندان هم واکنش همدلانه است.
لزوم آموزش پذیرش محدودیتهای زندگی به فرزندان
وی تاکید میکند: در واقع پدر و مادر با ارائه این نوع رفتار با رفتار لجبازی کردن فرزندشان کاری ندارند و میدانند که این نوع رفتار فرزند ناشی از یک نوع ناراحتی است و میخواهند کاوش کنند که فرزندشان از چه موضوعی ناراحت شده و او را رنج میدهد که رفتار لجبازی کردن را از خود بروز میدهد و حتی ممکن است که در این مواقع رفتار والدین روی رفتار فرزندان هم تأثیر بگذارد و بهتر است والدین به جای رفتارهای نصیحت گونه با فرزندان رفتارهای کاوش گرانه با آنها داشته باشند و از آنها در مورد رنج و ناراحتیشان سوال کنند.
دشتی بیان میکند: سعی کنند که والدین شنونده باشند و به حرفهای فرزندشان در مورد لجبازی کردن او گوش کنند به خصوص در دوران نوجوانی فرزندان که دوران هیجان و هویت یابی آنها است باید والدین به احساسات و هیجانها و ناراحتی آنها گوش دهند و تنها آنها را نصیحت نکنند و اگر والدین این نوع رفتار را داشته باشند به صورت خودکار خیلی از رفتارهای لجبازی فرزندان نوجوان آنها یا اتفاق نمیافتد یا فروکش کرده و اینکه کاهش پیدا میکند.
وی درباره لزوم آموزش پذیرش محدودیتهای زندگی به فرزندان تصریح میکند: گاهی اوقات لجبازی کردن فرزندان در مقابل برآورده کردن تعدادی از نیازهای آنها است و والدین میتوانند در این مواقع فرزندان را با واقعیت روبهرو کنند و به آنها بیاموزند که ضرورت دارد محدودیتهای واقع بینانه زندگی را بپذیرند و این مورد یکی از آموزشهای ضروری و اجتنابناپذیر است و برای سلامت روان فرزندان هم بسیار لازم است و موجب پیشرفت، رشد و افزایش تابآوری آنها در زندگی میشود.
روانشناس، زوج درمانگر و مشاور خانواده عنوان میکند: در واقع یک سری محدودیتهایی در زندگی وجود دارد و فرزندان باید یاد بگیرند که باید این نوع محدودیتها را در زندگی خانوادگی بپذیرند، برای مثال اگر تهیه وسایل تکنولوژی جدید را میخواهند، اما در توان والدین آنها نیست که این نوع وسایل را برای آنها تهیه کنند و این یک واقعیت است و باید بدانند که والدین همه چیز را نمیتوانند برای آنها در زندگی فراهم کنند، باید پدر و مادر بگذارند که فرزندان با این واقعیت روبهرو شوند و ضرورت دارد که فرزندان این نوع ناراحتیها را در زندگی تجربه کرده و تحمل کنند و تابآوری خود را هم بالا ببرند.
وی خاطرنشان میکند: اگر والدین میخواهند که فرزندان آنها لجبازی کمتری داشته باشند، باید ابتدا مواظب رفتارهای خودشان باشند و ضرورت دارد که رفتارهای لجبازی خودشان را خاموش کنند و کنار بگذارند تا بعد از انتظار داشته باشند که لجبازی فرزندان هم کاهش پیدا کند، رفتار لجبازی در دوران کودکی یعنی تا پنج یا شش سالگی کودکان و در دوران نوجوانی برای فرزندان مورد غیرعادی نبوده و برای این نوع مقطع سنی یک رفتار خیلی غیرعادی به نظر نمیآید، اما لجبازی کردن برای والدین بزرگسال یک نوع رفتار غیرعادی محسوب میشود.
