به گزارش خبرگزاری ایمنا، در نیمقرن اخیر، رشد سریع جمعیت شهری و ظهور کلانشهرها، همراه با چالشهای متعددی از جمله نبود سیستم مدیریت یکپارچه، منابع درآمدی ناپایدار، معضلات زیستمحیطی، عملکرد ضعیف اقتصادی-اجتماعی و ناهماهنگی میان رشد جمعیت و توسعه زیرساختهای اساسی همچون مسکن و اشتغال، مشکلات بسیاری را برای شهرها به وجود آورده است.
این چالشها بیشتر ناشی از نبود چارچوب سازمانی مشخص برای توسعه پایدار، نداشتن برنامهریزیهای راهبردی بلندمدت، تناسب نداشتن طرحهای توسعه شهری و نبود شاخصهای دقیق برای سنجش پایداری در شهرهای کشور است؛ در صورت اقدام نکردن برنامهمحور و هدفمند، این مشکلات میتوانند به بحرانهای فراگیر و غیرقابل مدیریت تبدیل شوند.
برای رویارویی مؤثر با این چالشها، تدوین استراتژیهای مدیریت شهری بهعنوان راهکاری اساسی مطرح میشود. این رویکرد میتواند با ایجاد سیستم برنامهریزی استراتژیک، تعیین چشماندازهای روشن و طراحی راهکارهای عملیاتی، به توسعه پایدار شهری، ارتقای کیفیت زندگی شهروندان و افزایش رضایتمندی اجتماعی منجر شود، همچنین این طرح میتواند مبنایی علمی برای برنامهریزی فعالیتهای شهرداریها و سازمانهای مرتبط باشد.
برنامهریزی استراتژیک شهری که ریشه در نظریه سیستمها و نظریه تصمیمسازی مدیریتی دارد، بهعنوان یک ابزار کارآمد، با تحلیل شرایط محیطی و ایجاد هماهنگی میان اجزای مختلف سیستم شهری، به سازمانها کمک میکند تا آیندهای مطلوب را متناسب با نیازهای ذینفعان و شهروندان طراحی کنند.
بررسیها نشان میدهد که مدلهای فعلی برنامهریزی استراتژیک در ادبیات مدیریت شهری، بهصورت جامع به تمام مؤلفههای مورد نیاز شهرداریها نپرداختهاند؛ این خلأ لزوم طراحی الگوهای بومی و متناسب با شرایط ویژه هر شهر را پررنگ میسازد.
مطالعات بانک جهانی حاکی از آن است که شهرهای بهرهمند از برنامهریزی استراتژیکتا ۴۰ درصد در تحقق اهداف خود موفقتر عمل کردهاند. نکته کلیدی، تبدیل سند استراتژیک از یک نوشته تزئینی به ابزاری کاربردی در مدیریت روزمره شهر است. نمونههای موفق جهانی همچون بارسلون و سئول ثابت کردهاند که این مدل میتواند شهرها را از مدیریت بحرانمحور به سمت حکمرانی آیندهنگر سوق دهد.
موفقیت شهرها تنها به منابع مالی بیشتر وابسته نیست، بلکه به مدیریت هوشمندانه منابع موجود و تبدیل شعارهای کلی به اقدامات قابل سنجش و مسئولیتپذیر بستگی دارد. شهرهایی که با نگاهی استراتژیک، منابع خود را به سمت اولویتهای پایدار هدایت میکنند، در بلندمدت به رشد متوازن و رفاه عمومی دست مییابند.
برنامهریزی استراتژیک ابزاری کارآمد در مدیریت و برنامهریزی شهری
سعید ابراهیمی، معاون برنامهریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری اصفهان به خبرنگار ایمنا میگوید: شهرها بهعنوان کانونهای اصلی تجمع انسانی و اقتصادی، نقش برجستهای در توسعه اجتماعی و اقتصادی جوامع دارند.
