به گزارش خبرگزاری ایمنا، کتابخانه‌های عمومی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی ترویج فرهنگ مطالعه، نقشی حیاتی در توسعه فکری و اجتماعی جوامع ایفا می‌کنند؛ در کنار نهادهای آموزشی، خانواده و رسانه‌ها، این مراکز می‌توانند با ایجاد فضایی جذاب و ارائه خدمات متنوع، علاقه به کتاب‌خوانی را در بین گروه‌های مختلف تقویت کنند، با این حال تحقق این هدف مستلزم برنامه‌ریزی منسجم، تأمین منابع کافی و به‌روزرسانی شیوه‌های خدمت‌رسانی است.
امروزه کتابخانه‌های عمومی در ایران با چالش‌های متعددی از جمله کمبود نیروی متخصص، محدودیت بودجه و نبود زیرساخت‌های دیجیتال روبه‌رو هستند و این مشکلات موجب شده است تا بسیاری از این مراکز نتوانند پاسخگوی نیازهای نسل جدید باشند؛ نسلی که به دنبال دسترسی سریع و استفاده از فناوری‌های نوین است. در چنین شرایطی، دیجیتال‌سازی کتابخانه‌ها و تقویت خدمات الکترونیک نه‌تنها یک انتخاب، بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر به‌شمار می‌رود.
با وجود این چالش‌ها، تدوین سند راهبردی «مطالعه مفید» و تأکید بر نقش کتابخانه‌ها در تحول فرهنگی، گامی مثبت در مسیر توسعه کتاب‌خوانی محسوب می‌شود. برای دستیابی به این هدف، مشارکت نهادهای دولتی، خانواده‌ها و جامعه مدنی همراه با سیاست‌گذاری‌های هوشمندانه ضروری است تا کتابخانه‌ها بتوانند به‌عنوان کانون‌های پویای اندیشه و گفت‌وگوی فرهنگی عمل کنند.
بر این اساس احمد شبانی، پژوهشگر حوزه ادبیات در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: کتابخانه‌های عمومی در کنار نهاد آموزش و پرورش، خانواده و رسانه‌ها، از ارکان اصلی ترویج مطالعه هستند و در این مسیر خانواده به‌عنوان «نخستین دنیای کودک» نقش بی‌بدیلی در شکل‌گیری عادت به خواندن دارد، حال آنکه کتابخانه‌ها با ارائه خدمات عمومی و ایجاد فضایی جذاب می‌توانند حس مثبت نسبت به مطالعه را تقویت کنند. همچنین، رسانه‌ها و پلتفرم‌های دیجیتال با تولید محتوای سازنده، قادرند مخاطبان را به سمت کتاب سوق دهند.
وی افزود: کتابخانه‌های عمومی در ایران تحت مدیریت نهادهای مختلفی از جمله «نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور»، شهرداری‌ها و کانون پرورش فکری کودکان فعالیت می‌کنند، با این حال، چالش‌هایی همچون کمبود نیروی متخصص، کمبود بودجه و فقدان برنامه‌ریزی منسجم موجب شده است برخی کتابخانه‌ها نتوانند خدمات مطلوبی ارائه دهند، به‌عنوان مثال در بسیاری از کتابخانه‌های محلی، مدیران بدون تحصیلات مرتبط هستند که این امر کیفیت خدمات را کاهش می‌دهد.
چالش‌های پیشِ‌رو از ضعف آموزشی تا فناوری
پژوهشگر حوزه ادبیات تاکید کرد: ضعف نظام آموزشی در پرورش روحیه پرسشگری، وابستگی دانش‌آموزان به متون یکسان و کم‌توجهی به خلاقیت، از موانع اصلی کتاب‌خوانی عنوان شده است؛ افزون بر این، نبود امکانات دیجیتال روزآمد در کتابخانه‌ها، سبب فاصله گرفتن نسل جوان از این مراکز شده است. جوانان امروز به دنبال دسترسی سریع به منابع الکترونیک و شبکه‌های اجتماعی هستند، در حالی که بسیاری از کتابخانه‌ها هنوز در مرحله سنتی فعالیت می‌کنند.
شبانی گفت: به باور کارشناسان فناوری دیجیتال نه‌تنها باعث کاهش مراجعه حضوری نمی‌شود، بلکه با ارائه خدمات نوینی همچون کتاب‌های الکترونیک، وبینارهای تخصصی و شبکه‌های اجتماعی کتاب‌محور، می‌تواند اشتیاق کاربران را افزایش دهد؛ سرمایه‌گذاری در این حوزه، هم برای کتابخانه‌ها و هم برای دولت، یک «بردِ دوسویه» محسوب می‌شود.
چشم‌انداز بلندمدت؛ سند «مطالعه مفید»
وی خاطرنشان کرد: سند راهبردی «مطالعه مفید» که در سال ۱۴۰۲ تدوین شد، به عنوان نخستین برنامه کلان دولت برای توسعه کتاب‌خوانی، بر نقش کتابخانه‌ها در ایجاد تحول فرهنگی تأکید دارد. این سند با وجود انتقادها، گامی مثبت برای هماهنگی بین نهادهای فرهنگی و اجرایی کشور ارزیابی می‌شود.
پژوهشگر حوزه ادبیات عنوان کرد: برای دسترسی عادلانه به منابع، پیشنهاد شده است که کتابخانه‌ها با ارائه خدمات سیار، برنامه‌های ویژه برای کهن‌سالان و زندانیان و استفاده از فناوری‌های کم‌هزینه، به جوامع محروم خدمت‌رسانی کنند، همچنین آموزش کتابداران متخصص و بهره‌گیری از روان‌شناسی کاربران از الزامات این مسیر است.
شبانی یادآور شد: تشکیل انجمن‌های مردمی در کتابخانه‌ها، برگزاری نشست‌های خانوادگی و برنامه‌های خلاقانه همچون «قصه‌خوانی برای کودکان» می‌تواند پیوند جامعه با کتابخانه‌ها را مستحکم کند. جلب اعتماد مادران به‌عنوان الگوهای فرهنگی نیز از راهکارهای مؤثر عنوان شده است.
سیاست‌گذاری فرهنگی؛ کلید تحول
وی یادآور شد: سیاست‌گذاران باید با تقویت منابع انسانی، افزایش بودجه و به‌روزرسانی زیرساخت‌های کتابخانه‌ها، این نهادها را به «فضاهای زنده اجتماعی» تبدیل کنند. کتابخانه‌ها نه‌تنها مکانی برای مطالعه، بلکه پناهگاهی برای گفت‌وگوی فرهنگی و پرورش خلاقیت هستند.
به گزارش ایمنا، کتابخانه‌های عمومی در صورت بهره‌گیری از راهکارهای عملیاتی همچون دیجیتال‌سازی، جلب مشارکت مردمی و تقویت نیروی انسانی متخصص، می‌توانند نقش خود را به‌عنوان مراکز فرهنگی مؤثر بیش از پیش ایفا کنند. تحقق این امر نیازمند عزم جدی سیاست‌گذاران، همراهی رسانه‌ها و همکاری خانواده‌هاست تا در عصر فناوری، کتابخانه‌ها نه‌تنها جایگاه خود را حفظ کنند، بلکه به فضایی زنده و جذاب برای نسل امروز تبدیل شوند.
نظر شما