ترفندهای کنترل لجبازی کردن فرزندان
نرگس عطریان، متخصص حوزه مطالعات فرهنگی و علوم رفتاری در مورد شیوههای کنترل لجبازی کردن فرزندان به خبرنگار ایمنا میگوید: لجبازی به معنی پافشاری بر روی نظرها و عقیدههای خود و مخالفت با نظرهای دیگران است، بسیاری از اوقات این رفتار به وسیله فرد آگاهانه صورت میگیرد و خیلی وقتها هم نا آگاهانه است. لجبازی کودکان یک نوع رفتار و واکنش نامطلوب است که به صورتهای متعددی مانند ناسزا گفتن، گریه کردن، فریاد کشیدن، شکستن وسایل و آسیب رساندن به خود و خانواده در رفتار با آنها دیده میشود.
وی اضافه میکند: به طور یقین در دوره کودکی و گروه سنی سه تا چهار سال این ویژگی و اصرار بر روی خواستهها و نیازها یک رفتار قطعی است. اما در دوره نوجوانی در بین فرزندان این لجبازیها افزایش مییابد، به خصوص هنگامی که افراد در محیط خانواده وقت زیادتری را با همدیگر سپری میکنند، اگر شناخت بر روی اقتضائات این گروه سنی وجود نداشته باشد ممکن است بگو و مگوها نیز افزایش یابد.
متخصص حوزه مطالعات فرهنگی و علوم رفتاری تصریح میکند: در دوره نوجوانی به دلیل تأثیرات هورمونی و فشارهای جسمی و روحی که بر روی نوجوانان وجود دارد، به طور یقین رفتارهای مخالفی از آنها سر میزند که چندان قابل تحمل به وسیله بزرگسالان نیست، نوجوانان از گروههای سنی هستند که طرح و برنامههایی را برای آینده خود برنامه ریزی کردند و در مواقعی از زندگی که استرس دارند مضطرب تر به نظر می رسند، بهتر است خانواده درک صحیحی از عواطف و احساسات این گروه از فرزندان داشته باشند.
وی عنوان میکند: نوجوانان مانند بزرگسالان و جوانان به تدابیری دست پیدا نکردند تا نحوه برنامهریزی در شرایط خاص را بدانند و از سوی دیگر از تعدادی رفتارها و عادتهای کودکانه دور نشدند، بنابراین انتظار میرود، والدین نوجوانان و رفتارهای لجبازی گونه آنها با درک بیشتر و صبوری مورد تحمل قرار دهند.
عطریان در خصوص نحوه رفتار مناسب با فرزندان نوجوان اظهار میکند: والدین در چنین مواقعی نباید نوجوان را به طور مستقیم سرزنش کنند به دلیل اینکه دستورهای دیکتاتور مابانه جواب نمیدهد، به طور یقین آنها از قوانین حاکم بر خانواده سرپیچی میکنند، بهترین حالت این است که والدین در این شرایط بحرانی توجه به ساعت با هم بودن در کنار خانواده، مطالعه، ساعت خواب و استفاده از فضای مجازی را در نظر داشته باشند تا فرزندان هم با الگو برداری از آنها از این موارد تبعیت کنند.
وی خاطرنشان میکند: یکی از رسالتهای اصلی والدین در خانواده این است که مامن امنی برای فرزندان فراهم کنند و با کنترل لجبازی و استرس، آنها را به صبوری، آرمش خاطر و خروج از بحرانهای زندگی تشویق کنند، ضرورت دارد که والدین غرور نوجوان خود را جریحه دار نکنند و بهترین کار این است که به نوجوان گفته شود «من احساس تو را درک می کنم» در حقیقت والدین میتوانند به گفتههای فرزندان نوجوان خود گوش دهند و ویژگیهای درونی قلبی آنها را بهتر شناخته و آرام آرم مسئولیتهایی را در زندگی به آنها واگذار کنند.