وی با بیان اینکه موفقیت یک شهر در دنیای معاصر نهتنها به داشتن منابع طبیعی یا مالی بیشتر بستگی دارد، بلکه به کارایی و هوشمندی در مدیریت آن منابع مرتبط است، میافزاید: شهرهای موفق بهگونهای برنامهریزی و عمل میکنند که نهتنها از منابع موجود خود به بهترین نحو استفاده کنند، بلکه توانایی نوآوری و سازگاری با چالشهای مختلف را نیز دارا باشند.
معاون برنامهریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری اصفهان تصریح میکند: شهرداریها بهعنوان متولیان اصلی توسعه و مدیریت شهرها، با چالشهای پیچیدهای روبهرو هستند، از یکسو رشد جمعیت و شهرنشینی نیاز به ارائه خدمات باکیفیت و کارآمد را افزایش داده است و از سوی دیگر ضرورت حفظ محیط زیست و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان، رویکردهای نوینی را در مدیریت شهری طلب میکند و در این میان «برنامهریزی استراتژیک» بهعنوان یک نقشه راه جامع در هدایت هوشمندانه منابع میتواند شهرداریها را در دستیابی به اهداف بلندمدت خود از جمله تبدیل شدن به شهرهای هوشمند و پایدار یاری رساند.
ابراهیمی ادامه میدهد: این فرایند با ارائه چارچوبی منظم و آیندهنگر، به شهرداریها کمک میکند تا با شناسایی دقیق نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدها، منابع خود را بهصورت بهینه تخصیص دهند و در راستای تحقق اهداف بلندمدت شهر بهکار گیرند.
وی با بیان اینکه برنامهریزی استراتژیک شهرداریها را قادر میسازد تا از یک رویکرد واکنشی و کوتاهمدت به سمت یک رویکرد فعال و بلندمدت حرکت کنند، بهطوری که تصمیمگیریها و اقدامات شهرداری بر اساس دیدگاه جامع و همهجانبه صورت پذیرد، تصریح میکند: چالش اصلی همواره تخصیص بهینه منابع محدود به نیازهای متنوع شهر است که در این زمینه برنامهریزی استراتژیک با ارائه یک چارچوب تحلیلی و ارزیابی دقیق، به شهرداریها کمک میکند تا پروژهها و برنامههایی که بیشترین تأثیر را بر تحقق اهداف استراتژیک شهر دارند را شناسایی کنند و در اولویت قرار دهند، البته در این زمینه، مشارکت ذینفعان اهمیت ویژهای دارد.
معاون برنامهریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری اصفهان خاطرنشان میکند: مشارکت ذینفعان در فرایند برنامهریزی استراتژیک موجب میشود تا نیازها و انتظارات جامعه بهدرستی در نظر گرفته شود و برنامهها و پروژههای شهرداری با حمایت و همراهی بیشتر ذینفعان روبهرو شود، علاوه بر این، مشارکت ذینفعان به افزایش شفافیت و پاسخگویی شهرداری کمک میکند و اعتماد عمومی به مدیریت شهری را افزایش میدهد.
ابراهیمی تاکید میکند: شهرداریها میتوانند از طریق برگزاری جلسات عمومی، نظرسنجیها و استفاده از ابزارهای برخط، مشارکت ذینفعان در فرایند برنامهریزی استراتژیک را تسهیل کنند.
وی با بیان اینکه برنامهریزی استراتژیک شامل تعیین شاخصهای کلیدی عملکرد (KPI) است که به شهرداریها کمک میکند تا عملکرد خود را بهصورت منظم ارزیابی و میزان پیشرفت در دستیابی به اهداف استراتژیک را اندازهگیری کنند، اظهار میکنند: این ارزیابی مستمر به شهرداریها این امکان را میدهد تا در صورت نیاز استراتژیها و برنامههای خود را تعدیل و از انحراف از مسیر اصلی جلوگیری کنند، به همین دلیل است که گفته میشود برنامهریزی استراتژیک، شهرداریها را قادر میسازد با مدیریت هوشمندانه منابع، کیفیت زندگی شهروندان را بهبود بخشند و توسعه پایدار شهر را تضمین کنند.
معاون برنامهریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری اصفهان ادامه میدهد: بهدلیل مزایای ذکرشده برای برنامهریزی استراتژیک، این الگو بهعنوان ابزاری کارآمد در مدیریت و برنامهریزی شهری در سراسر جهان شناخته میشود.
ابراهیمی با بیان اینکه شواهد نشان میدهد بهرهگیری از برنامهریزی استراتژیک، شانس موفقیت شهرها در دستیابی به اهدافشان را بهطور چشمگیری افزایش میدهد، میافزاید: مطالعات بانک جهانی حاکی از آن است که شهرهایی که از این رویکرد بهره میبرند تا ۴۰ درصد عملکرد بهتری در تحقق اهداف خود دارند.
وی میگوید: در کشور ما استفاده از برنامهریزی استراتژیک در تدوین برنامه برای شهرها از حدود ۱۵ سال گذشته شدت گرفته و از طرفی با توجه به بررسیهای انجامگرفته و اهمیت این نوع برنامهریزی، وزارت کشور نیز با صدور دستورالعملهایی شهرداریهای کشور را ملزم به تهیه برنامه استراتژیک کرده است.
معاون برنامهریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری اصفهان با بیان اینکه شهرداری اصفهان بنا بر وظیفه ذاتی خود در مدیریت شهری و نیز به استناد ماده ۱۵ قانون نوسازی و عمران شهری، از سال ۷۵ تاکنون چندین برنامه پنجساله تهیه کرده که سه دوره آخر برنامههای این شهرداری با رویکرد استراتژیک (راهبردی) تدوین شده است، میافزاید: تجربیات ارزشمند حاصل از تدوین و اجرای این برنامهها بهویژه در استفاده از رویکرد استراتژیک موجب شد جدیدترین برنامه شهرداری اصفهان نیز با این رویکرد تدوین شود. این برنامه که با نام «برنامه راهبردی اصفهان ۱۴۱۰» شناخته میشود، سال ۱۴۰۱ مصوب شد که افقی هفتساله دارد.
ابراهیمی تصریح میکند: برنامه راهبردی اصفهان ۱۴۱۰ با اهتمام به فراهمکردن زمینههای تحقق شعار «اصفهان من، شهر زندگی» و با توجه به وظایف شهرداری، بر مبنای پنج ویژگی بارز مشارکتمحوری، نتیجهمحوری، ارزشمحوری، عمقنگری و تلفیق رویکردهای مسئلهمحور و هدفمحور تدوین شده است.
وی خاطرنشان میکند: از ویژگیهای متمایز این برنامه، مدیریت ذینفعان و مشارکت گسترده آنها در تدوین برنامه است، بهگونهای که ابتدا مسائل شهر و شهرداری و اسناد بالادستی و موضوعی مرتبط در حیطههای مختلف مدیریت شهری بررسی و در ادامه نواقص برنامههای پیشین و رویکردهای تکلیفشده به شهرداری از سوی دستگاههای بالادستی شناسایی و سپس طی جلسات متعدد در قالب لایههای مختلف بر پایه روش تحلیل لایهای علتها، تکمیل و تدقیق شده و در نهایت اولویتهای راهبردی شهر از منظر مأموریتهای شهرداری در قالب ارکان برنامهریزی استراتژیک تهیه و تدوین شده است.
معاون برنامهریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری اصفهان تاکید میکند: بیشک اجرای چنین برنامه گستردهای مستلزم استعانت از حق تعالی، التزام و تعهد مجموعه بزرگ شهرداری اصفهان، همچنین همکاری و مشارکت گروههای مختلف مردمی، اصناف، دانشگاهیان و نخبگان علمی و اجرایی است که امیدواریم این برنامه بتواند کلانشهر اصفهان را بیش از گذشته در مسیر رشد و شکوفایی قرار دهد.
به گزارش ایمنا، برای عبور از چالشهای کنونی، شهرهای ایران نیازمند تدوین برنامههای استراتژیک بومی، مشارکت شهروندان، نظارت مستمر و انعطافپذیری در اجرا هستند؛ تنها در این صورت میتوان به شهری پایدار، هوشمند و پاسخگو دست پیدا کرد.
گزارش از: راضیه کشاورز
نظر شما