متخصص حوزه مطالعات فرهنگی و علوم رفتاری بیان میکند: فرزندان در مسئولیت پذیری وظایف خانواده با والدین متفاوت هستند، نوجوانان بیشتر علاقه مند به پذیرش مسئولیتهای کوتاهی هستند که چندان زمان بر نباشد و از انجام آن لذت میبردند، باید والدین بعد از انجام مسئولیت فرزند نوجوان را مورد تشویق قرار دهند و ضروری است والدین به جای رفتارهای لجباز گونه با فرزندان نوجوان تلاش کنند که آنها را به صبوری، آرمش خاطر و روبهرو با واقعیتهای زندگی تشویق کنند.
مبرهن است که لجبازی در کودکان رایج است، اما برخورد روزانه با آن ممکن است برای والدین طاقتفرسا باشد، با این حال، دانستن نکاتی در مورد نحوه برخورد با یک کودک لجباز میتواند مفید باشد، باید والدین در این مواقع آرام بمانند، به حرفهای فرزند گوش دهند و به نظرات او احترام بگذارند، تسلیم خواستههای او نشوند. ممکن است سعی کنند به آنها گزینههایی بدهند و با آنها مذاکره کنند. شما همچنین ممکن است والدین این گروه از فرزندان را تنبیه کنند اما هدف تنبیه کودک نیست، بلکه این است که آنها بدانند رفتارشان نامناسب است.
کودکان لجباز در برابر تلاش برای تغییر رفتار خود مقاومت میکنند و اغلب پیروی از قوانین یا دستورالعملها را رد میکنند، بنابراین ممکن است برای والدین ایجاد و حفظ اقتدار خود چالشبرانگیز باشد که منجر به جنگ قدرت میشود. اما اختلال لجبازی در نوجوانان برای والدین به معنی نگرانی همیشگی برای نوجوان سرکشی است که هیچگاه گوش به حرف والدین نمیدهد و همیشه میخواهد راه خودش را برود.
نوجوانان لجباز و یکدنده، ممکن است پذیرش انتقاد یا بازخورد سازنده را نوعی حمله تلقی کنند و آن را برنتابند، این وضعیت میتواند مانع پیشرفت شخصی و حرفهای آنها شود، زیرا بازخورد برای یادگیری و بهبود و رشد، حیاتی و مهم است، به طور کلی ایجاد تعادل مهم است. سطح معمولی لجبازی که با پشتکار، استقلال و قاطعیت مشخص میشود، میتواند سودمند باشد، با این حال زمانی که لجبازی سخت و بدون تغییر باشد، شرایط سخت شده و ناسازگاری پیش میآید و چالشها خود را نشان میدهند. یادگیری و فتن حد وسط میتواند به افراد کمک کند تا از جنبههای مثبت لجبازی استفاده کنند و در عین حال معایب احتمالی آن را کاهش دهند.
خانواده نزدیکترین فرد به فرزند هستند، پدر و مادر زمان زیادی از وقت خود را با یکدیگر میگذرانند، به همین دلیل است که والدین با خصوصیات اخلاقی و علایق فرزند خود آشنا هستند، این مسئله باعث میشود تا والدین آسانتر بتوانند لجبازی در فرزندان را کنترل کنند، توجه و محبتی که والدین از دوران جنینی تا بزرگسالی به فرزندان خود دارند، باعث میشود تا فرزندان بهتر بتوانند لجبازی را در مقابل والدین کنترل کنند.
والدین با این مسئله که نوجوان آنها نسبت به چه موضوعاتی حساس است و لجبازی نشان میدهد، آگاه هستند، بنابراین میتوانند در زمان کوتاهی راهحل مناسبی را برای جلوگیری از لجبازی نوجوانان در برابر موضوعی خاص به فرزندان خود پیشنهاد دهند. والدین با علایق فرزندان خود آشنا هستند، به همین دلیل میتوانند در صورت لجبازی، شرایطی را محیا کنند تا نوجوانان با کمک علایق و لذتهای خود رفتار لجبازانه خود را کنار بگذارد.
نظر شما